بیش از صد گزارش و تحقیق منتشرشده در مهم‌ترین رسانه‌های مستقل روسی، به درخواست مقامات روسیه، از اینترنت حذف شده است.
خبرنگاران تحقیقی با تحلیل داده‌های پایگاه مستقل «لیومن» که درخواست‌های حذف مطالب اینترنتی را جمع‌آوری می‌کند، متوجه شده‌اند که مسئولان روسیه برای حذف مطالبی که موردپسندشان نیست، به‌طور فریبکارانه به قوانین اروپا و آمریکا تکیه می‌کنند و به گوگل دروغ می‌گویند.
اکنون در روسیه رسانه‌ای که مطابق دستورالعمل‌های کرملین کار نکند باقی نمانده و رسانه‌های مخالف که از خارج کار می‌کنند، «مأمور بیگانه» و یا «عامل نامطلوب» اعلام شده‌اند و مقالات این نشریات نیز تنها با فیلترشکن قابل دسترسی است.
دولت روسیه همچنین روش‌‌هایی پیدا کرده تا دسترسی به مطالب نشریات مستقل روس در خارج از روسیه نیز محدود شود.
شایعات درباره همجنسگرا بودن رئيس دوما
به جرئت می‌توان گفت از هر خبرنگاری که فعالیت دولتمردان روس را پوشش می‌دهد دست‌کم یک بار پرسیده شده که آیا ویاچسلاو ولودین رئيس دوما و یکی از افراد بانفوذ در روسیه همجنسگرا است یا نه؟
در اوائل سالهای ۲۰۰۰ که رسانه‌های روس هنوز از آزادی بیان نسبی برخوردار بودند و دگرباشی جرم به شمار نمی‌رفت، در رسانه‌های مسکو و ساراتوف، زادگاه ولودین، مقالات متعددی منتشر شده بود دال بر این‌که ولودین همجنسگرا است. برخی از این رسانهها ادعا می‌کردند ویدئویی در اختیار دارند که صحنه‌ای از تفریحات ولودین در جمع گروهی از مرد جوان را نشان می‌دهد.
رسانهٔ «پروئکت» با تاکید بر این‌که گرایش‌های جنسی ولودین امر شخصی اوست و موضوع تحقیق نبوده، افشا کرده که هیچ‌یک از مقالات فوق دیگر در اینترنت قابل دسترسی نیست.
براساس این گزارش، به این دلیل که دگرباشی پیش‌تر جزء «خصوصیت‌های نامطلوب میان دولتمردان» محسوب می‌شد و اکنون مترداف با فعالیت‌های افراطی است، تلاش فراوان شده که هرگونه شایعه مرتبط با «دگرباشی رئيس دوما» از اینترنت پاکسازی شود.
در این راستا ولودین علیه بسیاری از خبرنگاران به دادگاه شکایت کرده و به حکم دادگاه، تمام مقالات و حتی اشارات و نقل‌قول‌ها در این زمینه حذف شده. یک منبع آگاه به «پروئکت» گفت ولودین شخصاً با رسانهها در تماس بوده تا «هرگونه مطالبی که بر او سایه انداخته را حذف کنند».
به گزارش «پروئکت»، این روش پاکسازی اطلاعات «آماتور و ساده‌لوحانه» بوده و در سالهای بعد مسئولین روس یاد گرفتند به گونه‌ای عمل کنند که حتی مشخص نشود به سفارش چه کسی افشاگری‌های خبرنگاران پاکسازی می‌شود.
چگونه اشاره‌ها به یک تحقیق آلکسی ناوالنی از اینترنت حذف شد؟
در بهار سال ۲۰۲۰ در شهر نوریلسک، شمالی‌ترین شهر بزرگ روسیه، نشت بیش از ۲۰ هزار تن سوخت دیزل، یکی از بزرگ‌ترین فجایع زیست‌محیطی در شمالگان را به وجود آورد.
وضعیت به‌قدری اسف‌بار بود که کرملین دستور داد سوتلانا رادیونوا، رئيس روس‌پریرودنادزور (سازمان فدرال نظارت بر منابع طبیعی) شخصاً در محل حادثه حضور یابد.
همزمان «نوایا گازتا» که سردبیر آن چند ماه بعد برندهٔ جایزهٔ صلح نوبل شد، گزارش داد رادیونوا با هواپیمای خصوصی که توسط شرکت «نورنیکل» تامین شده بود به نوریلسک پرواز کرد. این شرکت مسئول فاجعهٔ طبیعی فوق بود و انتظار می‌رفت که توسط دولت تنبیه شود، اتفاقی که هرگز رخ نداد.
چند روز بعد آلکسی ناوالنی، رهبر فقید اپوزیسیون روسیه، در تحقیق بزرگ ویدئویی خود افشا کرد رادیونوا که مطابق گزارش‌های مالیاتی‌اش ماهی ۴۰۰ هزار روبل دستمزد می‌گرفت صاحب ملکی در مسکو و در جنوب فرانسه به ارزش بیش از ۷۲۰ میلیون روبل است. گزارش ناوالنی در بسیاری از رسانهها بازنشر و در یوتیوب بیش از شش میلیون بار دیده شد.
به گزارش «پروئکت»، دفتر روابط عمومی روس‌پریرودنادزور راهی پیدا کرد که همچنان مورد استفادهٔ مسئولین روس برای حذف اطلاعات اینترنتی است.
برخلاف ولودین که شخصاً علیه خبرنگاران شکایت کرده بود، رادیونوا به دادگاه نرفت و علیه ناوالنی یا رسانه‌های دیگر شکایت نکرد. به جای او، «ایوان آلکساندرویچ میخالچنکو» علیه شرکت «سوفت»، صاحب پایگاه خبری «نارود-نووستی دات کوم» به دادگاه شکایت کرد.
در این پایگاه خبری دقیقاً ۳۰ مقاله در تاریخ‌های مختلف منتشر شده بود که یافته‌های ناوالنی را بازگویی می‌کردند– با یک تفاوت. در هر یک از این مقاله‌ها اطلاعات مختلفی دربارهٔ «میخالچنکو» نیز افزوده شده بود: در یکی ادعا شده بود که این فرد «رقیب اصلی رادیونوا برای به دست آوردن کرسی ریاست سازمان فدرال نظارت بر منابع طبیعی روسیه است اما به‌دلیل استفاده از مواد مخدر، فساد مالی و اختلاس برکنار شده است»؛ دیگری شامل اطلاعات عجیب و غریب دربارهٔ «پدر بانفوذش» بود.
به گزارش «پروئکت»، در روسیه تنها یک «ایوان آلکساندرویچ میخالچنکو» زندگی می‌کند که هیچ‌گاه در روس‌پریرودنادزور کار نکرده و پدر «بانفوذ» او در حقیقت سال‌هاست که به‌دلیل ضرب‌وشتم و دزدی در زندان است. این آقای میخالچنکو برای «پروئکت» تایید کرد که زمانی شاکی پایگاه خبری «نارود-نووستی دات کوم» بود اما از ارائهٔ جزئیات بیشتر سرباز زد.
به گزارش «پروئکت»، دادگاه فعالیت این پایگاه خبری را به‌دلیل انتشار اطلاعات دروغین ممنوع کرد اما به این بسنده نکرد بلکه مطابق این حکم، «انتشار هرگونه اطلاعاتی که در مقالات فوق آمده در سراسر روسیه ممنوع است».
از این راه تمام اطلاعاتی که توسط آلکسی ناوالنی جمع‌آوری و در رسانه‌های دیگر بازنشر و تکمیل شده بود نیز در روسیه ممنوع‌الانتشار اعلام شد و اکنون انتشار اطلاعات مرتبط با اقدامات سوال‌برانگیز سوتلانا رادیونوا برای دستیابی به ریاست روس‌پریرودنادزور، روابط عشقی او با آنتون اوستنوف دست راست مدیر عامل «روسنفت»، دارایی‌های مالی‌اش که مشخصاً از طریق غیرقانونی به دست آمده در روسیه ممنوع است.
به علاوه، به گزارش «پروئکت»، به استناد همین حکم دادگاه، دولت از جستجوگرهای «یاندکس» و «گوگل» درخواست کرد دستیابی به همهٔ این اطلاعات در اینترنت محدود شود. به عنوان نمونه، جستجوی «سوتلانا رادیونوا و فرانسه» در گوگل تنها مقالات معدودی را نشان می‌دهد و می‌افزاید: «برخی نتایج ممکن است مطابق قانون حفظ اطلاعات اروپا حذف شده باشد».
سفر محافظ پوتین به سیشل
در پایان سال ۲۰۱۷، ویکتور زولوتوف که در آن زمان رئيس محافظان شخصی ولادیمیر پوتین بود و اکنون رئيس گارد ملی روسیه است، سوار بر یک جت خصوصی همراه با پسر خود، چند ژنرال دیگر و گروهی از زنان جوان به جزایر سیشل پرواز کردند و در یک هتل لوکس تفریحات خود را گذارندند.
از گزارش‌های متعدد تحقیقاتی برمی‌آید تمام هزینه‌ها توسط بوریس وانینسکی پرداخته شد که پس از این، شرکت او طرف قرارداد دولت برای تامین مواد غذایی گارد ملی روسیه شد و پیش از این‌که در سال ۲۰۲۱ اطلاعات در این زمینه محرمانه اعلام شود، با هزینه‌های دو سه برابر قیمت‌های معمول، میلیاردها روبل از دولت روسیه دریافت کرده بود.
این ماجرا زمینهٔ تحقیقات متعددی شده است، اما به گزارش «پروئکت»، اکثر آن‌ها امروزه از طریق گوگل به‌دلیل «مطابقت با قانون حفظ اطلاعات اروپا و قانون کپی‌رایت هزارهٔ دیجیتال آمریکا» قابل دسترسی نیست.
«پروئکت» می‌گوید به سفارش رئیس گارد ملی، از گوگل شکایت و درخواست شد چون تحقیقات فوق «دزیده شده» است، این مطلب حذف شود. مطابق این گزارش، برای توجیه این ادعا، متن یک نشریهٔ تحقیقی در پایگاه‌های خبری مجهول منتشر، و تاریخ نشر به گونه‌ای دستکاری می‌شود که گویا زودتر در معرض دید عمومی قرار گرفته بود.
به گزارش «پروئکت» گزارش‌هایی که با ادعای «سرقت» از گوگل درخواست شده تا حذف شود عبارتند از:
- تحقیق جامع رسانه‌های «اینسایدر» و «واژنی ایستوری» دربارهٔ ارتباط پوتین و نزدیکانش با گروه جنایی سازمان‌یافته در سن‌پترزبورگ
- تحقیق رسانه‌های «پروئکت»، «اینسایدر»، «بل»، مرکز «دوسیه» و شبکهٔ تلویزیونی «دوژد» دربارهٔ ارتباطات مافیای روسی با دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور پیشین آمریکا و نامزد جمهوریخواهان در انتخابات پیش روی ریاست‌جمهوری این کشور
- تحقیق رسانه‌های «پروئکت»، «اینسایدر»، «واژنی ایستوری» و «مدوزا» دربارهٔ مذاکرات پشت‌پردهٔ ایگور یوسوفوف وزیر پیشین انرژی و ادوارد خودایناتوف مدیرعامل پیشین «روسنفت» برای پولشویی در شرکت‌های کشتی‌سازی آلمانی
- تحقیق رسانه‌های «نوایا گازتا» و «مدوزا» دربارهٔ ارتباطات ویکتور یانوکویچ رئيس‌جمهور فراری اوکراین با کرملین
- تحقیق نشریهٔ «بل» دربارهٔ تلاش‌های مقامات روس برای پول درآوردن از طریق کازینوهای آن‌لاین و مبادلات ارز دیجیتال
- گزارش‌های رسانه‌های «پروئکت»، «اینسایدر»، «واژنی ایستوری» و «مدوزا» دربارهٔ زندگی خصوصی دمیتری مدودف رئيس‌جمهور پیشین و قائم مقام کنونی شورای امنیت ملی روسیه، سرگئی لاوروف وزیر خارجه، آنتون سیلوانوف وزیر دارایی و ویکتور یفتوخوف معاون وزیر صنایع و تجارت
غیر از ادعای «سرقت مطالب» (مطابق قانون کپی‌رایت آمریکا) یا «پیروی از اجرای حکم دادگاه» (با استناد به قانون حفظ اطلاعات اروپا)، روس‌کم‌نادزور، نهاد دولت روسیه برای نظارت بر ارتباطات و رسانه‌های جمعی، از گوگل انتظار دارد در چارچوب قوانین روسیه عمل کند. از جمله از این شرکت درخواست شده که هرگونه اطلاعات دربارهٔ جنگ روسیه علیه اوکراین (غیر از منابع داخل روسیه) در تطابق با قانون «عدم پخش اکاذیب دربارهٔ ارتش روسیه» از اینترنت حذف شود.
