تازه ترين گزارش محمد البرادعی رييس آژانس بين المللی انرژی اتمی در روز پنج شنبه ۲۴ آبان منتشر شد. در اين گزارش از پيشرفت چشمگير تهران در شفاف سازی برنامه هسته ای ايران سخن به ميان آمده است.
اما همزمان افروده شده است که به علت عدم دسترسی آزانس به تاسيسات اعلام نشده ايران، آژانس نمی تواند با قاطعيت بگويد که آيا ايران در تلاش پنهانی برای تولید سلاح اتمی است يا نه.
به فاصله کمی از انتشار اين گزارش هم تهران و هم واشينگتن، به دلايلی جداگانه، آن را مثبت ارزيابی کرده اند. رييس جمهور ايران با توجه به قابل توجه خواندن پيشرفت ايران در اين گزارش مسئله را مختومه اعلام کرده است.
در همين حال، سخنگوی وزارت امور خارجه آمريکا با استناد به اشاره به ابهامات باقی مانده، به دو قطعنامه پيشين شورای امنيت سازمان ملل و به سرباز زدن ايران از درخواست اين شورا از ايران برای پايان دادن به غنی سازی اورانيوم پرداخت و گفت واشنگتن تلاش خواهد کرد قطعنامه سومی عليه ايران صادر شود.
پيش از اين تحول و از روز دوشنبه ۲۱ آبان اختلاف نظرها در داخل ايران بر سر نحوه برخورد به پرونده هسته ای و سياست خارجی بيش از پيش آشکار شد.
محمود احمدی نژاد رييس جمهور روز دوشنبه با اشاره تلويحی به حسين موسويان (عضو هيات مذاکره کننده سابق ايران در دوران رياست جمهوری محمد خاتمی)، منتقدان سياست هسته ای و خارجی دولت را «دشمن» و «خائن» ناميد.
غلامحسین محسنی اژه ای وزير اطلاعات هم پس از آن افزود آقای حسينيان اسناد طبقه بندی شده را به سفارت بريتانيا در تهران داده است.
در همان روز رسانه ها عکس معنی دار آقای موسويان را مخابره کردند که در يک همايش رسمی در کنار اکبر هاشمی رفسنجانی رييس توامان مجلس تشخيص مصلحت نطام و مجلس خبرگان و پرنفوذترين منتقد سياست های هسته ای و خارجی دولت، ديده می شد.
پس از اين بود که محمدباقر قاليباف شهردار متنفذ تهران و رقيب درون جناحی آقای احمدی نژاد در انتخابات دوره نهم رياست جمهوری هم به صف منتقدان سياست هسته ای و خارجی دولت پيوست.
در خارج از دايره حاکميت نيز نهضت آزادی ايران، تشکل سياسی منتقد نظام، با صدور بيانيه ای در تهران، شرايط کشور را خطير و حساس توصيف کرد و تلويحاً از دولت محمود احمدی نژاد خواست از بر زبان آوردن گفته های تحريک کننده بپرهيزد.
- در درون ايران «نيروهای ملی» و مستقل از دولت که در تعيين سياست های دولت نقشی ندارند، تشکلات منتقد مانند نهضت آزادی و سازمان مجاهدين انقلاب اسلامی ايران و چهره هايی مانند آيت الله حسينعلی منتظری، روحانی ناراضی از نظام، متوجه حساس بودن شرايط هستند
اختلاف نظر های داخلی بر روی پرونده هسته ای ايران چه تاثيری دارد؟ و تازه ترين گزارش آقای البرادعی ايران را در چه شرايطی قرار داده است؟ اين ها پرسش های اصلی در برنامه اين هفته ديدگاه ها در راديو فردا است که با سه کارشناس مسائل سياسی ايران در ميان گذاشته شده است.
« تلاش احمدی نژاد برای دور کردن ايران از جامعه بين المللی»
رسول نفيسی استاد جامعه شناسی دانشگاه «سْترير» در واشينگتن، در اين باره می گويد:«بايد پذيرفت که گزارش آقای البرادعی حاوی نکات مثبتی برای جمهوری اسلامی ايران بوده است».
اما به گفته آقای نفيسی اصل مسئله هسته ای بر جای خود باقی است و شورای امنيت درخواست های پيشين خود را از ايران دارد و تحريم ها به قوت خود باقی است.
به عقيده آقای نفيسی، هر چند در واشنگتن محافل دانشگاهی منتقد دولت آمريکا برای اختلافات داخلی ميان آقای احمدی نژاد و منتقدان داخلی او حساب باز کرده اند، اين اختلافات برای مقامات واشينگتن اهميت چندانی ندارند.
آقای نفيسی با انتقاد از واژه ها و زبانی که آقای احمدی نژاد در برخورد با منتقدان داخلی خود به کار می برد، می افزايد :«کوشش آقای احمدی نژاد در دور کردن ايران از جامعه بين المللی است و در انزوا قرار دادن کشور است».
- «بروز اختلاف نظرهای داخلی پس از استعفای اخير علی لاريجانی از رياست هيئت مذاکره کننده در امور مربوط يه پرونده هسته ای ايران، بالا گرفته است و تنها ديگرجناح معروف به «اصلاح طلب» و «چپ» نيست که به سياست دولت انتقاد نمی کند، بلکه اکنون برخی از محافظه کاران هم انتقادات خود را علنی و آشکار کرده اند».
در همین حال، به باور آقای نفيسی در درون ايران «نيروهای ملی» و مستقل از دولت که در تعيين سياست های دولت نقشی ندارند، تشکلات منتقد مانند نهضت آزادی و سازمان مجاهدين انقلاب اسلامی ايران و چهره هايی مانند آيت الله حسينعلی منتظری، روحانی ناراضی از نظام، متوجه حساس بودن شرايط هستند.
«گزارش آژانس برای تغيير معادله به نفع ايران کافی نيست»
صادق زيباکلام استاد علوم سياسی دانشگاه تهران، در همين زمينه، می گويد:« استفاده از واژه های «دشمن» و «خائن» برای توصيف آقای موسويان و مرتبط اعلام کردن او با سفارت بريتانيا، تا پيش از بررسی پرونده او در دادگاه نوعی اعلام رای تلقی می شود و با دستورالعمل قوه قضائيه در تضاد است».
آقای زيباکلام می افزايد:«بروز اختلاف نظرهای داخلی پس از استعفای اخير علی لاريجانی از رياست هيئت مذاکره کننده در امور مربوط يه پرونده هسته ای ايران، بالا گرفته است و تنها ديگرجناح معروف به «اصلاح طلب» و «چپ» نيست که به سياست دولت انتقاد نمی کند، بلکه اکنون برخی از محافظه کاران هم انتقادات خود را علنی و آشکار کرده اند».
اين در حالی است که به باور آقای زيباکلام برخلاف تصور دولت ايران، نکات مثبت در گزارش آقای البرادعی به آن اندازه ای نيست که معادله را به نفع تهران تغيير داده باشد و چنانچه ايران به درخواست شورای امنيت و پايان غنی سازی تن ندهد، قطعنامه سوم تحريم عليه ايران صادر خواهد شد.
نقش تعيين کننده انتخابات آتی مجلس
- نتيجه انتخابات آينده مجلس می تواند به عاملی تعيين کننده در نحوه برخورد غرب به پرونده هسته ای ايران و کاهش يا افزايش احتمال حمله نظامی تبديل شود
عليرضا حقيقی دارای مدرک دکترا از دانشکده علوم سياسی دانشگاه تهران، بر این باور است که سياست آقای احمدی نژاد در چارچوب تبليغات دولتی و کارزار انتخابات آينده مجلس قابل بررسی است و رييس جمهور ايران می کوشد برای تقويت موقعيت نامزدهای آينده جناح هوادارش مسئله هسته ای ايران را ميهنی جلوه دهد، در حالی که رقبای او در جناح محافظه کار می کوشند پيشاپيش انتخابات از آقای احمدی نژاد فاصله بگيرند.
به عقیده آقای حقيقی، رييس جمهور ايران حاضر است در شرايطی با کشورهای غربی مصالحه کند و اين امر زمانی می تواند صورت گيرد که آقای احمدی نژاد راساً چنين مصالحه ای را به پيش ببرد.
آقای حقيقی می افزايد اين نکته را غلامعلی حدادعادل رييس مجلس و چهره شاخص جناح «اصولگرا» و حامی دولت در مجلس هم گفته است که مشکلی در مذاکره با آمريکا نيست و مهم اينست که چه کسی اين مذاکره را انجام می دهد.
آقای حقيقی می افزايد با گزارش آقای البرادعی ممکن است قطعنامه سومی عليه ايران صادر نشود، اما با اين همه آمريکا و اروپا، در صورت عدم تغييرسياست تهران، چنانکه از پيش وعده داده اند، می توانند بر دامنه تحريم ها بيفزايند و حتی خريد نفت از ايران را هم تحريم کنند.
به باور آقای حقيقی نتيجه انتخابات آينده مجلس می تواند به عاملی تعيين کننده در نحوه برخورد غرب به پرونده هسته ای ايران و کاهش يا افزايش احتمال حمله نظامی تبديل شود.