سقوط قيمت نفت در هفته گذشته به زير ۴۹ دلار هر بشکه؛ افت چشمگير قيمت نفت از بهای بی سابقه ۱۴۷ دلار در هر بشکه در همين تابستان؛ و برآورده نشدن پيش بينی به رسيدن بهای اين کالا به بشکه ای ۲۰۰ دلار -- يعنی نقش بر آب شدن رويای توليد کنندگان طلای سياه .
کارشناسان اقتصادی افت شديد قيمت نفت را ناشی از پس‌لرزه های بحران پولی ماه های اخير می دانند که اقتصاد آمريکا را به رکود کشاند.
به باور همين کارشناسان اقتصاد، این بحران مالی اکنون در قالب يک بحران تمام عيار اقتصادی جهانگير، به اروپا و آسيا گسترش يافته است.
بحرانی که به باور تحليلگران، دير يا زود، سر زده، در خانه شهروندان کشورهايی را که به هر دليل در اقتصاد جهانی ادغام نشده اند خواهد زد و مانند ميهمانی ناخوانده بر سر سفره آنان خواهد نشست.
برآورد کارشناسان حاکی از اين است که اين بحران برای ايران هم که يکی از همين کشورهاست پيامدهايی ناخوشايند در بر خواهد داشت. به ويژه که ۷۰ درصد از بودجه ايران وابسته به در آمدهای نفتی است و منتقدان بر اين نظرند که دولت فرصتی طلايی را که اوج گرفتن بهای نفت نصيب ايران شده بود، با خرج کردن از ذخيره ارزی، از دست داد.
آيا کاهش بهای نفت ادامه خواهد يافت؟ افت قيمت نفت بر روی اقتصاد ايران و ايرانيان جه اثری خواهد گذاشت؟
سه ميهمان اين هفته برنامه «ديدگاهها»، از جمله به اين پرسش ها پاسخ داده اند:
کاهش قیمت نفت و طرح تحول اقتصادی
به گفته شاهين فاطمی استاد اقتصاد و محقق در مرکز مطالعات بين المللی پاريس «بحران مالی سبب شد رشد اقتصادی در آمريکا کاهش يابد. اکنون که دامنه بحران اقتصادی به اروپا و آسيا کشيده، تقاضا برای انرژی پايين آمده و با پايين آمدن مصرف نفت، بهای اين کالا کاهش يافته است «.
- « اشتباه عمده دولت [ایران] در اين است که به دنبال در پيش گرفتن يک سياست خطاکارانه در سه سال گذشته، به جای اينکه يک موجودی حداقل ۱۵۰ ميليارد دلاری داشته باشد در پی وام گرفتن از خارج است.»
آقای فاطمی می افزايد: « گمانه زنی ها در بازار بورس، بهای نفت را به سرعت و به طوری غيرطبيعی تا نزديک ۱۵۰ دلار بالا برد و کاهش ناگهانی قيمت هم به همان اندازه غير طبيعی است. هم آن بالا رفتن ناگهانی ناشیاز بازار و بورس بازی در بازار بود و هم کاهش ناگهانی
کنونی.اما مدتی طول خواهد کشيد تا قيمت نفت به حالت متوازن طبيعی باز گردد».
شاهين فاطمی می گويد بحران اقتصادی کنونی نبايد موجب شادمانی رهبران جمهوری اسلامی ايران شود زيرا اين بحران و کاهش قيمت نفت ناشی از آن، به اقتصاد ايران نيز لطمه خواهد زد. در حالی که اروپا و ژاپن و جهان دست به يکی کرده اند تا با کنار گذاشتن رقابت متحداً با بحران اقتصادی مقابله کنند و حرفهايی که خلاف اين جهت از تهران به گوش می رسد در دنيا انعکاس بدی دارد».
به باور آقای فاطمی «محود احمدی نژاد بدترين زمان را برای به اجرا گذاشتن طرح معروف به تحول اقتصادی انتخاب کرده است زيرا اين طرح تورم زا و تنها مانوری است انتخاباتی».
بهای نفت و اقدامات دولت نهم
حميد زنگنه، استاد اقتصاد دانشگاه وايدنر در شهر چستر، ايالت پنسيلوانيا، آمريکا، نیز م ی گويد: «مهمترين عامل افزايش ناگهانی قيمت نفت «سفته بازی» بود.اعلام نظر عربستان سعودی هم که بهای نفت بايد از بشکه ای ۱۴۷ دلار به ۷۵ دلار در هر بشکه کاهش يابد تا به قيمت طبيعی برسد، در سمت و سو دادن به بازار نفت موثر بود.هر چند ممکن است در کوتاه مدت اين بها بيش از اين هم کاهش يابد، اما در ميان مدت به همان ۷۵ دلار که مورد نظر عربستان سعودی است، نزديک خواهد شد. گرچه ايران، ونزوئلا و ليبی می خواهند فيمت بيش از اين باشد».
- «اگر دولت پول بيهوده و اضافی به بازار تزريق نکند، می تواند با پيامدهای ناشی از کاهش ناگهانی قيمت نفت، مقابله کند.»
حميد زنگنه بر اين باور است که کاهش قيمت نفت هنوز در حدی نيست که بر روی بهای ارز اثری بگذارد. زيرا بودجه ايران بر اساس بشکه ای ۵۵ دلار تنظيم شده است و قيمت دلار به ريال هم بستگی به بازار ندارد و رقم آن را بانک مرکزی تعيين کرده و ثابت نگاه داشته است. ذخيره ارزی ايران هنوز قابل توجه است و در دو ماه گدشته ۷۵ ميليارد دلار طلا خريده است. اگر دولت پول بيهوده و اضافی به بازار تزريق نکند، می تواند با پيامدهای ناشی از کاهش ناگهانی قيمت نفت، مقابله کند».
حميد زنگنه يادآور می شود که «صادرات غيرنفتی ايران دو درصد کل واردات ايران است و در برابر بيش از ۷۰ درصد مصارف مردم از محل واردات تامين می شود.ايرانيان برای کاستن از ميزان آسيبی که ممکن است کاهش نفت به آنان وارد کند، بايد از مصرف اجناس وارداتی بپرهيزند زيرا قيمت اجناس واردات افزايش خواهد يافت و اين امر به جيب آنان لطمه می زند. اما مهمتر از آن اين است که دولت اشتباه نکند. اگر دولت دست به اقدامات تورم زا نزند، کاهش قيمت نفت نمی تواند لطمه زيادی به مردم بزند».
سیاست های دولت نهم
حسن منصور، استاد اقتصاد دانشگاه شيلر لندن، می گويد: «سفته بازی در کاهش ناگهانی قيمت نفت نقش تعيين کننده نداشته است. بلکه به علت ويژگی نفت، کافی است تقاضا برای نفت ۵ تا ۱۰ درصد کم شود تا قيمت آن ناگهان ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش يابد و به همين علت، اکنون در پی يک کاهش ۱۰ درصدی تقاضا، بها به يک سوم قيمت سقوط کرده است».
- «در حالی که اروپا و ژاپن و جهان دست به يکی کرده اند تا با کنار گذاشتن رقابت متحداً با بحران اقتصادی مقابله کنند و حرفهايی که خلاف اين جهت از تهران به گوش می رسد در دنيا انعکاس بدی دارد.»
به باور آقای منصور «مهمترين عامل تعيين کننده قيمت نفت هزينه توليد مارژينال است؛ يعنی هزينه توليد نفت در دوردست ترين نقاط مانند مناطق ساحلی برزيل و شنهای آغشته به نفت کانادا. به اين ترتيب قيمت آخرين بشکه نفت عرضه شده به بازار اکنون ۷۰ تا ۸۰ دلار است. بهاين ترتيب قيمت ۷۰ دلاری که درباره آن صحبت می شود، بی پايه نيست. اگر تقاضا در همين حد باقی بماند، قيمت نفت هم در همين سطح باقی خواهد ماند، اما در ميان مدت و در يکی دو سال آينده قيمت نفت به قيمت مارژينال (۷۰ دلار) باز خواهد گشت».
به باور آقای منصور « اشتباه عمده دولت در اين است که به دنبال در پيش گرفتن يک سياست خطاکارانه در سه سال گذشته، به جای اينکه يک موجودی حداقل ۱۵۰ ميليارد دلاری داشته باشد و مثل ابوظبی و بسياری کشورهای ديگر کالاهای سرمايه ای را با قيمت بسيار پايين بخرد، و ثروت ايران را در سه تا چهار سال به تقربياً حدود سه تا چهار برابر برساند، در اين شرايط در پی وام گرفتن از خارج است. بنابراين ايرانيان کاری جز اينکه بر کار دولت ناظر شوند و از خطاهای بسيار بزرگ آن جلوگيری کنند، و حتی اين دولت را تغيير دهند، کار ديگری نمی توانند بکنند».
برای آگاه شدن از نظرها (و تفاوت نظرهای) سه ميهمان برنامه «ديدگاهها» بيشتر اين برنامه را بشنويد.
برنامه «دیدگاهها» را می توانيد شنبه ها بعد از خبرهای ساعت ۳۰/ ۱۹ و تکرار آن را یکشنبه ها بعد از خبرهای ساعت نيم بامداد يا بعد از خبرهای ۱۳ بعد از ظهر به وقت ايران در مجله نیمروزی از راديو فردا بشنويد.
برای تماس با ما به آدرس didgah@radiofarda.com ايميل بزنيد و يا با شماره پيام گير برنامه ۰۰۴۲۰۲۲۱۱۲۴۱۱۳ تماس بگيريد.
شما همچنين می‌توانيد به شماره ۰۰۴۲۰۶۰۳۸۷۴۱۵۰ برای ما اس ام اس ارسال کنيد.