سهام اصلی شرکت خودروسازی بهمن که در اختیار بخشهای شبه دولتی بود به شرکت کروز که یکی از شرکتهای بزرگ صنعت قطعه سازی ایران و شرکتی خصوصی است واگذار شد.
بر اساس گزارش منابع خبری در ایران، ۶۲ درصد از سهام گروه خودروسازی بهمن توسط صنایع قطعهسازی کروز خریده شده است.
سالهاست که در ایران بحث واگذاری سهام خودرو سازان دولتی و شبه دولتی به بخش خصوصی مطرح است اما تا کنون بیشتر واگذاری سهامها در عمل واگذاری سهام از شرکتی دولتی یا شبه دولتی به شرکت شبه دولتی یا دولتی دیگر بوده است.
گروه خودروسازی بهمن پس از ایران خودرو و سایپا و در کنار گروه خودرو سازی کرمان از اصلیترین بازیگران صنعت خودرو ایران محسوب میشود. این شرکت در بخش خودرهای سواری با شرکت مزدا ژاپن و شرکتهای چینی مانند FAW همکاری میکند در بخش سنگین نیز این شرکت به تولید محصولات شرکت ایسوزو ژاپن میپردازد.
برای واگذاری سهام گروه بهمن، موسسه مالی و اعتباری کوثر انتقال را از سه سهامدار سابق به شرکت «ویسمن موتور» که از شرکتهای وابسته به صنایع خودروسازی کروز است، انجام داده.
طی چند سال اخیر یکی از بحثهای مهم در صنعت خودرو ایران خصوصی شدن این صنایع است اما یکی از مشکلات واگذاری سهام خودرو سازان ارزش بالای آن و نبود سرمایه گذار مطمئن و متخصص برای واگذاری این صنایع عنوان میشد.
در اوایل انقلاب صنایع خودرو سازی ایران که تا پیش از سال ۱۳۵۸ خصوصی بودند ملی و مصادره شدند و بخش زیادی از صنعت گران و سرمایه داران مولد ایرانی مانند برادران خیامی به خارج از ایران مهاجرت کردند.
برخی از کارشناسان معتقدند هنوز پس از گذشت چند دهه همچنان کمبود چنین سرمایه داران مولد و متخصصی در ایران حس میشود. با این همه طی سالهای اخیر برخی قطعه سازان خصوصی ایران مانند گروه کروز رشد کردهاند و عدهای معتقدند از دل قطعه سازان خصوصی در ایران برخی سرمایه داران مولد جدید متولد شدهاند که میتوان مدیریت صنعت خودرو ایران را به آنها سپرد.
بهرام شهریاری، کارشناس صنعت خودرو در باره ورود بخش خصوصی در صنعت قطعه سازی برای مدیریت صنعت خودرو میگوید: «به این دلیل که ما خودروساز بخشخصوصی قدرتمند نداریم همواره تفکر دولتی بر خودروسازیهای ما مدیریت میکرده است. مدیران دولتی صرفا به فکر افزایش تیراژ بوده و به آینده فکر نمیکردند. نکته دیگر این است که ما نباید قطعهسازان را جدا از صنعت خودرو بدانیم، زیرا قطعهسازان بخش عمدهای از تولید یک خودرو هستند و خارج از صنعت خودرو نیستند. »
وی توضیح میدهد: «خریداری سهم یک شرکت شبه دولتی توسط بخشخصوصی اتفاق غلطی نیست، زیرا بخشخصوصی نگران خود و آینده تولیداتش خواهد بود. تفکر بخشخصوصی به خوبی میداند که اگر کالای بیکیفیت تحویل مردم بدهد، بازار را از دست خواهد داد. شرکتی که خودش یکی از دستاندرکاران صنعت خودرو بوده، چالشهای این بخش را به خوبی میشناسد و برای اینکه بتواند رقبا را از میدان به در کند، بیش از پیش تلاش خواهد کرد. حتی میتواند موقعیتی را فراهم کند که خودروی ملی با تیراژ اقتصادی تولید کند. جدا از اینکه این خرید درست بوده یا خیر، ماهیت این قصه بسیار مثبت است زیرا زمانیکه منافع بخش یک شرکت پایین دستی با منافع شرکت بالادستی گره میخورد، موجب میشود نظارتهای خودش را دو چندان کند. بنابراین نه تنها کاهش کیفیت نخواهد داشت بلکه به دلیل حفظ این منافع شاهد رشد کیفیت خواهیم بود.»
بر خلاف گفته این کارشناس برخی کارشناسان و شرکتهای قطعه سازی از این بیم دارند که توسعه فعالیتهای شرکتهای مانند کروز و خرید سهامهای مدیریتی شرکتهای خودرو ساز سبب ایجاد لابیهای این شرکتها بر روی صنایع خودرو سازی و ایجاد مافیای خرید قطعه شود.
برخی دیگر هم معتقدند امکان دارد با خرید سهام مدیریتی شرکتهای بزرگ خودرو ساز دولتی توسط شرکتهای قطعه ساز خصوصی، نظارت بخشهای مهندسی و کیفیت صنایع خودرو سازی بر روی صنایع قطعه سازی که سهام مدیریتی شرکتهای خودرو سازی را در اختیار دارند کم رنگ شود. البته برخی دیگر از کارشناسان معتقدند چنین اتفاقی در دیگر نقاط جهان نیز افتاده است.
امیرحسن کاکایی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران، در این زمینه توضیح میدهد: «نمونه این اتفاق در دنیا هم وجود دارد. مثلا جایی مثل کونتینانتال که یکی از قطعهسازان بزرگ است کمکم در حال تبدیل شدن به یک خودروسازی بزرگ است؛ کروز هم با خرید سهام شرکتهای خودروساز نشان داده که میخواهد توانایی و سرمایهاش را در توسعه صنعت خودروسازی به کار ببرد. بر اساس منطق، وضع گروه بهمن بهتر خواهد شد. اگر بخشخصوصی واقعی تصدی شرکتهای دولتی و شبه دولتی را به دست گرفته و قوانین خصوصیها نیز بر آنها اعمال شود، میتوانیم امیدوار به قدرت گرفتن بخشخصوصی خودرو باشیم. پیشبینی من این است که گروه بهمن میتواند به قطب سوم خودروسازی تبدیل شود.»
شرکت قطعه سازی کروز پیش از این سناریو تملک سهام خودروییها را از طریق شرکت تدبیر سرمایه آراد برای شرکت ایران خودرو اجرا کرده و توانسته است حدود ۱۶ درصد سهام کل ایران خودرو به عنوان بزرگترین سهامدار در ترکیب سهامداران عمده این شرکت را بدست آورد و حالا به نظر میرسد به دنبال بدست آوردن بلوک ۴۶ درصدی سهام سایپا پس از تملک مدیریت سهام گروه بهمن است. از طرفی محمدرضا نعمتزاده وزیر صنعت و معدن و تجارت، در مصاحبهای بر لزوم تسویه مطالبات قطعه سازان و پرداخت طلب آنها از سوی خودروسازان تاکید کرده بود. از این رو گمانه تسویه مطالبات با واگذاری سهام غولهای خودرویی به این شرکت قطعه ساز بیش از پیش تقویت شده است.
به گزارش فارس گروه قطعه سازی کروز سالانه حدود دو هزار میلیارد تومان به ایران خودرو و حدود هزار میلیارد تومان به سایپا انواع قطعه میفروشد.