بحران گرجستان باعث شده است که کشورهای منطقه قفقاز، همگام با اتحاديه اروپا و آمريکا، منافع استراتژيک خود را مورد بررسی مجدد قرار دهند.
عمليات نظامی روسيه در گرجستان، آذربايجان را با چالش های جديدی در رابطه با صدور نفت و گاز از طريق اين کشور و حل مسئله قره باغ، روبه رو کرده است.
ليز فولر، کارشناس راديو اروپای آزاد - راديو آزادی در امور قفقاز، در گفت وگو با راديو فردا در زمينه بحران قفقاز و پيامدهای آن توضيحاتی را ارائه کرده است.
رادیو فردا: بحران گرجستان و عمليات نظامی روسيه چه اثراتی بر آذربايجان داشته است ؟
ليز فولر: از نقطه نظر صرفاً نظامی، ارتش آذربايجان از بحران گرجستان درس هايی گرفته است. عمليات نظامی گرجستان عليه اوستيای جنوبی، هنگامی انجام گرفت که ارتش اين کشور آمادگی لازم را نداشت.
از اين لحاظ ميخائيل ساکاشويلی، ریيس جمهوری گرجستان، مرتکب اشتباه بزرگی شد. در مقابل، قوای روسيه آمادگی کامل برای مقابله را داشتند و به سرعت وارد عمل شدند.
به باور من، آذربايجان مرتکب چنين اشتباهی نخواهد شد. ارتش آذربايجان، در مقايسه با ارتش گرجستان، حرفه ای تر است و الهام علی اف، ریيس جمهوری آذربايجان، خيلی عمل گرا است.
او از ارتش آذربايجان برای بازپس گيری قره باغ استفاده نخواهد کرد، مگر آنکه، اين ارتش، آمادگی کامل داشته باشد. الهام علی اف، به احتمال قوی، زمان اجرای عمليات احتمالی آذربايجان را طوری انتخاب خواهد کرد که يگانهای روسی مستقر در ارمنستان انتظار آن را نداشته باشند.
پس آذربايجان برای حل مسئله قره باغ، به چه چيزی چشم دوخته است؟ اتحاديه اروپا ، آمريکا يا گروه مينسک ؟
به باور من، رهبران آذربايجان سال ها است که به گروه مينسکِ سازمان امنيت و همکاری اروپا، اعتقادی ندارند.
- «الهام علی اف مايل است که قبل از پايان رياست جمهوری خود، قره باغ را به آذربايجان برگرداند، همانگونه که ميخائيل ساکاشويلی قول داده است اوستيای جنوبی و آبخازيا را به گرجستان برگرداند. در چهار سال آينده ممکن است تغييرات زيادی در منطقه پديد آيد».
با اين حال آذربايجان، قبل از دست زدن به عمليات نظامی، می خواهد، چه از نظر داخلی و چه از نظر بين المللی، به همه نشان دهد که کليه اقدامات سياسی ممکن، برای بازپس گيری قره باغ، را انجام داده است.
بنابراين، همزمان با پيگيری مسئله قره باغ ازطريق گروه مينسک، آذربايجان شديدا" در حال تقويت نيروهای نظامی خويش است و بودجه نظامی آن به حدود يک ميليارد دلار در سال افزايش يافته است.
با توجه به افزايش قيمت نفت، به احتمال قوی، آذربايجان تقويت ارتش خود را دنبال خواهد کرد . اگر رهبران آذربايجان به اين نتيجه برسند که، راه حل سياسی به بازپس گيری قره باغ منجر نخواهد شد آنوقت در زمان مناسب، دست به عمليات نظامی خواهند زد.
به نظر شما آذربايجان در صورت توسل به گزينه نظامی موفق خواهد شد زيرا ارمنستان از نظر نظامی کشور بی بنيه ای نيست ؟ علاوه بر اين، شماری از يکانهای روسی هم در ارمنستان حضور دارند.
در حال حاضر ممکن است موفق نشود، ولی يک دريچه اميدی پيش روی آذربايجان است و آن درآمد نفت است که در سال ۲۰۱۲ يا ۲۰۱۳ به اوج خود خواهد رسيد.
به احتمال بسيار قوی الهام علی اف در انتخابات رياست جمهوری آذربايجان در ماه اکتبر پيروز خواهد شد و پنج سال ديگر ریيس جمهور باقی خواهد ماند.
الهام علی اف مايل است که قبل از پايان رياست جمهوری خود، قره باغ را به آذربايجان برگرداند، همانگونه که ميخائيل ساکاشويلی قول داده است اوستيای جنوبی و آبخازيا را به گرجستان برگرداند. در چهار سال آينده ممکن است تغييرات زيادی در منطقه پديد آيد.
ارمنستان در مقايسه با آذربايجان نيروی انسانی لازم را ندارد و شمار افراد وظيفه ارتش ارمنستان در سالهای آينده يا ثابت خواهد ماند يا افول خواهد کرد. همانگونه که لهِ وِن ترپتروسيان حدود ده سال پيش گفت: گذشت زمان به نفع آذربايجان است نه ارمنستان.
بنا براين ، در حال حاضر بهترين گزينه پيش روی آذربايجان اين است که به گفت وگوهای سياسی در چهار چوب گروه مينسک ادامه دهد و همزمان ارتش خود را تقويت کند.
فکر می کنيد، آذربايجان در پی بحران گرجستان سياست خود را در قبال مسکو تغيير دهد؟
سياست خارجی آذربايجان تا به حال عمل گرايانه بوده است. آذربايجان سعی دارد که روسيه و ايران را از خود نرنجاند و درعين حال روابط دوستانه خود را با غرب گسترش دهد. پيگيری اين سياست کار ساده ای نيست و در مواقعی، بنابر نياز، آذربايجان تغييرات تاکتيکی در سياست خود می دهد. فکر نمی کنم که تغييرات اساسی در سياست خارجی آذربايجان پديدار شود.
- «نیروهای روسيه، به تاسيسات زيربنائی بندر پُوتی، برای صدور نفت صدمه زدند و خساراتی به راه آهن گرجستان نيز وارد آوردند. به عبارت ديگر، صدور نفت و گاز، از طريق گرجستان، با مشکلات جدی روبه رو شده است. اين کار، دولت قزاقستان را به فکر انداخته است، که در برنامه خود برای صدور نفت از طريق گرجستان، تجديد نظر کند»
آذربايجان در فکر رويارویی سياسی با روسيه نيست. درحاليکه ریيس جمهوری گرجستان، ساکاشويلی، مرتبا" و به طور سيستماتيک کشورش را با روسيه درگير می کرد.
آذربايجان، در اين برهه زمانی، با پيگيری سياست مسالمت آميز خود، نه تنها چيزی از دست نمی دهد، که منافع زيادی از آن خواهد برد.
تا چه مدت آذربايجان مي تواند اين سياست را ادامه دهد ؟
اگر عامل زمان را در نظر بگيريم، مي بينيم که رياست جمهوری الهام علی اف تا سال ۲۰۱۳ ادامه خواهد يافت. ديميتری مدوديف هم پنج سال ديگر درمفام خود باقی خواهد ماند.
بنا بر اين تا پنج سال آينده رهبران اصلی در منطقه همين رهبران فعلی خواهند بود.
اما برای اينکه بدانيم سياست آمريکا چه سياستی را در قبال آذربايجان و روسيه پيگيری خواهد کرد بايه صبر کنيم تا ریيس جمهور آينده آمريکا در ماه نوامبر انتخاب شود.
عمليات نظامی روسيه در گرجستان چه تاثيری بر صدور نفت از طريق گرجستان داشته است ؟ از اين نظر آذربايجان، اتحاديه اروپا و آمريکا با چه چالش هائی روبرو هستند؟
واشینگتن به همکاری خود با آذربايجان، در حيطه انرژی، بسيار اهميت می دهد. رويداد گرجستان، آسيب پذيری آذربايجان را برای انتقال نفت خود به خارج، آشکار کرد.
به گفته ماتيو برايزا، معاون وزير امور خارجه آمريکا درامور اروپا و آسيا، روسيه لوله نفت باکو- تفليس- جيهان و لوله گاز نبوکو - ارزروم، را در جريان عمليات خويش در گرجستان، هدف قرار داد.
ضمنا" نیروهای روسيه، به تاسيسات زيربنائی بندر پُوتی، برای صدور نفت صدمه زدند و خساراتی به راه آهن گرجستان نيز وارد آوردند.
به عبارت ديگر، صدور نفت و گاز، از طريق گرجستان، با مشکلات جدی روبه رو شده است. اين کار، دولت قزاقستان را به فکر انداخته است، که در برنامه خود برای صدور نفت از طريق گرجستان، تجديد نظر کند.
البته اشکالات پيدا شده، در صدور نفت و گاز، ممکن است کوتاه مدت باشد ولی نکته مهم اين که، روابط آذربايجان و گرجستان رو به سردی گذاشته است.
شماری از کارشناسان بر اين باورند که، بدبينی الهام علی اف، ازاقدام غير مسئولانه ساکاشويلی در قبال اوستيای جنوبی و خسارات وارده به لوله های نفت و گاز، بيشترشده است.
با اين حساب به نظر مي رسد که روسيه از نظر خطوط انتقال انرژی به غرب دست بالا را دارد. اين طور است ؟
در کوتاه مدت روسيه پيروز شده است و امکان دارد که اين پيروزی طولانی هم باشد. بحران گرجستان ريسک ژئوپوليتيکی لوله گاز «نبوکو» که گاز دريای خزر را از طريق گرجستان به ترکيه به اتريش مي رساند، بيشتر کرده است.
از سوی ديگر، روسيه پروژه «ساوس استريم» را، که برای انتقال گاز از طريق آسيای صغير به اروپا است، به جلو انداخته است. در مجموع بحران گرجستان، سرمايه گذاران پروژه «نبوکو» را با شک و ترديد روبه رو کرده است.