سباستین لکورنو، وزیر دفاع فرانسه، به تازگی اعلام کرده که این کشور خواهان ایجاد یک نیروی نظامی مشترک موسوم به «نیروی واکنش سریع» اروپا است که کشورهای اروپایی بتوانند از سال آیندهٔ میلادی از آن استفاده کنند.
سباستین لکورنو گفته است فرانسه این طرح را در واکنش به «عدم تمایل ناتو به ورود به برخی عرصه‌ها» مطرح کرده است.
ایدهٔ تشکیل چنین نیرویی چه زمانی و در پاسخ به چه تهدیدهایی مطرح شد، قرار است چه مأموریت‌هایی را انجام دهد و اکنون شرایط برای تشکیل آن چگونه است؟
آیا اروپا «مردنی» است؟
اروپا مهد تمدن غرب بوده، اما قاره‌ای است که در طول تاریخ بیشترین تعداد جنگ را پشت سر گذاشته و دو قرن بزرگ قرن بیستم نیز از این قاره آغاز شده است.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، چهارشنبه گذشته در یک سخنرانی در دانشگاه سوربن اوج نگرانی مقامات فرانسوی نسبت به آیندهٔ امنیت کشور و قاره خود را نشان داد.
درحالی‌که فرانسه تنها کشور اتحادیه اروپاست که به سلاح اتمی مجهز است، آقای مکرون دربارهٔ آینده امنیتی اروپا با اشاره به جمله‌ای از پل والری، شاعر مطرح فرانسوی، گفت: «پل والری در پایان جنگ جهانی اول گفت که ما اکنون می‌دانیم که تمدن‌های ما فانی هستند. ما باید درباره این حقیقت آگاه باشیم که اروپای امروز ما از بین رفتنی است. اروپا می‌تواند بمیرد. می‌تواند بمیرد و این فقط به انتخاب‌های ما بستگی دارد. اما این انتخاب‌ها باید اکنون صورت بگیرد.»
از جمله تهدیدهایی که مکرون به آنها اشاره کرد، ایران و روسیه بود. او افزود: «ما اکنون قدرت‌های منطقه‌ای مهار نشده‌ای داریم که توانایی‌های خود را نیز نشان می‌دهند. روسیه و ایران فقط دو مورد از این قدرت‌ها هستند. همین واقعیت که ایران در آستانه دستیابی به سلاح هسته‌ای است همه چیز را تغییر می‌دهد.»
به عقیده مکرون اروپا در «شرایط محاصره» است، توسط بسیاری از این قدرت‌ها تحت فشار قرار دارد و اروپایی‌ها در مواجهه با واقعیت این تحولات «خیلی کند» هستند.
مکرون همچنین گفت: «ایالات متحده آمریکا دو اولویت دارد. اول خود آمریکا که اولویتی مشروع است و بعد مسئله چین. و مسئله اروپا یک اولویت ژئوپلیتیکی برای سال‌ها و دهه‌های آینده آمریکا نیست. بنابراین، دورانی که اروپا انرژی و کودهای شیمیایی خود را از روسیه خریداری می‌کرد، تولید خود را به چین می‌برد، و امنیت خود را به ایالات متحده آمریکا واگذار می‌کرد، به پایان رسیده است.»
ایده «استقلال نظامی» اروپا از چه زمانی مطرح شد؟
این اولین بار نیست که مکرون درباره آینده امنیتی اروپا هشدار می‌دهد؛ این هشدارها از زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، آغاز شد.
رئیس‌جمهور فرانسه در آن زمان از «مرگ مغزی» ناتو سخن گفته بود، اما پیشنهادهای مکرون دربارهٔ «احیای ناتو» مورد حمایت دیگر اعضا قرار نگرفت، خصوصاً آلمان که یکی از منتقدان اصلی سیاست‌های پاریس در ناتو است.
پس از شکست ایدهٔ «احیای ناتو»، در سال ۱۳۹۷، امانوئل مکرون خواستار تشکیل «ارتش واقعی اروپا» به منظور دفاع این اتحادیه از خود در برابر چین و روسیه شد.
اما با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تقویت ناتو، بحث‌ها در این زمینه تاحدودی کاهش یافت.
چرا ایدهٔ نیروی اروپایی دوباره مطرح شد؟
اکنون بار دیگر، با نامزدی و احتمال پیروزی دوباره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، ایدهٔ استقلال نظامی کشورهای اروپایی بار دیگر مطرح شده اما به شکل بسیار محدودتری.
ترامپ همواره معتقد بوده که سهم مشارکت کشورهای عضو ناتو در این ائتلاف یکسان نیست و در صورت عدم پرداخت هزینه‌های نظامی مربوطه از سوی اعضا، این ائتلاف از حمایت واشینگتن محروم خواهد شد.
همچنین با وجود حمایت قاطع آمریکا از اوکراین در برابر تهاجم روسیه، جنگ اوکراین بار دیگر اروپایی‌ها را به فکر تضمین بیشتر امنیت خود انداخت.
اولین آجرهای طرح تشکیل نیروی واکنش سریع اروپایی در زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین گذاشته شد.
جوزپ بورل، رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا در مارس ۲۰۲۲ توضیح داد: «اتحادیه اروپا باید در واکنش به بحران‌ها مصمم و سریع باشد و باید در قابلیت‌های دفاعی مکمل ناتو سرمایه‌گذاری کند».
نیروی اروپایی چه مأموریت‌هایی خواهد داشت؟
آن طور که وزیر دفاع فرانسه اعلام کرده، طیف وسیعی از تهدیدها، اروپا را ملزم می‌کند که به دفاع از خود بیشتر بیندیشد.
سبتاستین لکورنو یک روز پس از سخنرانی مکرون در یک شبکه تلویزیونی گفت: «در مجموع، خطرات ناامنی، همگی در اینجا وجود دارند، با تمام چالش‌هایی که برای ما ایجاد می‌کنند: روسیه، ایران، گسترش سلاح‌های هسته‌ای، تروریسمی که از بین نرفت، درگیری‌ها بر سر عرصه‌های جدید، اعماق دریاها، نظامی‌سازی فضا و تهدیدات سایبری. به طور عینی، ما در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که اوضاع فقط رمانتیک نیست.»
او نیز با حمایت از ایده تشکیل یک نیروی ویژه مشترک افزود: «اگر موضوع دفاع، یک مسئله ملی است، چون ما به حاکمیت خود و خودمختاری وابسته‌ایم، چیزهای زیادی برای به اشتراک گذاشتن وجود دارد و این، از یک طرف موجب کاهش هزینه‌های ما می‌شود و از طرف دیگر، باعث می‌شود بسیار مقاوم‌تر شویم.»
اما قرار است این نیرو چه کارهایی انجام دهد؟
لکورنو در این زمینه گفته است: «بحران‌های زیادی وجود دارد که ناتو ظرفیت آنها را ندارد و فرانسه اغلب به تنهایی عملیات‌ها را انجام می‌دهد. من یک مثال بسیار دقیق به شما می‌گویم: خارج کردن اتباع ما از کشورهایی که دچار بحران هستند.»
وزیر دفاع فرانسه به جنگ داخلی سودان اشاره کرد که از بیش از یک سال پیش آغاز شده است.
به گفته لکورنو، فرانسه «به تنهایی» عملیاتی را در خارطوم به راه انداخت و هزار نفر از ۸۰ ملیت از جمله ۲۰۰ یا ۲۵۰ فرانسوی را از این کشور خارج کرد.
وزیر دفاع فرانسه گفت: «ما یک خط انتقال بزرگ با هواپیماهای ترابری و با قایق‌ها راه اندازی کردیم. در آنجا معلوم شد که فرانسه تنها بود، عملا تنها بود.»
نیروی اروپا چه تعداد سرباز خواهد داشت و از چه زمانی عملیاتی می‌شود؟
هنوز جزئیات بیشتری درباره تشکیلات نیروی واکنش سریع اروپا منتشر نشده است.
مقامات فرانسوی که خود را بانیان طرح چنین نیرویی می‌دانند فعلا در مرحله متقاعد کردن کشورهای عضو اتحادیه اروپا در این زمینه هستند.
وزیر دفاع فرانسه در اظهاراتی که بیشتر به نظر می‌رسد خطابش کشورهای اروپایی است، گفت: «این به اشتراک‌گذاری، هزینه دارد اما ارزش هم دارد.»
او از کشورهای اروپایی خواست که «عملگرا» باشند: «اکنون مسائلی وجود دارد که نظامی شده‌اند، اما ناتو به دلایل زیادی مایل به مداخله نیست، و ما درباره آنها امروز به خودمان می گوییم "بیایید این کار را خودمان اروپایی‌ها انجام دهیم" و این، یعنی عمل‌گرایی.»
به گفته لکورنو نیروی واکنش سریع اروپا در مرحله اول دارای پنج هزار سرباز خواهد بود. فرانسه امیدوار است این نیرو از سال ۲۰۲۵ عملیاتی شود.
آیا فرانسه موفق خواهد شد؟
این اولین بار نیست که اروپایی‌ها ائتلاف نظامی اروپایی تشکیل می‌دهند.
در بهمن‌ماه گذشته، اتحادیه اروپا برای نخستین بار ماموریت ائتلاف نظامی دریایی برای حفاظت از کشتی‌های تجاری در مقابل حملات حوثی‌های یمن در دریای سرخ را آغاز کرد.
مقر فرماندهی این ماموریت، با نام یونانی «آسپیدس» (سپر)، در شهر لاریسا در مرکز یونان با فرماندهی واسیلیسون گریپاریس، نظامی بلندپایه یونان است.
این ائتلاف تاکنون توانسته چندین حمله حوثی‌ها علیه کشتی‌ها را خنثی کند.
اما موفقیت اروپایی‌ها در تشکیل این ائتلاف، موفقیت تشکیل ائتلاف دیگری را تضمین نمی‌کند.
پیشتر فرانسه در دوران تنش‌های فزانیده خلیج فارس در سال‌های گذشته، نتوانسته بود ائتلاف نظامی اروپایی در آن منطقه تشکیل دهد.
در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، در حالی که بریتانیا و آمریکا به همراه برخی کشورهای عربی و اروپایی ائتلاف به رهبری ایالات متحده را در آب‌های جنوبی ایران تشکیل می‌دادند، فرانسه به همراه چندین کشور دیگر از جمله هلند خواهان تشکیل ائتلاف دیگری به رهبری فرانسه در خلیج فارس بودند.
