یادداشت سردبیر آسوشیتدپرس: محمدرضا پهلوی شاه قدرتمند ایران روز ۲۶ دی‌ماه ۱۳۵۷ تخت طاووس را رها کرد، ملتش را به جا گذاشت و دیگر هیچگاه به وطنش بازنگشت. به این ترتیب حدود یک ماه بعد شرایط برای وقوع انقلاب اسلامی فراهم شد.
خروج شاه و هرج‌ومرج پس از آن دولت آمریکا را که چند دهه بر قدرت مطلقه او به عنوان نزدیک‌ترین متحدش در خاورمیانه تکیه داشت غافلگیر کرد. شاه ایران که در یک کودتای مورد حمایت سی‌آی‌ای در سال ۱۳۳۲ قدرت خود را تثبیت کرده بود از آمریکا میلیاردها دلار اسلحه خریداری می‌کرد و تاسیسات جاسوسی بسیار حساس آمریکا برای کنترل اتحاد جماهیر شوروی در شمال ایران مستقر بود.
خروج شاه از کشور که ابتدا تحت عنوان «تعطیلات» اعلام شد در شرایطی صورت گرفت که او به شدت بیمار بود. ورود او به آمریکا پس از سپری کردن ماه‌ها در کشورهای دیگر به اشغال سفارت آمریکا در تهران و گروگانگیری کارمندان آن انجامید که نقطه آغاز دشمنی بین آمریکا و ایران بود که تا به امروز ادامه پیدا کرده است.
اکنون ۴۰ سال پس از آن حادثه، خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش‌های خود در مورد خروج شاه از ایران را همراه با تصاویر آن روز تاریخی منتشر می‌کند. این گزارش‌ها از نظر اشتباهات تایپی تصحیح شده‌اند ولی در آنها شیوه نگارش آسوشیتدپرس در آن سال‌ها حفظ شده است.
ایران خروج شاه را جشن می‌گیرد
رابرت اچ. رید
محمدرضا پهلوی، شاه گریانی که از پادشاهی‌اش رانده شده، روز سه‌شنبه با جت سلطنتی خود راهی خارج شد. سفری که شاید بازگشتی نداشته باشد.
خروج او از ایران موجب انفجار شادی در میان میلیون‌ها نفر از ملت او شد. اگر مخالفان پیروزمند او به هدف خود برسند خروج شاه از کشور به منزله پایان سلطنت در سرزمینی خواهد بود که به مدت دو هزار و ۵۰۰ سال شاهان بر آن حکم رانده‌اند.
ایرانی‌های شادمان به خیابان‌های تهران ریختند و با رقص و آواز پیروزی مبارزات مردمی و خونین یک ساله علیه مردی که از سال ۱۳۲۰ بر این ملت حکومت کرده است را جشن گرفتند.
آنها می‌خواندند و شعار می‌دادند که «شاه برای ابد رفته است».
راننده‌ها بوق می‌زدند و چراغ‌های اتومبیل‌ها را روشن کرده بودند. مردم تصاویر آیت‌الله خمینی را در دست داشتند، روحانی مسلمان ریشویی که جنبش گسترده سیاسی و مذهبی که شاه را مجبور به فرار کرد، رهبری کرده است.
ولی همه ایرانیان خوشحال نیستند. منابع دیپلماتیک گفتند نظامیان طرفدار شاه در شمال تهران به سوی تظاهرکنندگان شلیک کرده و چند نفر مجروح شده‌اند. این خشونت‌ها نشانه‌ای از وجود شکاف در ایران و احتمال تداوم خونریزی است.
شاه ۵۹ ساله شخصا خلبانی هواپیمای سلطنتی، بوئینگ ۷۲۷، به نام «شاهین پادشاه» را به عهده گرفت و هواپیما پس از صعود به آسمانِ روشن تهران به سمت اسوان در مصر پرواز کرد. در آنجا انور سادات رئیس‌جمهوری مصر از شاه ایران استقبال کرد.
انتظار می‌رود او قبل از سفر به آمریکا که رسما یک «مرخصی طولانی» توصیف شده است چند روزی اینجا بماند. قرار است در اسوان با جرالد فورد رئیس‌جمهوری سابق آمریکا ملاقات کند که از مدت‌ها پیش تصمیم داشت برای ديدار با انور سادات به اسوان بيايد.
جیمی کارتر رئیس‌جمهوری آمریکا در مصاحبه‌ای که سه‌شنبه شب از شبکه خبری ان‌بی‌سی پخش شد گفت به نظر او اتحاد جماهیر شوروی، همسایه شمالی ایران، خواستار ثبات در ایران است.
این مصاحبه روز شنبه و قبل از خروج شاه ضبط شده بود. آقای کارتر گفت تغییر حکومت در ایران «به این معنا نیست که ایران دیگر وجود ندارد».
حکومت اتحاد جماهیر شوروی هنوز در این زمینه موضعگیری نکرده است. خبرگزاری تاس در گزارشی از نیویورک اساسا گزارش خبرگزاری‌های غربی را نقل کرد، ولی در عین حال گفت شاه «همچون یک فراری، بدون بدرقه تشریفاتی و گارد احترام»، ایران را ترک کرد.
به گفته یک شاهد عینی در فرودگاه تهران، هنگام نزدیک شدن شاه به پلکان هواپیما دو افسر گارد شاهنشاهی زانو زده و پای او را بوسیدند، او از آنها خواست که برخیزند و بعد افسران یک قرآن روی دست گرفته و شاه و همسرش قبل از بالا رفتن از پلکان از زیر آن عبور کردند. شاه کت‌وشلوار مشکی و پالتو و شهبانو فرح کلاه و شال پوست (خز) به تن داشت.
محمدرضا پهلوی، «شاهنشاه، قبله عالم و سایه پروردگار» رویاهای در هم شکسته برای شکوه سلسله پهلوی و یک وضعیت سیاسی متلاطم را به جا گذاشت.
خروج شاه از ایران در آیینه تصویر
---------------
شاه رفت
با پخش خبر خروج شاه از کشور روز سه‌شنبه ایرانیان شادمان در خیابان‌های تهران می‌رقصیدند و می‌خواندند که «شاه رفت». این شادی به سایر بخش‌های جهان عرب و پاریس رسید و آیت‌الله خمینی دشمن اصلی شاه از این خبر با تکیه کلام مسلمانان «الله اکبر» استقبال کرد.
مجسمه‌های محمدرضا شاه پهلوی در تهران به زیر کشیده شدند و مردم تصاویر او را روی اسکناس‌ها پاره می‌کردند.
صدای بوق ماشین‌ها شنیده می‌شد، نانوایان و شیرینی‌پزها شیرینی و کلوچه‌های رایگان به مردم می‌دادند و مردم بین سرنشینان اتومبیل‌های در حال عبور، شکلات و آبنبات پخش می‌کردند. با شنیدن خبر خروج بی سر و صدای شاه از کشور و پرواز او به سوی مصر مردم به یکدیگر گلاب می‌پاشیدند.
در سراسر ایران تظاهرکنندگان شادمان تصاویر خمینی، روحانی تبعیدی مسلمان شیعه که رهبر مبارزات مذهبی با شاه است را در دست داشتند. او وعده داده که در ایران که بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن از جمله شاه، مسلمان هستند یک جمهوری اسلامی تاسیس خواهد کرد.
شاه روز سه‌شنبه تحت فشارهای مذهبی و سیاسی رو به افزایش، بی‌خبر ایران را به مقصد مصر ترک کرد و قرار است از آنجا به آمریکا برود. او گفت دلیل خروجش معالجات پزشکی است ولی بسیاری گمانه‌زنی می‌کنند که باز نخواهد گشت.
پس از ورود شاه به اسوان در جنوب مصر در مسیر حرکت همراه با انور سادات، گروه کوچکی از مردم از او استقبال کردند.
در تهران خوشحالی مردم با نفرت از مردی که قدرت مطلقه را در دست داشت همراه بود.
دانشجویی به نام حمید شهبازی گفت: «ما امیدواریم که حکومت ملی آینده بتواند شاه را برگرداند و او را محاکمه کند».
دختری که خود را نیستانیش معرفی کرد گفت: «وقتی که شاه بمیرد خوشحال خواهیم شد».
برخی دیگر از ایرانیان اظهار امیدواری می‌کنند که پس از یک سال اعتصاب و شورش علیه شاه که طی آن حداقل هزار و ۵۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند کشور بتواند به وضعیت عادی بازگردد.
نیازی، یک زن خانه‌دار، گفت: «اول از همه امیدوارم که کارگران نفت سرکار خود برگردند تا من بتوانم برای شوفاژ سوخت بخرم».
جلسه ۲۷۰ عضو شورای ملی فلسطین در مورد تشکیل کشور مستقل فلسطینی که در دمشق برگزار شد به خروج شاه واکنش نشان داد.
محمود لبدی یک سخنگوی سازمان آزادیبخش فلسطین گفت: «همه خوشحالند. از نظر ما پیروزی در ایران یک پیروزی برای سازمان آزادیبخش فلسطین است. نشان‌دهنده روندی در خاورمیانه علیه منافع و نفوذ آمریکاست».
اتحاد شوروی هنوز در این مورد موضعگیری نکرده ولی خبرگزاری تاس به نقل از «شاهدان عینی» گزارش داد که شاه «همچون یک فراری، بدون بدرقه تشریفاتی و گارد احترام» ایران را ترک کرده است.
در پاریس ایرانیان تبعیدی برای شنیدن اخبار رادیوی ایران دکمه را روی امواج کوتاه می‌چرخانند. آنها خبر خروج شاه را از رادیو فرانسه شنیده‌اند ولی می‌گویند تا زمانی که این خبر را از رادیو ایران نشنوند آن را باور نخواهند کرد.
خمینی ۷۸ ساله که از روز ششم اکتبر در ویلای ساده‌ای در حومه پاریس زندگی می‌کند بعدازظهر سه‌شنبه در میان گروهی از طرفدارانش از عرض خیابان عبور کرد تا برای ارسال پیامی به ایران به خانه عملیاتی برود.
