یادداشتی از حسین آرین: قراردادهای نظامی ایتالیا با کشورهای خارجی برای ساختن زیردریاییهای میدجت یا همان زیردریاییهای کوچک معمولاً محرمانه است و شرکت‌های سازنده تلاش جدی به خرج می‌دهند که قراردادهای فروش این‌گونه زیردریایی‌ها از پرده بیرون نیفتد.
با این حال، به‌گزارش وب‌سایت تخصصی «اِچ‌آی ساتن»، یک کارخانهٔ کشتی‌سازی در ایتالیا مشغول ساختن دو زیردریایی کوچک برای نیروی دریایی قطر است. درحالی‌که رازِ ساختنِ این زیردریایی‌ها برملا شده، ولی اطلاعات و خبر‌های دیگری از این قرارداد نظامی در رسانه‌ها منتشر نشده است.
درغیاب این اطلاعات کنجکاوی‌ها و گمانه‌زنی‌ها درخصوص این زیردریایی‌ها افزایش یافته است، از جمله این‌که چه شرکتی یا کارخانه‌‌ای این یکان‌های زیرسطحی را برای قطر می‌سازد و کارایی و اثربخشی عملیاتی آن‌ها تا چه حد است. به‌رغم این، با مطالعهٔ دقیق اطلاعات موجود در منابع آزاد توأم با تحلیل‌های دفاعی، می‌توان تصویری از شکل ظاهری و قابلیت این زیردریایی‌ها به دست داد.
توسعهٔ توان نیروی دریایی
یکی از دانسته‌ها این است که قطر در سال ۲۰۱۰ با متحول کردن سیاست خارجی و نقش نظامی‌‌اش در منطقه، نیروهای مسلح خود را باز سازماندهی کرد و از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ قراردادهای نظامی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار با کشورهای خارجی به امضا رساند. در پرتو این قراردادها، واردات تسلیحاتی قطر از کشورهای گوناگون از جمله آمریکا، آلمان، ایتالیا، فرانسه و ترکیه در مقایسه با چهار سال پیش از آن به میزان ۲۲۵ درصد افزایش یافت.
بر همین پایه، قطر در سال‌های اخیر تلاش کرده است نیروی دریایی خود را نیز تقویت کند و بی‌شک سفارش ساخت دو زیردریایی به ایتالیا هم در همین ارتباط بوده است.
می‌دانیم که قطر برای دستیابی به یکان‌های جدید دریایی قراردادهای کلانی را با ایتالیا بست. لذا شرکت کشتی‌سازی «فینکان تی ِیِری» که به‌عنوان یک شرکت بزرگ و معتبر در طراحی و ساخت و عرضهٔ ناو‌ها و زیردریاییهای پیشرفته شهرت دارد، قرار است چهار ناو گشتی (کُروِت) کلاسِ دوحه و چند فروند ناوچهٔ گشتی برای قطر بسازد.
ناو گشتی کلاسِ دوحه با تناژ ۳۲۵۰ تن، طول ۱۰۷ متر و حداکثر سرعت ۲۸ گره (نزدیک به ۵۲ کیلومتر در ساعت) مجهز به موشک ضد کشتی، دو نوع موشک سطح به هوا، توپ و سلاح‌های با کالیبر کوچک است و در ضمن قابلیت حمل یک فروند هلی‌کوپتر را نیز دارد.
یک فروند از این ناو‌ها قرار است در سال جاری میلادی عملیاتی شود و به نیروی دریایی قطر بپیوندد و یک فروند دیگر هم در فوریهٔ امسال به آب انداخته شد و کار‌های تکمیلی آن ادامه دارد و احتمالاً سال آینده عملیاتی خواهد شد.
اضافه بر این ناو‌های گشتی، قرار است شرکت ایتالیایی مذکور یک فروند ناو آب‌خاکی، شبیه آن‌چه پیشتر برای نیروی دریایی الجزیره ساخت، با تناژ حدود ۹ هزار تن با قابلیت حمل چند هلی‌کوپتر برای ترابری تفنگداران و اجرای عملیات ویژه نیز برای قطر بسازد.
زیردریاییهای میدجت
در برخی موارد جلسات پارلمانی می‌تواند یکی از مهم‌ترین منبع اطلاعات دربارهٔ قراردادهای حساس نظامی باشد.
به گزارش «نِیوال نیوز»، اسلاید‌های نشان داده‌شده در پارلمان ایتالیا در روز ۱۷ مه (۲۷ اردیبهشت) امسال در جریان ارائهٔ پژوهش‌های صورت‌گرفته در عرصه‌های فناوری و دفاعی، تصاویری از زیردریاییهای جدید و پیشرفته ساخت ایتالیا را به نمایش گذاشت. ارائهٔ پژوهش‌ها از سوی شرکت «کابی کا تّانی یُو» صورت گرفت که سازندهٔ گونه‌های متفاوت زیردریایی برای نیروهای ویژه است و از این رو فعالیت‌ها و قراردادهای نظامی داخلی و خارجی‌‌اش را آشکار نمی‌کند.
در حین ارائه، این شرکت به پارلمان گزارش داد که با همکاری یک شرکت دیگر در حال ساختن دو زیردریایی میدجت برای یک مشتری خارجی است.
بر پایهٔ ارزیابی سایت «اِچ آی ساتن»، گرچه به‌وضوح نامی از مشتری خارجی برده نشد، ولی این خریدار به‌احتمال بسیار قوی کشور قطر است.
کارشناسان با بررسی نماگرفت‌های (اسکرین‌شات) اسلاید‌های یادشده و شکل ظاهری این زیردریایی‌ها به این نتیجه رسیده‌‌اند که یک شرکت دیگر ایتالیایی به‌نام «اِم ۲۳ اِس آر اِل» نیز در تولید این یکان‌های زیرسطحی برای قطر دست دارد.
اسکرین‌شات برگرفته از گزارش ارائه شده به پارلمان ایتالیا
بر پایهٔ نماگرفت‌ها، این زیردریایی‌ها برجک ندارند، بدنهٔ آن‌ها به شکل قطرهٔ اشک است و بالک‌هایشان در سینه (بخش جلویی) آن‌ها قرار دارد.
جدا از این، اطلاعات دیگری از مشخصات این زیردریایی‌ها در دست نیست، ولی با توجه به ویژگی‌های شرکت‌های سازنده حدس زده می‌شود که هر فروند از این یکان‌های کوچک زیرسطحی، با طول حدود ۲۳ متر، دست‌کم به دو اژدر مجهز شوند. تناژ زیردریاییهای میدجت عموماً زیر ۱۵۰ تن است.
موازنهٔ قدرت، توان مالی
دسترسی قطر به ناو‌های پیشرفته و زیردریاییهای میدجت می‌تواند تأثیر ملموسی بر موازنهٔ قدرت دریایی در منطقه داشته باشد. زیردریاییهای بزرگ با توجه به عمق متوسط خلیج فارس که ۵۰ متر است، یکان‌های زیرسطحی مناسبی برای این عرصهٔ دریایی نیستند و زیردریاییهای میدجت کارایی بهتری دارند.
افزایش فوق‌العادهٔ هزینهٔ نظامی قطر و در اختیار داشتن و ادارهٔ یکان‌های مدرن هزینهٔ زیادی می‌طلبد، ولی این کشور با داشتن سومین ذخیرهٔ گاز و نفت جهان و درآمد چشمگیرش از فروش آن‌ها از نظر درآمد سرانه یکی از بالاترین رتبه‌ها را در جهان دارد.
در حال حاضر ایران تنها کشور منطقه است که در خلیج فارس زیردریاییهای میدجت دارد. از میان همسایگان قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی مایل به داشتن زیردریایی‌‌اند و استطاعت مالی لازم برای این کار را هم دارند.
البته این دو کشور تنها کشورهای عرب منطقه نیستند که به فکرِ افزودن زیردریایی به توان دریایی خود افتاده‌اند. صدام حسین بعد از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ (عملیات طوفان صحرا) تلاش‌هایی را برای در اختیار داشتن زیردریاییهای میدجت به عمل آورد.
یک شرکت ایتالیایی به نام «کاز. مو. اس» وارد میدان شد، ولی در نهایت قرارداد دولت صدام با این شرکت، زمانی که برنامهٔ «نفت در برابر غذا»ی سازمان ملل در حال اجرا بود، راه به جایی نبرد. برنامهٔ «نفت در برابر غذا» بر پایهٔ قطعنامهٔ ۹۸۶ شورای امنیت به دولت صدام اجازه می‌داد که نفت خود را فقط در برابر دریافت غذا و سایر کالاهای ضروری به بازار‌های جهانی صادر کند.
کلام آخر
شرکت‌های سازندهٔ زیردریاییهای میدجت نمی‌توانند همچون گذشته به پنهان‌کاری خود ادامه دهند. مدارک لازم برای صادرات توأم با وفور اطلاعات از منابع آزاد، محرمانه بودن قراردادهای نظامی را تقریباً غیرممکن می‌سازد.
قرارداد قطر با شرکت‌های ایتالیایی هم از این قاعده مستثنا نیست. زیردریاییهای قطر بعد از ساخته شدن و اتمام کار، با توجه به مکان شرکت‌های سازنده (استان لُمباردی در شمال ایتالیا)، باید از طریق جاده به بندر مورد نظر حمل شوند و از این رو از دید دوربین‌های فراوان در مسیر ترابری و تلفن‌های موبایل شهروندان ویا دوربین‌های خبرنگاران مصون نخواهند ماند.
ایتالیا مرکز شماری از شرکت‌های کوچک ویژهٔ طراحی و ساخت زیردریاییهای کوچک برای نیروهای ویژه برای اجرای عملیات در آب‌های کم‌عمق است. به‌تازگی یکی از این شرکت‌ها (به‌نام جی اِس ئی) یک زیردریایی میدجت برای تکاوران ویژهٔ نیروی دریایی آمریکا موسوم به «سیل» ساخت.
در هر صورت، الحاق ناو و ناوچه‌های گشتی، ناو ویژهٔ عملیات آب‌خاکی و زیردریاییهای ساخت ایتالیا به نیروی دریایی قطر، توان این کشور را در عرصهٔ خلیج فارس و آب‌های اطراف تا حد زیادی افزایش خواهد داد.
در حال حاضر نیروی دریایی قطر، با استعداد پرسنلی حدود ۴۵۰۰ نفر، ۳۱ فروند ناوچه و قایق‌های تندروِ تهاجمیِ ساخت ترکیه و فرانسه و بریتانیا، ۲ فروند شناور کوچک آب‌خاکی و ۶۱ فروند قایق گشتی دارد. نیروهای ویژهٔ دریایی این کشور نیز ۱۱ قایق رهگیر دارند.
نظرات نویسندگان در یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.
بیشتر بخوانید
تهدیدات موشکی در خاورمیانه و شمال آفریقا – بخش نخستتهدیدهای موشکی در خاورمیانه و شمال آفریقا - بخش پایانیپایگاه روسیه در سودان؛ چالش‌ها و رقابت‌های ژئوپولیتیکیافزایش چشمگیر فروش تسلیحات به کشورهای خلیج فارس