نتایج تحقیقات درباره انتخابات ریاست جمهوری فرانسه نشان می‌دهد این انتخابات جنبه مذهبی پررنگی دارد و پیروان مذاهب مختلف چه در مرحله اول، چه در مرحله دوم انتخابات، هر یک به نامزد خاصی توجه کرده‌اند و خواهند کرد.
این در حالی است که فرانسه نه تنها یک کشور لائیک است، بلکه سابقه طولانی در مبارزه با تسلط مذهبی دارد و لائیسته در آن به صورت یک قانون اصولی در آمده است.
تشدید قطب‌بندی مذهبی در انتخابات فرانسه
مؤسسه افکار عمومی فرانسه روز دوشنبه ۱۱ آوریل، یک روز پس از برگزاری مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری این کشور، اعلام کرد بر اساس نظرسنجی این مؤسسه، بیشتر فرانسوی‌های کاتولیک در میان ۱۲ نامزد مختلف این مرحله از انتخابات، به سه نامزد راست افراطی فرانسه به ویژه مارین لوپن رأی داده‌اند.
سه نامزد راست افراطی فرانسه، مارین لوپن، اریک زمور و نیکلا دوپون انیان در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری فرانسه توانستند در مجموع حدود ۴۰ درصد آرای رأی‌دهندگان کاتولیک را از آن خود کنند که رکورد جدیدی در زمینه اقبال به این جناح سیاسی در فرانسه محسوب می‌شود.
این در حالی است که فرانسوی‌های کاتولیک در دوره‌های پیشین انتخابات ریاست جمهوری فرانسه به حزب راست‌میانه این کشور رأی می‌دادند و افول این حزب در این دور از انتخابات، رأی‌دهندگان کاتولیک را به سمت نامزد راست افراطی کشانده است.
بیشتر در این باره: برگزاری انتخابات فرانسه در زمانه مرگ احزابهمچنین بر اساس نظرسنجی مرکز افکار عمومی فرانسه، مسلمانان فرانسوی که بزرگترین اقلیت مذهبی کشورشان را تشکیل می‌دهند، در دور اول انتخابات امسال، با اکثریت قاطع (۶۹ درصد) به ژان لوک ملانشون نامزد چپ افراطی مرحله اول انتخابات رأی داده‌اند.
این در حالی است که پنج سال پیش، این رقم ۳۷ درصد بود و افزایش نزدیک به دو برابری اقبال مسلمانان به نامزد چپ افراطی در انتخابات سال جاری همزمان با افزایش اقبال کاتولیک‌ها به نامزدهای راست افراطی، نشان‌دهنده قطب‌بندی شدن بیشتر انتخابات از نظر مذهبی است.
مسیحیان پروتستان نیز در این دور از انتخابات (با ۳۶ درصد) اغلب به امانوئل مکرون نامزد میانه‌رو این انتخابات رأی داده‌اند. این دسته از مسیحیان نیز نسبت به پنج سال پیش (۳۰ درصد)، اقبال بیشتری به مکرون پیدا کرده‌اند.
توجه نامزدهای مختلف به اقلیت‌های مذهبی
پررنگ‌تر شدن مذهب در کارزار انتخابات ریاست جمهوری فرانسه بدون دلیل نیست. در سال‌های اخیر، افزایش حملات تروریستی از سوی اسلامگرایان افراطی در سراسر جهان از جمله در اروپا و به طور خاص در فرانسه، نگرانی‌هایی را درباره افراط‌گرایی در میان مسلمانان به وجود آورده است.
بر اساس یک نظرسنجی که پیش از انتخابات ریاست جمهوری فرانسه صورت گرفت، بیش از یک چهارم فرانسوی‌ها (۲۷ درصد) همچنان سطح تهدید تروریسم اسلامگرایان در فرانسه را بسیار بالا می‌دانند.
این درصد در میان هواداران دو نامزد راست افراطی، یعنی مارین لوپن و اریک زمور بسیار بیشتر بود و نشان می‌دهد که این دسته از رأی‌دهندگان فرانسوی در این زمینه بیشتر نگرانند.
بیشتر در این باره: معضلات یک نظام سیاسی و چشم‌انداز مبهم دور دومهمچنین سه هفته پیش از مرحله اول انتخابات، ۵۳ درصد فرانسوی‌ها معتقد بودند که به مسائل مربوط به مبارزه با اسلامگرایی در فرانسه به اندازه کافی از سوی نامزدها و رسانه‌ها توجه نمی‌شود.
به علاوه، ۷۷ درصد از پاسخ‌دهندگان به این نظرسنجی، فکر می‌کردند که اسلامگرایی خطر برای جمهوریت در فرانسه است. این در حالی است که بیش از یک پنجم پاسخ‌دهندگان، تمایزی میان اکثریت قریب به اتفاق مسلمانانی که مناسک دین خود را «مسالمت‌آمیز» انجام می‌دهند با «اقلیتی از اسلامگرایان تندرو» که قوانین فرانسه را نقض می‌کنند، قائل نیستند.
حساسیت‌ها به اقلیت‌های مذهبی به ویژه مسلمانان فرانسه به نامزدهای انتخابات نیز منتقل شد و آنان نیز رفتار متفاوتی درباره اقلیت‌های مذهبی داشتند.
آن هیدالگو، شهردار سوسیالیست پاریس که همزمان نامزد انتخابات ریاست جمهوری نیز بود، برای جلب آرای مسلمانان، پیش از برگزاری مرحله اول انتخابات، به مسجد جامع پاریس رفت و «نفرت‌پراکنی» برای «پایان دادن به برادری» را محکوم کرد؛ برادری در کنار آزادی و برابری، از شعارهای سه‌گانه انقلاب فرانسه است.
اما نامزدهای راست افراطی از جلب آرای مسلمانان از سوی نامزدهای چپ چندان خشنود نبودند.
بیشتر در این باره: نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری فرانسه چه وعده‌هایی داده‌اند؟لوپن برخی از هواداران ملانشون را «اسلامگرایان تروتسکیست» نامیده و گفته است: «ژان لوک ملانشون که در سال‌های گذشته بسیار به سکولاریسم پایبند بود، به سوی نوعی رضایت در برابر اسلامگرایی دچار انحراف شده است».
همچنین پیش از برگزاری دور اول انتخابات ریاست جمهوری، ارسال پیامک از ستاد انتخاباتی اریک زمور به هزاران یهودی فرانسه جنجال شده بود.
در این پیامک آمده بود زمور (که خود یک یهودی است) تنها کسی است که مخالف گسترش اسلام در فرانسه است و «امروز نوع کشنده یهودی‌ستیزی، یهودی‌ستیزی اسلامی است».
پس از ارسال این پیامک، سه انجمن مبارزه با نژادپرستی از کارزار زمور شکایت کردند.
تداوم قطب‌بندی‌های مذهبی در مرحله دوم انتخابات
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این قطب‌بندی‌های مذهبی، در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری فرانسه نیز همچنان وجود خواهد داشت.
در فاصله میان دو مرحله اول و دوم انتخابات، دو فدراسیون مسلمانان فرانسه از جمله مسجد جامع پاریس از امانوئل مکرون حمایت کردند.
شمس‌الدین حافظ، فرانسوی الجزایری‌الاصل که از سال ۲۰۲۰ تولیت مسجد جامع پاریس را برعهده دارد، در بیانیه‌ای با تأکید بر اینکه تحریم انتخابات یا دادن رای سفید موجب تقویت راست افراطی خواهد شد، نوشت: «نیروهای بدخواه امروز اظهارنظر می‌کنند و خواهان خارج کردن مسلمانان از کشور هستند. در برابر این بدخواهی که در حال عمومی شدن است، چگونه باید واکنش نشان داد؟ با رأی در راستای تداوم جمهوری.»
بیشتر در این باره: اریک زمور کیست و چه می‌گوید؟در بیانیه جداگانه‌ای، انجمن «تجمع مسلمانان فرانسه» که نزدیک به مراکش است، ضمن اشاره به تعهد خود به «بی‌طرفی سیاسی»، خواستار رای به مکرون برای «پیروزی ارزش‌های جمهوریت» شد.
نگرانی مسلمانان فرانسه از احتمال پیروزی مارین لوپن در انتخابات در حالی است که لوپن قول داده در صورت رسیدن به کاخ الیزه، استفاده از حجاب در اماکن عمومی را ممنوع و متخلفان را جریمه کند.
بر اساس آمارگیری‌های متعدد، جمعیت مسلمانان فرانسه بین پنج تا شش میلیون نفر است که البته همه آنان به قوانین شریعت اسلام، مثل نماز و روزه عمل نمی‌کنند. با این حال، این تعداد از مسلمانان در فرانسه موجب شده که اسلام پس از مسیحیت، دومین دین این کشور به شمار برود و اقلیت مسلمانان فرانسه نیز به بزرگترین اقلیت مسلمان در میان کشورهای اروپایی تبدیل شود.
اغلب مسلمانان فرانسه را الجزایری‌تبارها، مراکشی‌تبارها و تونسی‌تبارهایی تشکیل می‌دهند که به مرور پس از جنگ جهانی دوم، اغلب برای کار و بخشی از آنان نیز برای تحصیل، به فرانسه مهاجرت کردند.
ملانشون که آرای هوادارانش در دور دوم انتخابات بسیار تأثیرگذار خواهد بود و بخشی از هوادارانش را مسلمانان تشکیل می‌دهند، اعلام کرده که هیچ کدام از هوادارانش به لوپن رأی ندهند.
او گفته است دو نامزد مرحله دوم انتخابات «معادل» یکدیگر نیستند. از نظر ملانشون، لوپن و مکرون هر دو از نظر اجتماعی بد عمل می‌کنند، اما لوپن اگر رئیس‌جمهور شود، تبعیض‌های «قومیتی و مذهبی» را نیز اعمال خواهد کرد.
بیشتر در این باره: در فرانسه چه خبر است؟ لوپن رئیس‌جمهور می‌شود؟اما این فقط مسلمانان فرانسه نیستند که از امانوئل مکرون حمایت می‌کنند. نهادهای اصلی یهودیان فرانسه نیز از افزایش اقبال به احزاب راست افراطی خشنود نیستند.
شورای مرکزی یهودیان فرانسه و شورای نمایندگی مؤسسات یهودی در فرانسه برای دفاع از «ارزش‌های جمهوری‌خواهانه» خواستار رأی به مکرون شده‌اند.
یهودیان معتقد در فرانسه که پایبند به شریعت دین خود هستند، نگرانند در صورت پیروزی لوپن در انتخابات، وعده این نامزد برای ممنوعیت ذبح شرعی حیوانات عملی شود؛ هر چند که لوپن گفته واردات گوشت حلال به سبک یهودی یا اسلامی امکان‌پذیر است.
شورای مرکزی یهودیان فرانسه ممنوعیت ذبح شرعی را «یک حمله جدی به امکان انجام آزادانه اعمال مذهبی» یهودیان دانسته است.
برخورد متفاوت مکرون و لوپن درباره حجاب
اما نظرات دو نامزد راه یافته به مرحله دوم، درباره نوع رفتار با اقلیت‌های مذهبی به ویژه مسلمانان، با یکدیگر چه تفاوتی دارد؟
مکرون که در پنج سال گذشته تأکید زیادی بر سکولاریسم داشته و در زمان دولت او قانونی علیه «جدایی‌طلبی» اسلامی به تصویب رسید، در روزهای اخیر به ویژه تلاش کرده علیه برنامه لوپن برای ممنوعیت حجاب در اماکن عمومی موضع‌گیری کند.
بیشتر در این باره: اختلاف در فرانسه بر سر معنای سیلی به مکروناو با اشاره به این برنامه لوپن گفته است: «هیچ کشوری در دنیا نیست که حجاب را در عرصه عمومی ممنوع کرده باشد، شما می‌خواهید اولین کشور باشید؟»
مکرون اضافه کرد: «اگر مارین لوپن نامزد راست افراطی حجاب را ممنوع کند، طبق قانون اساسی ما، او باید کیپا [نوعی کلاه یهودیان]، صلیب و دیگر نشانه‌های مذهبی را نیز ممنوع کند».
با این حال، برخی مسلمانان از مکرون انتقاد می‌کنند که با قانون علیه «جدایی‌طلبی» اسلامی، بی‌اعتمادی به مسلمانان در فرانسه را دامن زده است.
اما در مقابل، لوپن اساساً حجاب زنان را یک «یونیفورم» اسلامگرایی می‌داند که اگر زنی در خانواده‌ای اسلامگرا حجاب نداشته باشد «منزوی، قربانی فشار و توهین» خواهد شد.
لوپن تأکید کرده که «ممنوعیت حجاب ضروری است»، هرچند که این ممنوعیت «بنیادی‌ترین و فوری‌ترین برنامه از برنامه‌های او نیست».