سه هفته پس از حمله با چاقو در نزدیکی دفتر پیشین هفته‌نامه شارلی ابدو در پاریس، بار دیگر حمله‌ای در ارتباط با کاریکاتورهای پیامبر اسلام که در این نشریه منتشر شده، مقام‌های فرانسه را در بهت فرو برده است.
حمله عصر روز جمعه به یک معلم در نزدیکی مدرسه محل کارش در حومه پاریس و جدا کردن سر او از بدن، در نوع خود حمله‌ای بی‌سابقه است.
ماجرا چه بود؟
معلمی که پلیس جسدش را در حالی که سر بر بدن نداشت پیدا کرد، به نام «ساموئل پاتی» حدوداً ۴۰ ساله و پدر یک خانواده بود و در یک مدرسه راهنمایی در حومه غربی پاریس تاریخ-جغرافی درس می‌داد.
ماجرا از آنجا آغاز شد که این معلم در کلاس درس خود برای بحث درباره آزادی بیان کاریکاتورهای پیامبر اسلام را به شاگردانش نشان می‌دهد.
پس از این اقدام معلم، بعضی از والدین دانش‌آموزان در شبکه‌های اجتماعی ابراز نارضایتی کردند. این نارضایتی در حدی بود که یکی از این والدین، هفته گذشته شکایتی را علیه این معلم مطرح کرد و او نیز در مقابل شکایتی را به اتهام نشر افترا مطرح کرد.
یکی از والدین دانش‌آموزان گفته است: «ظاهراً این معلمی بوده که عادت داشته درباره اسلام، کاریکاتورها و همه این چیزها سخن بگوید و این اولین بار نیست که پسرم از مدرسه برگشته و گفته که ‘معلم برای ما درباره این موضوع صحبت کرد’».
پلیس فرانسه ۹ نفر از جمله پدر و مادر، پدربزرگ و برادر کوچک مظنون را در چارچوب این پرونده بازداشت کرده و از برخی از دانش‌آموزان و والدینشان در این زمینه بازجویی کرده است.
همچنین پدر دانش‌آموزی که از اقدام معلم برای نشان دادن تصاویر پیامبر اسلام در حالت «برهنه» در کلاس درس دخترش عصبانی شده بود، در میان بازداشت‌شدگان است.
اطلاعاتی نیز درباره هویت فرد حمله‌کننده منتشر شده که ۲۰۰ متر دورتر از محل قتل معلم در حالی که چاقو به دست داشت و فریاد «الله اکبر» سر می‌داد و نیروهای پلیس را تهدید می‌کرد، با شلیک پلیس از پای درآمد.
فرد مظنون کشته شده، یک جوان روس چچنی ۱۸ ساله بود که با وجود سوءپیشینه اما هرگز از سوی دستگاه قضایی محکوم نشده بود و سرویس‌های اطلاعاتی فرانسه او را به عنوان یک فرد افراطی نمی‌شناختند.
بازرسان پلیس در حال تلاش هستند تا بدانند آیا این فرد همان فردی است که پیغامی را به همراه عکسی از سر بریده معلم خطاب به امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه منتشر کرده یا نه.
فرد منتشرکننده این پیام، با «رهبر کفار» خواندن مکرون، نوشته بود قصد داشته از کسی که «محمد را تحقیر کرده بود» انتقام بگیرد.
حمله‌ای نمادین
حمله عصر روز جمعه که از سوی رهبران فرانسه یک حمله «تروریستی اسلامگرایانه» توصیف شده، از جهات مختلف یک «حمله نمادین» است.
درست است که پیشتر نیز انتشار کاریکاتورهای پیامبر اسلام خشم اسلامگرایان تندرو را برانگیخته بود و حملاتی را علیه این نشریه انجام داده بودند، اما این اولین بار است که نظام آموزشی فرانسه به بی‌رحمانه‌ترین شیوه، قربانی جزم‌اندیشی، تمامیت‌خواهی و تروریسم آنان می‌شود.
همچنین این حمله، دو هفته پس از اظهارات اخیر امانوئل مکرون درباره طرح دولت در زمینه مقابله با «جدایی‌طلبی اسلامی» در فرانسه است. او شامگاه جمعه بار دیگر خواستار ایجاد سد مقابل «تاریک‌اندیشی» شد.
قرار است که به زودی قانونی در این زمینه در فرانسه به تصویب برسد و در چارچوب آن تدابیری به ویژه در زمینه آموزش اندیشیده شود.
آنچه اکنون نگرانی شدید مقام‌های فرانسه را برانگیخته است، شیوع افراطگرایی در میان اقلیت مسلمان این کشور است که بزرگترین اقلیت مسلمان در کشورهای اروپایی را تشکیل می‌دهد.
نفوذ اسلامگرایی به ویژه در مدارس فرانسه به مرحله هشداردهنده رسیده است. مثلاً بر اساس برخی گزارش‌ها، زمانی که در مدارس برای ادای احترام به قربانیان حمله به نشریه شارلی ابدو یک دقیقه سکوت اعلام شده بود، برخی از دانش‌آموزان این سکوت را رعایت نکردند.
دولت فرانسه مخالف ایجاد مدارس موازی پنهانی برای آموزش‌های افراطگرایانه است و تاکنون اقداماتی را نیز در این زمینه انجام داده است.
به عنوان نمونه، به تازگی یک مدرسه غیرقانونی که ده‌ها دانش‌آموز را در خود جای داده بود به دلیل آموزش درس‌هایی «خارج از قوانین و اصول جمهوری» فرانسه، در حومه پاریس تعطیل شد. تعداد این کودکان حدود هشتاد کودک و سن آنها حدود سه تا شش ساله بود. پلیس برخی از والدین این کودکان را به دلیل ارتباط با اسلامگرایان افراطی بازداشت کرد.
فقط در دو سال گذشته، حدود ده مدرسه غیرقانونی، مرکز مذهبی و سالن‌های ورزشی غیرقانونی که در ارتباط با افراطگرایان بوده‌اند در محله سن دونی در شمال پاریس شناسایی و تعطیل شده‌اند.
دفاع از اصل لائیسیته
فرانسه که «لائیسیته» را در قوانین خود جای داده و در بسیاری از امور از جمله آموزش همگانی بر آن تأکید می‌کند، نگران تضعیف این اصل است.
به همین دلیل، مقام‌های فرانسوی به شدت نقض لائیسیته در مدارس فرانسه را دنبال می‌کنند، از پوشیدن لباس‌ها یا نمادهای مذهبی تا چالش‌هایی مثل پرهیز از درس شنا یا حملات دانش‌آموزان به لائیسیته.
فقط در بازه زمانی سپتامبر ۲۰۱۹ تا مارس ۲۰۲۰، وزارت آموزش فرانسه ۹۳۵ مورد از نقض لائیسیته در مدارس این کشور را به ثبت رساند.
وزیر آموزش فرانسه در این زمینه اعلام کرده که دولت قصد ندارد موارد نقض لائیسیته در مدارس را لاپوشانی کند، برعکس می‌خواهد هر بار که این موارد شناسایی و اعلام می‌شود، پاسخی متناسب با آن در نظر گرفته شود.
همانطور که حمله عصر روز جمعه نشان داد، بیشترین تنش‌ها در مدارس راهنمایی فرانسه رخ می‌دهد؛ بر اساس گزارش‌ها، ۴۵ درصد موارد نقض لائیسیته در مدارس فرانسه در این دوره رخ داده و وضعیت دبستان‌ها و دبیرستان‌ها نسبتا آرام‌تر است.
همچنین دولت فرانسه نگران افزایش آمار اقدام‌های خشونت‌بار از سوی والدین دانش‌آموزان است. شاید تصور این موضوع که در پاریس، خانواده‌هایی هستند که از مدرسه رفتن فرزندانشان به دلیل مسائل مذهبی جلوگیری می‌کنند یا به مبارزه با نظام آموزشی این کشور می‌پردازند، دشوار باشد.
در این میان، دولت فرانسه می‌داند که سهم بسیاری از نفوذ افراطگرایی در این کشور، از جمله افراطگرایی در حوزه آموزش، مربوط به تأمین مالی از خارج از کشور است.
اساساً با تحولاتی که در سال‌های اخیر در فرانسه روی داده، موضوع لائیسیته دیگر یک قانون داخلی و مربوط به درون مرزهای این کشور نیست.
در معادلات جهانی قدرت و نزاع‌های غرب با کشورهای اسلامی مثل ترکیه و ایران، موضوع اسلام و وضعیت مسلمانان در کشورهای غربی به بهانه‌ای برای سوءاستفاده‌های سیاسی از سوی دشمنان غرب تبدیل شده است.
مثلاً رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که کشورش را در زمان زمامداری خود به چالشی اساسی برای غرب تبدیل کرده، در واکنش به اظهارات اخیر مکرون، موضوع اسلام در فرانسه را نیز به چالشی دیگر در روابط آنکارا-پاریس تبدیل کرد.
او گفت: «مکرون طی اظهاراتی در یک شهر دارای اکثریت مسلمان، اسلام را دین بحران‌زده دانست. این‌سخن او، بی‌احترامی و تحریک‌آمیز بود».
به گفته اردوغان، «حمله به مسلمانان به یکی از اصلی‌ترین ابزار سیاستمداران اروپایی برای سرپوش گذاشتن بر شکست‌هایشان تبدیل شده است».
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز که خود را «ولی امر مسلمین جهان» می‌داند، چاپ دوباره کاریکاتورهای پیامبر اسلام در نشریه شارلی ابدو را «گناه بزرگ و نابخشودنی یک نشریه فرانسوی» خوانده است.
این اظهارات به خوبی مرزهای بحران اخیر اسلامگرایی در فرانسه را نشان می‌دهد.
فرانسه، به عنوان سرزمین آزادی بیان و حقوق بشر، اکنون باید از اصل لائیسیته نه تنها در داخل مرزهایش بلکه در مقابل عوامل تحریک‌کننده خارجی نیز دفاع کند.
