- رادیوفردا: محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی، حجم ذخایر ارزی ایران را صد میلیارد دلار اعلام کرده و محمود احمدی‌نژاد هم از ذخایر ارزی بالای صد میلیارد دلار صحبت کرده است. سازمان‌های بین‌المللی اقتصادی حجم این ذخایر را چه قدر ارزیابی می‌کنند؟
فریدون خاوند: رئیس جمهوری اسلامی در تلاش برای کاهش نگرانی در افکار عمومی، به‌ویژه در پیوند با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، اطمینان داده است که ایران از امکانات کافی برخوردار است و از جمله بیش از صد میلیارد دلار ذخیره ارزی در اختیار دارد.
اگر منظور از ذخایر ارزی موجودی بانک مرکزی است به ارزهای معتبر جهانی، به نظر می‌رسد که این گفته، دست‌کم بر اساس ارزیابی محافل معتبر بین‌المللی، زیاد از واقعیت دور نیست. صندوق بین‌المللی پول در گزارش ماه اکتبر خود درباره خاورمیانه و آسیای مرکزی، حجم ذخایر رسمی بانک مرکزی در پایان سال ۲۰۰۹ را هفتاد و هشت میلیارد دلار اعلام و پیش‌بینی می‌کند که این ذخایر در پایان سال ۲۰۱۰ می‌رسد به هشتاد و نه میلیارد و در پایان سال ۲۰۱۱ به صد و دو میلیارد.
اما مسئله در آنجاست که این ذخایر متعلق به بانک مرکزی است و در معاملات خارجی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ذخایر یک بار برای همیشه از سوی دولت به بانک مرکزی فروخته شده و در اختیار دولت نیست که بتواند در جریان بحران‌های آینده از آن استفاده کند. ذخایر ارزی متعلق به دولت، قاعدتا در حساب ذخیره ارزی است.
- چه تفاوتی وجود دارد بین ذخایر موجود در حساب ذخیره ارزی و ذخایر ارزی بانک مرکزی؟
دولت منابع ارزی خود را که عمدتا از محل نفت به دست می‌آید در اختیار بانک مرکزی می‌گذارد و معادل ریالی آن را برای تامین نیازهای خود دریافت می‌کند.
در سال ۱۳۷۹ برای آن که کل دریافتی‌های ارزی ناشی از نفت هزینه نشود، نهادی زیر عنوان «حساب ذخیره ارزی» به وجود آمد و قرار شد دولت مازاد نیازهای مالی بودجه مصوب خود را در این حساب ذخیره کند، عمدتا به منظور استفاده از آن در روزگار سختی. منتهی در این حساب که در برنامه پنجم قرار است نام آن بشود «صندوق توسعه ملی»، چیز زیادی باقی نمانده، در بهترین حالت گویا موجودی آن حدود ده میلیارد دلار است.
از نیمه سال ۲۰۰۵ میلادی تا امروز، تقریبا مطابق با دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، ایران حدود سیصد میلیارد دلار تنها از محل صدور نفت خام درآمد داشته که همه آنها هزینه شده، معادل ریالی آن در شریان‌های اقتصادی کشور تزریق شده و چیزی برای دولت باقی نمانده است.
- اگر حساب ذخیره ارزی را کنار بگذاریم و تنها ذخایر ارزی بانک مرکزی را در نظر بگیریم، آیا حجم این ذخایر به ایران امکان خواهد داد با بحران‌های احتمالی مقابله کند؟
همان طور که گفته شد، حجم ذخایر بانک مرکزی در حال حاضر چیزی است معادل هشتاد تا نود میلیارد دلار که برای یک کشور برخوردار از شرایط عادی چیز بدی نیست.
ولی ایران در شرایط عادی نیست و به علاوه حجم کنونی ذخایر ارزی ایران تنها کفاف یک سال واردات کالا و خدمات کشور را می‌دهد.
