پنجاه سال پیش، نخستین پادشاه امارات متحده عربی، «اسرائیل» را دشمن خود خوانده بود، اما این روزها محمد آل خواجه دیپلمات اماراتی، به عنوان نخستین سفیر این کشور وارد اسرائیل شده است.
راه‌اندازی سفارت امارات در اسرائیل، چندی پس از گشایش سفارت اسرائیل در ابوظبی، یکی از شهرهای پررونق امارات متحده عربی روی داد. افزون بر مناسبات سیاسی و اقتصادی بین این دو کشور که این روزها رو به گسترش رفته، یک مسئله مهم نیز مورد توجه اساسی است؛ اینکه یهودیان امارات چه نقشی در این میان ایفا می‌کنند.
از زمان شکل‌گیری امارات متحده عربی (امارات) در سال ۱۹۷۱، یک جامعه کم‌جمعیت یهودی برای سال‌ها در این کشور زندگی کرده‌اند. این جامعه شامل یهودیانی است که امارات متحده عربی را خانه خود می‌دانند. افزون بر یهودیان بومی امارات، یهودیان دیگری نیز بودند که از سالیان پیش به قصد تجارت و داد و ستد وارد این کشور شده بودند. یهودیان تا پیش از افتتاح سفارت‌ها در هر دو کشور، در بسیاری از شاهرگ‌های اقتصادی امارات سرمایه‌گذاری کرده بودند.
یک کارمند بانک در دوبی در این باره می‌گوید: «یهودی‌ها، رستوران‌های فراوانی را در منطقه برج خلیفه افتتاح کرده‌اند؛ همچنین با بسیاری از کمپانی‌های بین‌المللی و بانک‌های امارات قرارداد بسته‌اند. تقریباً ۱۵۰۰ تا دو هزار یهودی در امارات زندگی می‌کنند. این تعداد به صورت هفتگی در حال رشد هستند. اگر کرونا نباشد، این تعداد دو برابر می‌شود.»
او اضافه می‌کند: «نه تنها اسرائیلی‌ها مایل به اقامت در دوبی یا ابوظبی هستند، بلکه بسیاری از مردم اروپا به ویژه فرانسوی‌ها نیز مایل هستند اینجا زندگی کنند. امارات متحده عربی از نظر امنیتی، یکی از امن‌ترین کشورها در جهان است.»
به گفته او «در ماه دسامبر سال گذشته هزاران اسرائیلی به دوبی آمدند. در آن زمان به سختی می‌شد هتلی پیدا کرد یا برای رزرو رستوران باید از دو هفته قبل اقدام کرد. بیشتر مردم یهودی ۱۰ سال پیش به عنوان حرفه‌ای در زمینه بانکداری حضور داشتند؛ همچنین امور مالی، نفت و گاز، پزشکی و وکالت به امارات می‌آمدند.»
به راه افتادن کارزار سیاسی بین دولت‌مردان اسرائیل و شیخ‌نشینان امارات یک سوی دیگر نیز دارد و آن این است که امارات به یکی از اصلی‌ترین مقاصد خرید خانه برای اسرائیلی‌ها تبدیل خواهد شد. یک یهودی که ۲۰ سال است در دبی زندگی می‌کند، توضیح می‌دهد که چگونه در کشور امارات، شرایط زندگی را آنچنان برای یهودیان مساعد کرده‌اند که هیچ تفاوتی را با سرزمین خود حس نکنند:
«یکی یهودی در امارات، هر آنچه را که لازم دارد، در فروشگاه‌های اسرائیل تهیه کند، از گوشت کاشر (گوشت حیوانی که مطابق شریعت یهود ذبح شده باشد) تا دیگر اقلام مورد نیاز مناسک دینی یهود. هم‌اکنون سه کنیسه در دبی و یکی نیز در شهر اوظبی وجود دارد که پذیرای یهودیانی است که برای عبادت روزانه (تفیلا) به آنجا می‌آیند. ما تمام غذای کاشر لازم برای تعطیلات را در این کشور داریم. در هفته دو هزار مرغ ذبح می‌کنیم. تمام کالاهایی را که در فروشگاه‌های اسرائیل موجود است، می‌توانیم تهیه کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «همه یهودی‌ها در اینجا با همکاران در محل کار خود یا همسایگان احساس امنیت می‌کنند. کودکان یهودی نیز به مدارس خصوصی می‌روند. در مورد تشریفات نیز باید از تجربه شخصی‌ام بگویم که از سال ۲۰۱۵ ما یک ویلای شخصی داشتیم که جمعه و شنبه در آن تفیلا (نماز یهودی) می‌خواندیم و همه جشن‌های سال را بدون هیچ مشکلی برپا می‌کردیم. از وقتی پاپ فرانسیس به ابوظبی آمد، وزارت «تحمل» به رهبری شیخ «نهیان بن مبارک» برکت خانه ابراهیمی را که در سال ۲۰۲۲ تکمیل می‌شود، ساخت. از آن زمان جامعه یهودی به آرامی از سایه خارج شد.»
این یهودی ساکن امارات اضافه می‌کند: «در سال گذشته من دعایی را به زبان عبری با آهنگی عربی برای رفاه و برکت حاکمان امارات متحده عربی، نیروهای مسلح و مردم آماده کردم، و به سرعت همه جا پخش شد که جامعه یهودی در دبی برای مردم دعا می‌کند و این یک حرکت بزرگ از طرف من بود و از آن به بعد جامعه یهودیان برای عموم مردم شناخته شدند.»
او که در زمان امضای توافقنامه صلح اسرائیل و امارات در واشینگتن، در این مراسم حضور داشته می‌گوید: «از زمان امضای قرارداد، صدها شرکت از اسرائیل در حال انعقاد قرارداد همکاری در زمینه فناوری پیشرفته، امنیت، کشاورزی، و پزشکی هستند. این روزها می‌توانید مردم یهودی را در دوبی در همه جا با کیپا و صیصیت در خیابان بدون ترس ببینید. به زودی تعداد کمی رستوران کوشر و کنیسه هم باز می‌کنیم.»
البته این شرایط به گونه‌ای نبوده که تنها دلیلیش استحکام روابط سیاسی متقابل به واسطه سفارت‌خانه‌ها باشد. در این میان اقتصاد حرف اول را می‌زند؛ بنابر گفته‌های این یهودی ساکن امارات که با سرمایه‌داران یهودی فراوانی در ارتباط بوده، از ۱۰ سال گذشته، هزاران یهودی به عنوان کارشناس نفت، گاز و سرمایه به امارات آماده‌اند.
البته باید توجه داشت که این احساس مشارکت دوجانبه بوده است. هم‌اکنون شهر«عکا» در اسرائیل یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری برای ساکنان امارات است. از سوی دیگر وقتی یک معامله‌گر خود را یهودی معرفی می‌کند، اماراتی‌ها اعتماد بیشتری به او پیدا می‌کنند.
اگر چه دوستی امارات و اسرائیل روزبه‌روز گرم‌تر می‌شود، نباید این واقعیت را نیز در نظر نگرفت که در چند دهه پیش رگه‌هایی از یهودی‌ستیزی در میان اماراتی‌ها وجود داشته است. یک یهودی ایرانی از شیراز که در اواسط سال ۲۰۰۰ به دبی مسافرت کرده بود، روایت خود را از نشستن در کنار میز بار یک هتل اینچنین بیان می‌کند: «صاحب بار کنارم آمد و نامم را پرسید. وقتی گفتم «شموئل» هستم، با انگلیسی فحش داد و گفت چه از جان ما عرب‌های مظلوم می‌خواهید!»
همین رگه‌های یهودی‌ستیزی نیز در امارات بسیار اندک بوده است. با بررسی دقیق تاریخ می‌توان دریافت که شکل‌گیری دولت اسرائیل در ۱۹۴۸ تقریباً دو دهه پیش از شکل‌گیری دولت امارات متحده عربی بوده است. ناسیونالیسم عربی در این کشور کمترین شدت را در مقابل سایر ملل و گروه‌های اجتماعی از خود نشان داده است.
امروز اما هر دو طرف در یک رابطه برد-برد قرار دارند؛ اگرچه در دست سیاستمداران اسرائیلی برگ‌های برنده بیشتری است.
ایران؛ کشوری که بیش از چهار دهه است که اسرائیل را به نابودی تهدید می‌کند. به نظر می‌آید اسرائیل که تلاش را برای برقراری روابط دوستانه با کشورهای عربی از سال‌ها پیش از سر گرفته بوده، این بار موفق شده به استراژیکی‌ترین همسایه ایران راه یابد تا احتمال مخاطرات احتمالی را خنثی کند. از سوی دیگر، امارات نیز از سیاست‌های تخاصم‌جویانه ایران علیه برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس ناخرسند بود و باید با تدبیری دیگر به مقابله با آن می‌پرداخت. در میان تمام گزینه‌های روی میز، «اسرائیل» آماده‌ترین شریک نظامی بود.
توافقی میان دو کشور به عمل آمد که هر دو بر یک هدف تمرکز داشتند: مهار ایران. از یک سو در ماه اوت ۲۰۱۹ وزیر امور خارجه اسرائیل طی بیانیه‌ای رسمی از همکاری نظامی با امارات در مقابل ایران خبر داد و از سوی دیگر نیز همتای اماراتی او بیان کرده بود که «سیاست‌های تهاجمی ایران» در منطقه باعث به وجود آمدن نزدیکی و نگاهی نو به اسرائیل شده است.
همین نگاه نو بود که زمینه را برای امضای «توافقنامه صلح ابراهیم» فراهم کرد. توافقی که صلح میان اسرائیل و امارات را در تمامی زمینه‌ها گسترش داد. عنوان توافقنامه نیز اشاره به این دارد که اعراب و یهودی‌ها، همه فرزندان ابراهیم هستند. این اشاره که ریشه در باورهای مشترک سامی در میان مسلمانان و یهودی‌ها دارد همانند چسبی می‌ماند که آخرین بریدگی‌های رشته دوستی اسرائیل و امارات را وصله کرد.
به گفته یکی از یهودیان ایرانی‌تبار اسرائیل، امروزه در اورشلیم شهروندانی داریم که پدرانشان سال‌ها پیش از سرزمین‌های بیابانی خلیجی که هم‌اکنون امارات نامیده می‌شوند، به اینجا آمدند. آنها یهودیانی بودند که پس از اعلام دولت یهود توسط تئودور هرتسل به این مملکت آمدند و اسرائیلی نامیده شدند. با توجه به اقتصاد کنونی همان سرزمین‌های بی‌آب و‌علف که امروز برج‌های چند صدمتری و شهرهای اتوماتیزه جایشان را گرفته، بعید نیست با هویت یهودی خود به سرزمینشان باز گردند.
رهیافت‌های سیاسی و اقتصادی این دو کشور هرچه باشد، یک نتیجه غیرقابل انکار دارد و آن این است که یهودیان ساکن امارات روزبه‌روز در حال افزایش هستند.
