نیروهای زمینی جمهوری آذربایجان و ترکیه، صبح روز ۱۴ مهر، رزمایشی به نام «برادری تزلزل‌ناپذیر-۲۰۲۱» را در نزدیکی مرزهای ایران در خاک اصلی جمهوری آذربایجان و همچنین منطقه نخجوان آغاز کردند.
رزمایشی که در آن نیروهای مسلح دو کشور به شبیه‌سازی ضد حمله و واکنش سریع به هرگونه اقدام نظامی نیروهای زمینی ارتش ایران و سپاه پاسداران پرداختند و در جریان آن نیروهای هوایی جمهوری آذربایجان و ترکیه نقش‌های مهمی ایفا کردند.
این رزمایش مشترک در حقیقت پاسخ باکو به رزمایش فاتحان خیبر نیروی زمینی ارتش ایران در شهرستان‌های ماکو و پلدشت در روز هشتم مهر امسال بود.
رزمایش فاتحان خیبر که در مجاورت مناطق مرزی جمهوری خودمختار نخجوان برگزار شد، خود پاسخ نظامی ایران به رزمایش «سه برادر» نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان، ترکیه و پاکستان در منطقه نخجوان بود که در جریان آن نیروهای ویژه سه کشور تصرف آخرین محور مبادلاتی و مرزهای بین ایران و ارمنستان را شبیه‌سازی کرده بودند.
دو روز پیش از اجرای رزمایش «برادری تزلزل‌ناپذیر»، الهام علی‌اف، رهبر جمهوری آذربایجان، از یک پایگاه نیروی زمینی جمهوری آذربایجان در منطقه جبرئیل واقع در ۱۰ کیلومتری مرزهای ایران بازدید کرد و در جریان آن با نمایش پهپادهای انتحاری هاروپ ساخت اسرائیل به طور غیر مستقیم تلاش کرد تا پیامی نظامی را به ایران ارسال کند؛ پیامی که بیش از آنکه برای مقامات تهران دلهره‌آور باشد در راستای افزایش روحیه نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان و هواداران رئیس‌جمهور این کشور مخابره شد.
اعزام نیروهای ارتش جمهوری آذربایجان
نخستین مرحله از رزمایش برادری تزلزل ناپذیر اعزام نیروهای شرکت کننده به منطقه آن در کمترین زمان ممکن بود. در مقایسه با رزمایش فاتحان خیبر نیروی زمینی ارتش ایران، مدت زمان اعزام نیروهای شرکت‌کننده در رزمایش برادری تزلزل‌ناپذیر بسیار کمتر بود.
به همین دلیل شمار نیروهای شرکت‌کننده در این رزمایش نیز به شدت در مقایسه با رزمایش ارتش ایران کمتر بود؛ امری باعث افزایش تحرک و سرعت بالای استقرار نیروهای نظامی شرکت‌کننده شد.
اعزام تجهیزات، تسلیحات و نیروهای دو تیپ متحرک هجومی، یک تیپ تکاور، دو تیپ مکانیزه، یک تیپ نیرو مخصوص، یک تیپ زرهی و یک گروه توپخانه نیروی زمینی ارتش ایران به منطقه رزمایش فاتحان خیبر چهار روز به طول انجامید. البته لازم به ذکر است عمده تجهیزات و تسلیحات تنها ۴۸ ساعت پیش از اجرای رزمایش به شهرستان‌های ماکو و پلدشت اعزام شده بودند.
در جریان رزمایش فاتحان خیبر قریب به ۱۰۰ دستگاه تانک اصلی میدان‌برد چیفتن (ارتقا یافته در جریان پروژه مبارز) و همچنین نفربرهای زرهی ام-۱۱۳ و بی‌ام‌پی-۲ نیروی زمینی ارتش متعلق به تیپ ۳۱۶ مستقل زرهی همدان و همچنین تیپ‌های ۱۱۶ و ۲۱۶ مستقل مکانیزه پیاده به همراه ده‌ها توپ کششی و خودکششی شرکت داشتند.
اعزام هوایی نیروهای ارتش ترکیه
یک روز پیش از آغاز رزمایش، نیروی هوایی ترکیه با استفاده از پنج هواپیمای ترابری، تعدادی سربازان ارتش ترکیه شرکت‌کننده در رزمایش و تجهیزات زرهی‌شان را از ازمیر به باکو منتقل کرد.
یک فروند از این هواپیماها از سی-۱۳۰ بی هِرکولِس، و دو فروند از نوع سی-۱۳۰ ئی‌اِم هرکولِس بودند که جمعی اسکادران ۲۲۲ ترابری بودند. دو فروند دیگر از نوع ایرباس آ-۴۰۰اِم اطلس جمعی اسکادران ۲۲۱ ترابری بودند.
در حال حاضر نیروی هوایی ترکیه ۸۰ هواپیمای ترابری در اختیار دارد که از این تعداد ۳۲ فروند سی‌اِن- ۲۳۵اِم-۱۰۰ ترابری سبک شامل یک فروند تغییر یافته برای مأموریت جنگ الکترونیک و شنود رادیویی، ۱۸ فروند سی-۱۳۰ بی و ئی هرکولس ترابری متوسط (شامل یک فروند جنگ الکترونیک) و ۱۰ فروند ایرباس آ-۴۰۰ ام ترابری متوسط است.
از میان هواپیماهای ترابری نیروی هوایی ترکیه، تنها ۳۸ فروند عملیاتی هستند که از این میان ۲۹ فروند سی اِن-۲۳۵ام-۱۰۰ در خدمت اسکادران‌های ۱۲۵، ۱۳۵، ۲۰۱، ۲۰۲، ۲۱۱ و ۲۱۲ هستند. از این میان، ۱۲ فروند در خدمت اسکادران‌های ۱۲۵، ۲۰۱ و ۲۰۲ جست‌وجو و نجات به ترتیب مستقر در ازمیر، اسکی شهر و دیاربکر فاقد کاربری ترابری بوده و حامل تجهیزات امدادی چون قایق‌های نجات جهت شرکت در مأموریت‌های جست‌وجو و نجات هستند.
از میان ۹ فروند هواپیمای ترابری عملیاتی دیگر نیروی هوایی ترکیه، چهار فروند از نوع سی-۱۳۰ و پنج فروند از نوع ایرباس آ-۴۰۰اِم هستند. این ۹ هواپیما در حقیقت ستون فقرات ناوگان ترابری این نیرو را تشکیل داده و قابلیت انتقال تجهیزاتی چون نفربرهای زرهی، خودروهای مقاوم به مین و هلیکوپتر را فراهم می‌کنند.
همانطور که در بالا ذکر شد از این تعداد پنج فروند شامل دو فروند ایرباس آ-۴۰۰ام یک روز قبل از رزمایش «برادری تزلزل‌ناپذیر»، تجهیزات و نیروهای نظامی ترکیه را به باکو منتقل کردند.
در حالی که نیروی هوایی ترکیه ۳۸ فروند هواپیمای ترابری عملیاتی شامل ۲۷ فروند با قابلیت انجام مأموریت به طور همزمان در حال حاضر در اختیار دارد، نیروی هوایی ارتش ایران ۲۹ فروند هواپیمای ترابری عملیاتی در اختیار دارد که به طور همزمان ۲۴ فروند قابلیت پرواز دارند. این هواپیماها متشکل از شش فروند ترابری سبک فوکر ۲۷، ۱۷ فروند ترابری متوسط سی-۱۳۹ ئی و اِچ، و شش فروند ترابری سنگین بوئینگ ۷۴۷ و ایلیوشین ۷۶ تی دی، مستقر در تهران و شیراز است.
تجهیزات زرهی و توپخانه نیروهای شرکت‌کننده در رزمایش
با بررسی فیلم‌های منتشر شده توسط رسانه‌های دولتی ترکیه و جمهوری آذربایجان می‌توان دریافت که تجهیزات زرهی نیروی زمینی جمهوری آذربایجان متشکل از دست‌کم شش دستگاه تانک‌های اصلی میدان نبرد تی-۷۲ اصلان (ارتقا یافته توسط ترکیه)، حداقل هشت دستگاه نفربر زرهی بی‌اِم‌پی-۲ و شماری خودروهای سبک و مقاوم به مین چون اتوکار کبرا ساخت ترکیه و سند کت (Sand Cat) ساخت اسرائیل مشاهده شد.
تجهیزات زرهی نیروهای ترکیه شرکت‌کننده در رزمایش متشکل از دسته کم سه نفربر زرهی اِی سی وی-۱۵ ساخته شده تحت لیسانس در ترکیه و دست‌کم یک دستگاه خودروی زرهی مقاوم به مین کیرپی ساخت ترکیه بود. این تجهیزات ممکن است توسط دو فروند ایرباس آ-۴۰۰ام یک روز پیش از رزمایش به باکو منتقل شده باشند و در شب هنگام از پایگاه هوایی ناسوسنایا از طریق جاده به منطقه رزمایش منتقل شده باشند.
در رزمایش هیچ خبری از توپ‌های خودکششی نیروی زمینی آذربایجان نبود و تنها تصاویری از شلیک توپ‌های کششی ۱۲۲ میلیمتری دی-۳۰ مشاهده شد. دی-۳۰ پرتعدادترین و مهم‌ترین سلاح توپخانه‌ای ارتش آذربایجان است که در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸، ۸۵ عراده از آنها از بلاروس و اوکراین خریداری شد. ارتش آذربایجان ۴۰ عراده دیگر را نیز از ارتش سرخ شوروی در سال ۱۳۷۰ به ارث برده است.
نیروی هوایی جمهوری آذربایجان در رزمایش «برادری تزلزل‌ناپذیر»
نیروی هوایی جمهوری آذربایجان در جریان این رزمایش از پهپادهای شناسایی جهت رصد منطقه نبرد و بررسی واکنش نیروهای نظامی ایران استفاده کرد. دو فروند هلیکوپتر ترابری میل‌می-۱۷ نیروی هوایی جمهوری آذربایجان که یک فروند از آنها مسلح بود، مأموریت هلی‌برن نیروهای ویژه را به ارتفاعات منطقه رزمایش شبیه‌سازی کردند.
همچنین به طور همزمان، دو فروند جنگنده تهاجمی سوخو ۲۵ نیروی هوایی این کشور، مأموریت پشتیبانی نزدیک هوایی را در حمایت از نیروهای زمینی شبیه‌سازی کردند.
نیروی هوایی آذربایجان در مجموع ۳۴ فروند جنگنده تهاجمی سوخو ۲۵ و ۱۴ فروند جنگنده رهگیر میگ ۲۹ در دو نوع تک‌کابینه (۱۱ فروند) و دو کابینه آموزشی (سه فروند) در اختیار دارد. در مجموع ۲۰ فروند سوخو ۲۵ و هشت فروند میگ ۲۹ در حال حاضر عملیاتی هستند. از میان این جنگنده‌ها، دو فروند سوخو ۲۵ همواره در فرودگاه نخجوان مستقر بوده و در آماده‌باش جهت شرکت در مأموریت‌های پشتیبانی نزدیک هوایی در پشتیبانی از نیروهای مرزبانی و ارتش جمهوی آذربایجان در این منطقه قرار دارند.
علاوه بر جنگنده‌های سوخو ۲۵، نیروی هوایی جمهوری آذربایجان دست‌کم پنج فروند هلیکوپتر ترابری میل‌می-۱۷ و چهار فروند هلیکوپتر تهاجمی میل‌می-۲۴ در فرودگاه نخجوان مستقر دارد. هلیکوپترهایی که می‌توانند نقش مهمی در هلی‌برن یا انتقال نیروهای ویژه و همچنین تأمین پشتیبانی نزدیک هوایی در صورت بروز هرگونه درگیری نظامی ایفا کنند.
در مقایسه با رزمایش «فاتحان خیبر» نیروی زمینی ارتش ایران، تعداد هلیکوپترهای شرکت‌کننده در رزمایش «برادری تزلزل‌ناپذیر» نیز بسیار کمتر بود و همه چیز نشان‌دهنده تمرکز نیروهای نظامی شرکت‌کننده آن بر هرچه سریع‌تر برگزار کردن این رزمایش در پاسخ به ایران بود.
