صبح شنبه هفتم اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲)، بسیاری از اسرائیلی‌های مذهبی برای جشن «نزول تورات» و آخرین ساعات جشن «سایبان‌ها» آماده می‌شدند، سکولارها برنامه‌هایی برای شرکت در کنسرت‌ها و رویدادهای فرهنگی در جنوب اسرائیل داشتند. هم‌زمان، جامعه و رسانه‌های اسرائیل که حدود یک سال درگیر مناقشات درباره برنامه اصلاحات قضایی دولت نتانیاهو بودند، به بحث‌های داغ در این خصوص مشغول بودند و رسانه‌ها گزارش‌هایی درباره شکست اطلاعاتی اسرائیل در جنگ یوم کیپور ۱۹۷۳ منتشر می‌کردند، بی‌خبر از آن‌که کشور در آستانه یک غافلگیری بزرگ‌تر است: حمله گروه افراطی حماس از غزه به نواحی جنوبی اسرائیل.
آن روز در کشتزارهای کیبوتص «رعیم» در فاصله پنج کیلومتری تا مرز غزه، چند هزار جوان اسرائیلی و گردشگر خارجی از دو روز پیش در جشنواره موسیقی نووا که هر سال در این محل برگزار می‌شد و یک پارتی بی‌وقفه بود، می‌نوشیدند و می‌رقصیدند. مسئولان ارشد در لشکر غزه در ارتش اسرائیل، با وجود بحث‌های شدید داخلی، با برگزاری این جشنواره با شرکت هزاران تن در فاصله کوتاه تا غزه موافقت کرده بودند.
تا صبح شنبه، هرچند ساعت یک بار ده‌ها تن دیگر از گروه‌های جوانان اسرائیلی با خودروهای خود و دوستان‌شان از تل‌آویو و هر نقطه دیگری از اسرائیل به این جشنواره در دامان طبیعت می‌رسیدند و اتراق می‌کردند؛ فستیوالی برای ترویج صلح و زندگی مسالمت‌آمیز در نزدیکی کیبوتصی که ساکنین آن و سایر کیبوتص‌های اطراف در طول دهه‌ها به حمایت از زندگی صلح‌آمیز با فلسطینیان غزه شهره بودند.
بیشتر در این باره: انتخاب سنوار به رهبری سیاسی حماس حاوی چه پیامی است؟ساعت ۶ و ۲۹ دقیقه که حملات راکتی از غزه به داخل خاک اسرائیل آغاز شد، صدای آژیر خطر در بسیاری از نقاط کشور طنین‌انداز شد، اما جوانان کمی در جشنواره نووا از خطر آگاه شدند؛ آن‌ها یا بر موسیقی و شادی خود متمرکز بودند یا همان‌گونه که برخی بازماندگان بعدها شهادت دادند، تصور کردند این تنها یک حمله راکتی محدود است که ظرف چند دقیقه پایان خواهد یافت. مدتی طول کشید تا نگهبانان انگشت‌شماری که از محل مراقبت می‌کردند، به جوان‌ها بفهمانند که باید بگریزند. هزاران جوان اسرائیلی در بیشه‌زارها پا به فرار نهادند و برخی سوار خودروها شدند و در صدد گریز و برگشت به شهرهای خود در اسرائیل بودند. اما دیگر دیر شده بود؛ ده‌ها تن از نیروهای حماس به محل رسیده، جاده‌های اطراف را محاصره کرده و به هر سو، از جمله خودروها در جاده‌ها، شلیک کردند.
حماس در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد.
در آن لحظات کمتر کسی درکی از ابعاد حمله داشت. بیش از یک شبانه‌روز طول کشید تا معلوم شد که چه اتفاقی افتاده است. در دفتر کار نخست‌وزیر ثبت شد که تنها در ساعت ۶ و ۲۹ دقیقه در آن روز، منشی ویژه نظامی بنیامین نتانیاهو او را از خواب بیدار کرد و به او گفت کشور آماج هزاران راکت واقع شده، اما در طول شب چند مقام ارشد اطلاعاتی ارتش و مقام‌های ارشد سازمان امنیت داخلی، نظر به رخدادهای مشکوک مرزی، جلسه‌ای بین خود داشتند که تصمیمی در انتهای آن نگرفتند؛ رویدادهای آن ساعات تا به امروز دستمایه کشمکش بزرگی در اسرائیل است که بسیاری برای روشن شدن ابعاد آن خواهان تشکیل یک کمیسیون تحقیق ملی هستند.
بیشتر در این باره: چرا خشم مردم غزه از گروه حماس در حال افزایش است؟آغاز تهاجمی که حماس سال‌ها برای آن برنامه‌ریزی کرده بود
ساعت شش و ۲۹ دقیقه بامداد هفتم اکتبر آژیر خطر در ده‌ها آبادی و شهرک‌های مرزی جنوب اسرائیل به صدا درآمد. رسانه‌های فلسطینی هم‌زمان تصاویری از شلیک ده‌ها راکت توسط گروه‌های فلسطینی در نوار غزه به سمت اسرائیل را منتشر کردند. اسرائیلی‌ها نیز تصاویری از راکت‌های شلیک‌شده از غزه به‌ویژه به‌سوی شهرها و شهرک‌های این کشور را منتشر کردند؛ گزارش رسانه‌ها از شنیده شدن صدای انفجار در آبادی‌های اطراف نوار غزه، بندر اشکلون، تل‌آویو، هرتصلیا و گدرا حکایت داشت. صدای آژیر خطر در مناطق مختلف از جنوب گرفته تا نواحی مرکزی اسرائیل به صدا درآمد. تلویزیون‌ها برنامه‌های تفریحی خود را قطع کرده و خبر از وقوع یک غافلگیری بزرگ امنیتی دادند.
منابع اسرائیلی در جمع‌بندهای نهایی بعدی خود اعلام کردند که در آن بامداد چهار هزار و ۳۰۰ فروند راکت به‌سوی اسرائیل شلیک شد. شلیک هزاران راکت طرحی برای گمراه کردن اسرائیلی‌ها بود تا با رفتن به پناهگاه‌ها، دست‌کم در ساعت اولیه حمله، متوجه یورش هزاران نیروی آموزش‌دیده حماس به خاک این کشور نشوند.
در ساعت هفت صبح، اخباری از عبور افراد مسلح فلسطینی به‌ویژه وابسته به گروه افراطی حماس از حصار نوار غزه و رسیدن‌شان به شهرها و شهرک‌های اسرائیلی به‌ویژه کیبوتص‌های متعدد نزدیک غزه و شهر سدروت منتشر شد.
کم‌کم، صدای تبادل آتش در شهر سدروت در نزدیکی مرز غزه شنیده شد. مهاجمان حماس توانسته بودند به این شهر وارد شوند. یک ویدئو به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که شماری از افراد مسلح فلسطینی را سوار بر یک خودروی سفید نشان می‌داد که در خیابان‌های سدروت تردد می‌کردند.
بیانیه فرمانده شاخه نظامی حماس
ساعت هشت صبح، محمد ضیف، فرمانده گردان‌های عزالدین قسام (شاخه نظامی حماس) پیامی صوتی از مخفی‌گاه خود منتشر کرد که در آن از حمله به اسرائیل با نام «طوفان الاقصی» خبر داد. او گفت حماس با شلیک هزاران راکت، شهرها و شهرک‌های اسرائیلی را هدف قرار داده است و دلیل عملیات را نیز «تعرض اسرائیل به مسجد الاقصی» عنوان کرد. محمد ضیف پایان هماهنگی‌های نانوشته امنیتی میان گروه خود با اسرائیل را اعلام کرد و گفت: «مردم فلسطین از امروز انقلاب خود را برای برپایی کشور، از سر خواهند گرفت». او از مسلمانان در کرانه باختری، لبنان و سایر نقاط منطقه در «محور مقاومت» خواست به این «طوفان» بپیوندند.
بیشتر در این باره: ایران و اسرائیل؛ چه کسی از گسترش جنگ در خاورمیانه سود می‌برد؟عملیات زمینی حماس
یورش ۱۵ مهر حماس به شهرها و شهرک‌های اسرائیلی، حمله‌ای ترکیبی بود که در آن از پهپادها هم برای از کار انداختن مراکز رصد اسرائیلی استفاده شد. ویدئوهای منتشر شده در آن ساعات اولیه نشان داد که شماری از اعضای حماس از پاراگلایدر برای عبور از حصار غزه استفاده کردند. همچنین با ایجاد شکاف در حصار مرزی از طریق بولدوزرها، صدها نیروی حماس خود را با موتورسیکلت به شهرها و شهرک‌های اسرائیلی رساندند. مهاجمان حماس هم‌زمان به سوی شناورهای اسرائیلی در دریا آتش گشودند. به موازات این اقدامات، اعضای حماس و دیگر گروه‌های مسلح فلسطینی با نیروهای ارتش اسرائیل در طول حصار غزه درگیر شده و برخی از آن‌ها حتی موفق به ورود به چند پایگاه نظامی اسرائیلی در اطراف شدند و از جمله ده‌ها سرباز دختر و پسر را کشته و دیگران را ربوده و به غزه انتقال منتقل کردند.
شکاف در حصار مرزی
اعضای حماس با کنترل ایست‌های بازرسی در گذرگاه‌های کرم شالوم و ارز، موفق به ایجاد شکاف در حصار مرزی غزه در پنج نقطه عمده شدند اما روی‌هم‌رفته در ۱۱۹ نقطه در حصارِ حدودا ۶۰ کیلومتری غزه با خاک اسرائیل شکاف ایجاد شد. طبق داده‌هایی که اسرائیل از روی هزاران دوربین و فیلم و شواهد دیگر تهیه کرد، سه هزار و ۸۰۰ نیروی «نخبه» حماس با خودروهای کوچک، موتورسیکلت، بولدوزر و پاراگلایدر، خود را به شهرها و شهرک‌های اسرائیلی رساندند و شماری نیز با قایق‌های تندرو از طریق دریا وارد شهرهای اسرائیل شدند.
با شکسته شدن حصار مرزی، بیش از دو هزار و ۲۰۰ تن دیگر از «غیرنظامیان فلسطینی» ساکن نوار غزه با پای پیاده، دوچرخه و گاری‌های بسته به الاغ برای غارت و کشتن اسرائیلی‌ها به سوی نزدیک‌ترین آبادی‌های این کشور هجوم آوردند. برخی از آن‌ها در کشتن اسرائیلی‌ها فعالانه نقش داشتند و شمار دیگری توانستند تعدادی از شهروندان اسرائیلی را ربوده و با خود به غزه ببرند. برخی نیز در آن ساعات توانستند چند بار بین غزه و این آبادی‌ها تردد کنند و تراکتورها و خودروهای کیبوتص‌های اسرائیلی را سرقت کنند. یکی از مردان فلسطینی با تلفن همراه یک زن سالخورده اسرائیلی که کشته بود، به مادرش در غزه تلفن کرد و با شادی گفت با دست خودش این زن را کشته و دارد از تلفن همراه او تماس می‌گیرد. مادرش گفت می‌رود نماز شکر بخواند و قربان پسرش رفت.
قربانیان حمله
از ساعات نخست حمله ۱۵مهرماه، آمار و ارقام متفاوتی از شمار کشته‌شدگان و افراد به گروگان گرفته‌شده توسط نیروهای حماس و سایر گروه‌های فلسطینی منتشر شد. بر اساس آخرین آمار رسمی که اسرائیل پس از تحقیقات گسترده اعلام کرد، در نتیجه برخوردهای مسلحانه آن روز یک هزار و ۱۴۵ تن در طرف اسرائیلی کشته شد. ۷۷۹ تن از قربانیان، از جمله ۳۸ کودک، غیرنظامی بودند.
۷۱ شهروند خارجی نیز در آن ساعات به قتل رسیدند که اکثرا کارگران مهاجرِ کشورهای آسیای شرقی بودند. هنوز یک کارگر تایلندی ناپدید است. ۳۸۳ تن از کشته‌های اسرائیل در آن روز حاضران در جشنواره «نووا» بودند. ۱۷ پلیس نیز که برای دفاع از جان این جوانان در محل حضور داشتند، قبل از انجام مأموریت خود جان دادند. در مجموع ۳۶۶ تن از اسرائیلی‌های کشته‌شده آن روز نظامی و عضو نیروهای امنیتی یا کادر پلیس بودند. اسرائیل اذعان کرده که شمار اندکی از تلفات آن روز حاصل آتش نیروهای خودی بوده است.
تا پیش از آن، در تاریخ ده‌ها ساله نزاع بین اسرائیل و فلسطینی‌ها، گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی تنها توانسته بودند چند تن از اسرائیلی‌ها را بربایند تا آن‌ها را در راستای خواسته‌های خود «معامله» کنند. روز هفتم اکتبر اما در عرض چند ساعت، ۲۵۱ نفر از خاک اسرائیل به گروگان نیروهای حماس یا سایر گروه‌های فلسطینی درآمده و به غزه برده شدند که اکثر آن‌ها غیرنظامی بودند. ۳۰ تن از گروگان‌ها کودک بودند. هنوز ۱۰۱ تن از ربوده‌شدگان شامل دو کودک، چند مرد سالخورده بالای هشتاد سال، و زنان جوان در دست حماس در غزه باقی مانده‌اند. یکی‌شان رومی گونن، نوه یک مادربزرگ ایرانی‌الاصل ساکن اسرائیل است. آلون شمریز، یکی از گروگان‌ها نیز که فرزند یک یهودی آبادانی‌الاصل ساکن اسرائیل بود و پس از دو ماه توانست از دست حماس فرار کند، با آتش خودی نیروهای اسرائیلی کشته شد.
بیشتر در این باره: تجاوز و خشونت جنسی؛ جنایت‌های مغفول به‌عنوان «روش جنگی»خشونت جنسی
رسانه‌های اسرائیل و کنست، مجلس این کشور، از نخستین هفته‌های این بحران شاهد شهادت متعدد زنانی بود که تجاوز جنسی اعضای حماس به قربانیان به‌قتل‌رسیده را شرح دادند. برخی از مقامات اسرائیلی گفتند حماس یک گروه خود را برای این عمل مجرمانه آماده کرده بود.
در پی شکایات زیاد رئیس‌جمهور و سایر مقامات اسرائیلی از سکوت جامعه جهانی در این خصوص، حدود پنج ماه پس از حمله حماس، یک تیم تحقیقاتی از سازمان ملل متحد گزارشی تهیه کرد مبنی بر این‌که خشونت جنسی، از جمله تجاوز فردی و تجاوز جمعی، در جریان حملات روز ۱۵ مهر حماس به اسرائیل اتفاق افتاده است.
بر اساس آن گزارش، «اطلاعات قانع‌کننده‌ای» وجود دارد که گروگان‌ها در معرض خشونت جنسی بوده‌اند. آن تحقیقات زیر نظر پرامیلا پتن، نماینده ویژه سازمان ملل در موضوع خشونت‌های جنسی در نزاع‌های جهانی، انجام شد.
حماس دست داشتن اعضای خود در خشونت‌های جنسی را رد کرده است. اما در گزارش سازمان ملل تأکید شده که خشونت‌های جنسی در جریان حمله حماس، دست کم در سه محل فستیوال موسیقی نووا و اطراف آن، جاده شماره ۲۳۲ و کیبوتص رعیم، رخ داده بود.
جنگی که ادامه دارد
حمله ۱۵مهر حماس، جنگی خونین و ویرانگر را کلید زد که با گذشت یک سال همچنان ادامه دارد. اسرائیل با سه هدف اعلام‌شده «ضربه به حماس و از بین بردن توانمندی‌های نظامی این گروه»، «رفع خطر از حماس برای زندگی مردم اسرائیل» و «انحلال حکومت حماس در باریکه غزه»، جنگ را آغاز کرد و تاکنون ضربات سنگینی به این گروه و سایر گروه‌های مسلح فلسطینی در غزه و کرانه باختری وارد کرده است.
فرماندهی ارشد حماس فرو پاشیده و رهبران اصلی آن غیر از یحیی و محمد سنوار کشته شده‌اند. آن‌دو نیز یک سال است با کشاندن گروگان‌های اسرائیلی از این تونل به آن تونل ظاهرا زنده مانده‌اند. اسرائیل ظاهرا از ضربه زدن به تونلهایی که گروگان‌های باقی‌مانده در آن هستند، خودداری می‌کند تا جان این چند ده گروگان زنده را نیز به خطر نیندازد.
اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، ۱۰ ماه پس از آغاز جنگ، در عملیات منتسب به اسرائیل، نه در غزه بلکه در شمال تهران کشته شد. غیر از این ضربات، یک سال پس از شروع جنگ، نوار غزه تقریباً به یک ویرانه تبدیل شده و بیش از دو میلیون ساکنین آن آواره شده‌اند.
تاکنون بیش از ۴۲ هزار فلسطینی در این باریکه محصور کشته شده‌اند که تعداد زیادی از آن‌ها کودک بودند. شمار دقیق شبه‌نظامیان کشته‌شده در غزه هنوز روشن نیست اما اسرائیل اصرار دارد که هزاران تن از آن‌ها را از پای درآورده است. مهم‌ترین‌شان محمد ضیف بود. تنها در روز یورش غافلگیرانه و یکی دو روز پس از آن نیز یک هزار و ۶۰۹ فلسطینی از مهاجمان حماس که وارد اسرائیل شده بودند، در خاک اسرائیل کشته و حدود ۲۰۰ تن دیگر از آن‌ها بازداشت شدند.
جنگ غزه، به گفته مقامات اسرائیلی، این کشور را در «هفت جبهه» درگیر کرده و در نخستین سالگرد آن اسرائیل را به وارد کردن ضربات شدید نظامی به گروه حزب‌الله در لبنان کشانده است تا به این گروه نیابتی تهران که در یکسال گذشته در حمایت از حماس به اسرائیل حمله می‌کرد، پاسخ دهد.
مجموعه تحولات نظامی پیاپی آخرین روزهای پیش از سالروز جنگ غزه در عرصه درگیری‌های اسرائیل و حزب‌الله، و سپس موج حمله موشکی ایران به اسرائیل در روز دهم مهر و پاسخ قریب‌الوقوعی که اسرائیل برای آن در نظر دارد، نگرانی از احتمال گسترش و تبدیل این بحران به یک درگیری منطقه‌ای با ایران را هم برانگیخته است.