هفته گذشته جامعه فرهنگی و آکادميک ايران با تجليل از دکتر جلال خالقی مطلق، پژوهشگر و شاهنامه شناس معتبر ايرانی، از ۴۰ سال کوشش پربار او در تصحيح شاهنامه و عرضه نزديک ترين نسخه به متن اصلی شاهکار فردوسی تقدير کرد.
در مراسمی که به مناسبت جشن رونمايی شاهنامه ۸ جلدی خالقی مطلق، با حضور شاعران و محققانی چون هوشنگ ابتهاج، محمد رضا شفيعی کدکنی، صادق سجادی، علی اشرف صادقی و مهدی محقق در مرکز دائره المعارف اسلامی برگزار شد، دکتر ايرج افشار، نسخه شناس و محقق برجسته ايرانی درباره شيوه خالقی مطلق و شاخصه های مهم تصحيح او سخن گفت.
کاظم بجنوردی رييس مرکز و سرويراستار دائره المعارف اسلامی،علی دهباشی و دکتر خالقی مطلق از ديگر سخنرانان اين نشست بودند.
شاهنامه فردوسی در عمر هزار ساله خود با تاريخ ايران و زبان فارسی معاصر بوده و محبوبيت اين اثر نسخه برداری های مکرر از آن را زمينه ساز شده است.
اما کاتبان و نسخه برداران به تدريج و به دلايل گوناگون با افزودن يا کاستن ابيات، با ثبت متفاوت واژه ها و بيت ها و با دخالت دادن مصلحت روزگار و خواست های خود و قدرتمندان دينی و سياسی زمانه خود، شاهنامه را از متن اصلی دور کردند.
از مستوفی تا خالقی مطلق
به گزارش حمد الله مستوفی، که حدود هفتصد سال پيش تلاش برای تصحيح شاهنامه را آغاز کرد، ۵۰ نسخه متفاوت از اين اثر در کتابخانه های آن روزگار در دسترس بوده است.
در دو قرن گذشته، برخی از شرق شناسان از جمله لمسدن، ترنر ماکان، يوهان فولرس و ژول مول به تصحيح تمام يا بخش هايی از شاهنامه همت گماشتند.
به دوران مشروطه شاهزاده امير بهادر، از سران استبداد، اديب الممالک فراهانی و عبدالعلی بيدگلی را به تصحيح شاهنامه تشويق کرد. نسخه امير بهادر با چاپ سنگی منتشر شد.
به دوران پهلوی اول، ادبای بزرگی چون مجتبی مينوی، عباس اقبال آشتيانی، سعيد نفيسی و سليمان حييم شاهنامه را تصحيح و در ده جلد، که بعدتر به نام ناشر آن «شاهنامه بروخيم» ناميده شد، منتشر کردند.
در دهه های ۴۰ و ۵۰ پژوهشگران بنياد شاهنامه ، که به پايمردی و هدايت مجتبی مينوی شکل گرفته بود، تصحيح شاهنامه را با جديت پی گرفتند و بخش هايی از اين اثر را با تصحيح مينوی چاپ کردند.
تا سال ۱۳۶۶که نخستين مجلد شاهنامه با تصحيح خالقی مطلق در آمريکا به چاپ رسيد، تصحيح برتلس و عبدالحسين نوشين، که به شاهنامه چاپ مسکو شهرت دارد، از اعتبار بالايی برخوردار بود.
دکتر خالقی مطلق، استاد شرق شناسی دانشگاه هامبورگ با بهره گيری از قديمی ترين نسخه موجود شاهنامه، نسخه فلورانس که در حدود دو قرن پس از خلق شاهنامه مکتوب شده است و با مقايسه انتقادی ـ تحقيقی بيش از ۵۰ نسخه مهم بر اساس روش علمی نخستين متن جامع و نزديک ترين نسخه به متن اصلی شاهنامه را تدوين کرده است.
اين کتاب نخستين بار در ۱۳۶۶ در آمريکا منتشر شد.
جلال خالقی مطلق در سال ۱۳۱۶ چشم به جهان گشود. در آلمان شرق شناسی، مردم شناسی و تاريخ آموخت و رساله دکترای او با عنوان «زن و شاهنامه» تحسين محافل آکادميک را بر انگيخت.
تا کنون بيش از ۱۵۰ مقاله علمی به فارسی، انگليسی و آلمانی به قلم خالقی مطلق در نشريات آکادميک و دائره المعارف های معتبر به چاپ رسيده است.
برخی از مقالات خالقی مطلق در دو کتاب «گل رنج های کهن» و« سخنهای ديرينه» در ايران نيز منتشر شده است.
