شرکت دولتی «قطر انرژی» روز سه‌شنبه ۱۱ مهر اجرای طرح توسعۀ استخراج از میدان مشترک پارس جنوبی، بزرگترین میدان گازی جهان که در خلیج فارس قرار دارد، را آغاز کرد.
برای افتتاح این طرح یک مراسم پر زرق و برق در رأس لفّان در قطر نیز با حضور شیخ تمیم بن حمد آل خلیفه، امیر قطر، برگزار شد.
بزرگترین میدان گازی جهان
میدان گازی «پارس جنوبی» که در قطر به آن میدان «گنبد شمالی» گفته می‌شود، بزرگترین میدان گازی جهان است که در سال ۱۹۷۱ میلادی کشف شد.
ذخایر گازی اولیۀ این میدان ۵۱ تریلیون متر مکعب بود که ۱۴ تریلیون آن در آب‌های ایران و ۳۷ تریلیون متر مکعب در آب‌های قطر بود. ۷۰ درصد از ذخایر این میدان با تکیه بر فشار خود مخزن قابل برداشت است؛ رقمی معادل سه برابر کل ذخایر گازی آمریکا که هم‌اکنون بزرگترین تولیدکنندۀ گاز در جهان است.
قطر ۱۰ سالی زودتر از ایران تولید گاز از این میدان مشترک را آغاز کرد و تاکنون ۲.۸ تریلیون متر مکعب گاز تجاری (متان خالص) از این میدان تولید کرده است.
ایران نیز می‌گوید تاکنون دو تریلیون متر مکعب از پارس جنوبی گاز «خام» تولید کرده است. دقیقاً مشخص نیست چه میزان از این گاز تولیدی متان خالص و بقیه ناخالصی‌های دیگر مانند آب، گازهای سنگین و غیره بوده است.
تولید گاز قطر از پارس جنوبی:
قطر سالانه ۱۱۴ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی از این میدان مشترک را با تبدیل به گاز مایع، ال‌ان‌جی، به بازارهای بین‌المللی و حدود ۲۰ میلیارد متر مکعب آن را از طریق خطوط لوله به امارات صادر می‌کند و بیش از ۳۶ میلیارد متر مکعب نیز به مصرف داخلی می‌رساند.
با راه‌اندازی فازهای جدید در بخش ایرانی و توقف توسعۀ این میدان در بخش قطری از سال ۲۰۰۵، تولید روزانۀ گاز ایران از این میدان مشترک هم‌اکنون تقریباً با قطر برابری می‌کند. این میدان یک‌سومِ مصرف گاز کشور را تأمین می‌کند. ایران همچنین سالانه ۱۸ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی از این میدان را به ترکیه و عراق صادر می‌کند.
اهمیت میدان گازی
ذخایر گازی این میدان معادل ۱۹ درصد از کل ذخایر گازی جهان است و مجموع تولید گاز ایران و قطر از این میدان معادل بیش از ۹ درصد تولید جهانی گاز است.
این میدان همچنین حاوی ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی (نفت فوق سبک) است و هرکدام از طرفین روزانه بیش از ۷۰۰ هزار بشکه میعانات گازی از این میدان تولید می‌کنند که معادل ۱.۳ درصد مصرف جهانی نفت است.
پایان تعلیق توسعه میدان گازی
قطر سال ۲۰۰۵ اعلام کرده بود که به منظور مطالعۀ نقش احتمالی توسعۀ سریع این میدان بر افت فشار آن، توسعۀ فازهای جدید را به‌صورت موقت تعلیق کرده است.
سوم آوریل سال ۲۰۱۷ سعد شریده الکعبی، مدیرعامل اجرایی شرکت نفت قطر، اعلام کرد که قطر تصمیم گرفته است تعلیق موقت توسعۀ میدان گازی شمال، بزرگترین میدان گازی جهان، را پایان دهد.
الکعبی در دوحه به خبرنگاران گفت: «اکثر پروژه‌هایمان را به پایان رساندیم و اکنون زمانی مناسب برای پایان تعلیق است. این تصمیم برپایۀ نتایج بررسی‌هایی است که برای ارزیابی امکانات فنی میدان انجام دادیم».
اکنون قطر با عقد قراردادهایی به ارزش ۲۹ میلیارد دلار با غول‌های نفتی جهان شامل شرکت توتال فرانسه، کونوکو فیلیپس و اکسان موبیل آمریکا، شل بریتانیا، انی ایتالیا و شرکت‌های سی‌ان‌پی‌سی و ساینوپک چین توسعۀ این میدان را برای افزایش سالانه ۶۵ میلیارد متر مکعب تولید گاز و ۴۵۰ هزار بشکه میعانات گازی تا سال ۲۰۲۶ آغاز کرده است.
قطر همچنین از توسعۀ این میدان، سالانه ۱۱.۵ میلیون تن گازهای اتان، پروپان، بوتان و هلیوم تولید خواهد کرد. قطر هم‌اکنون با صادرات سالانه ۱۱ میلیون تن پروپان و بوتان، همچنین ۲.۶ میلیارد فوت مکعب هلیوم تولیدی از میدان مشترکِ یادشده بزرگترین صادرکنندۀ این محصولات در جهان است.
هم‌اکنون قطر همپای استرالیا و آمریکا بزرگترین صادرکنندۀ گاز مایع (ال‌ان‌جی) در جهان است، اما در سال ۲۰۲۶ دوباره با اختلاف زیادی عنوان بزرگترین صادرکنندۀ ال‌ان‌جی جهان را از آنِ خود خواهد کرد.
وضعیت بخش ایرانی پارس جنوبی
بخش ایرانی مخزن پارس جنوبی تا سال گذشته ۱۲۰ اتمسفر فشار داشت، اما آمارهای رسمی وزارت نفت نشان می‌دهد بخش ایرانی این میدان از سال جاری وارد نیمۀ دوم عمر خود می‌شود و هر سال هفت اتمسفر از فشار طبیعی میدان کاسته و تولید آن هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب افت خواهد داشت.
برای جلوگیری از افت تولید، نیاز به سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۵ برابر سکوهای فعلی تولید گاز در فازهای بخش ایرانی پارس جنوبی) با قابلیت حمل کمپرسورهای عظیم است. قطر سال‌ها پیش این کار را کرده و اکنون در پی افزایش سطح تولید است.
ایران بعد از برجام، قراردادی پنج میلیارد دلاری با کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال فرانسه برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی امضا کرد که نیمی از مبلغ قرارداد برای ساخت یک سکوی ۲۰ هزار تنی با دو کمپرسور عظیم بود. اما بعد از خروج آمریکا از برجام، توتال از این پروژه کنار کشید و شریک چینی این پروژه، سی‌ان‌پی‌سی، نیز بعد از مدتی پروژه را رها کرد. فناوری ساخت این تجهیزات تنها در انحصار چند شرکت انگشت‌شمار غربی است.
