دستیابی به هیدروژن سبز و توسعه فرآیندهای تولید آن، در کنار از رده خارج کردن سوخت‌های فسیلی و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر از اهداف اصلی در گذار انرژی کشورها خواهد شد و در اجلاس تغییرات اقلیمی گلاسکو هم به آنچه «هیدروژن سبز» خوانده می‌شود، اشاره شد.
فرید صفری، پژوهشگر انرژی‌های پاک و سوخت‌های جایگزین در دانشگاه تکنولوژی آنتاریو در کانادا، در مورد اهمیت هیدروژن و نقش سرنوشت‌سازی که می‌تواند در مقابله با تغییرات اقلیمی ایفا کند، به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ داده است.
او از جمله به این موضوع اشاره می‌کند که چشم‌انداز استفاده از هیدروژن سبز در کشورهای توسعه‌یافته یا کشورهای در حال توسعه‌ای چون ایران چگونه است.
آقای صفری، اهمیت هیدروژن به عنوان یک سوخت عاری از کربن در چیست؟
بشر در حال گذار از سوخت‌های فسیلی کربنی به سمت سوخت‌های عاری از کربن، و سوخت‌هایی است که در ساختار خودشان کربن ندارند و در نتیجه در تبدیل‌شان به عامل نهایی انرژی یا [در] فرایند سوختن، گازهای کربنی را انتشار نمی‌دهند، که می‌دانیم این گازهای کربنی از عوامل اصلی گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی هستند.
از مهم‌ترین این سوخت‌های عاری از کربن، هیدروژن است که در ساختار خودش کربن ندارد. هیدروژن از چند جنبه خیلی قابل توجه است و اهمیت دارد: یکی این که چگالی بالای انرژی دارد؛ به این معنی که می‌توان در واحد جرمش انرژی خیلی بالایی، حدود دو یا سه برابر سوخت‌های فسیلی متداول مثل بنزین و گازوئیل از آن استحصال کرد.
در عین حال هیدروژن در توسعه شبکه برق تجدیدپذیر، مثل برقی که از انرژی بادی و خورشیدی گرفته می‌شود، می‌تواند به عنوان ذخیره‌ساز آن برق نقش خیلی خوب و مهمی ایفا کند؛ همچنین، در کنترل نوسانات برق تجدیدپذیر نقش دارد چون می‌دانیم انرژی بادی و خورشیدی در طول شبانه روز نوسانات دارند.
یک مسئله دیگر هم که برای هیدروژن مطرح است، این است که در بخش‌های مختلف مصارف زیادی دارد. در بخش برق، می‌تواند تبدیل به برق شود، برای گرمایش مورد استفاده قرار گیرد، در پتروشیمی‌ها، و در صنایع و فرآیندهای شیمیایی. اما بسته به تولید و منبعی که هیدروژن را از آن می‌گیریم و فرآیندی که هیدروژن تولید می‌شود، هیدروژن نامگذاری‌های مختلفی دارد.
ما در مورد هیدروژن سبز و آبی کمی شنیده‌ایم، اما تفاوت‌شان چیست و چگونه کاربردی دارند؟
هیدروژن سبز، هیدروژنی است که از منابع تجدیدپذیر استحصال می‌شود. می‌دانیم که هیدروژن به صورت خالص در اتمسفر وجود ندارد و ما باید آن را از منابع حاوی هیدروژن بگیریم، که آن منابع می‌تواند فسیلی، یا منابع تجدیدپذیر باشند مثل آب و زیست-توده. هیدروژنی که از این منابع تجدیدپذیر باشد و فرایند تولید و خالص‌سازی آن فرایندی باشد که آلودگی کربنی خیلی کمتری نسبت به هیدروژنِ گرفته شده از سوخت‌های فسیلی داشته باشد، آن را هیدروژن سبز می‌نامند که خیلی از کشورها به دنبالش هستند و برایش نقشه راه ارائه داده‌اند.
در اجلاس تغییرات اقلیمی گلاسکو هم در روز چهارم که روز انرژی بود، خیلی به آن پرداخته شد و کشورها سرمایه‌گذاری‌هایی را روی آن انجام می‌دهند. به عنوان مثال، اتحادیه اروپا سهمی ۲۴درصدی را برای هیدروژن در سبد انرژی سال ۲۰۵۰ خودش در نظر گرفته است.
این روش استفاده از هیدروژن چه سبز و چه آبی تا چه حد پذیرفته شده است؟
کشورهای مختلف نسبت به زیربنایی که دارند، روش‌های مختلف تولید هیدروژن را دنبال می‌کنند. به عنوان مثال، کشورهای حوزه نوردیک و دریای شمال که شبکه برق تجدیدپذیر را همین الان هم دارند و انرژی بادی سهم عمده این سبد انرژیشان را شامل می‌شود، می‌توانند برای تولید هیدروژن، برق تجدیدپذیر از آب را به کار ببرند، و همین الان شروع به تولید هیدروژن سبز کنند؛ و این کار را کرده‌اند و دارند قدم‌هایی رو به جلو بر می‌دارند.
اما کشورهای کمتر توسعه یافته مثل کشورهای خاورمیانه و کشوری مثل ایران می‌تواند روش‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدتی را دنبال کند و فعلاً از هیدروژن آبی(Blue) بهره ببرد، که نوعی از هیدروژن است که از همان سوخت‌های فسیلی و در این‌جا مشخصاً متان یا گاز طبیعی است، استحصال می‌شود. اما آلودگی فرایند، با روش‌های جذب کربن و با جلوگیری از انتشار گازهای کربنی در اتمسفر کاهش داده می‌شود.
البته می‌شود انرژی فرایند را هم مثلاً از انرژی خورشیدی گرفت که آن فرایند پاک‌تر هم بشود. در واقع آن هیدروژن آبی، هیدروژنی است که از سوخت‌های فسیلی گرفته می‌شود، اما آلودگی‌اش را تا می‌توانیم کم می‌کنیم و نسبت به حالت عادی، فرایندش آلودگی کمتری دارد.
و این الان تا چه حد در ایران قابل اجراست؟
با توسعه تدریجی انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران و روش‌های جدیدی که کم‌کم توسعه پیدا می‌کند، می‌توان در درازمدت به سمت هیدروژن سبز هم رفت. چون این مقصد نهایی سوخت در دنیا خواهد بود و درست این است که ایران یک نیم‌نگاهی هم حتماً به این هیدروژن سبز داشته باشد. اما همین الان و تا مثلاً ۱۰ سال دیگر می‌تواند از این روش‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدتی که گفته شد، بهره ببرد.
