آنچه طی چند هفته اخير در روابط تهران با شرکت های غول پيکر انرژی اروپايی در مذاکره بر سر بهره برداری از ميدان گازی پارس جنوبی گذشت، اهميت استراتژيک ايران را برای اقتصاد جهانی، و در همان حال پيچيدگی های اوضاع درونی و موقعيت بين المللی اين کشور را به نمايش می گذارد.
به رغم گزارش های ضد و نقيضی که طی روز های گذشته در زمينه همکاری «رپسول» اسپانيايی، «توتال» فرانسوی و «رويال داچ شل» انگليسی- هلندی در پروژه های گاز ايران انتشار يافته است، می توان با اطمينان گفت که سه گروه معظم اروپايی در شرايط کنونی استراتژی «رفتن در عين ماندن» را انتخاب کرده اند.
از اين ستون به آن ستون
به بيان ديگر سه شرکت مورد نظر از همکاری در توسعه فازهای يازده (توتال) و سيزده (رپسول و شل) ميدان پارس جنوبی، که چند سال پيش مورد توافق قرار گرفته و مهلت آغاز آنها نيز سپری شده است، به گونه ای نهايی صرف نظر کرده اند، اما در همان حال با ابراز علاقه به طرح های آتی توسعه همان ميدان، که تا اجرای آنها سال ها باقی است، از تمايل خود به ماندن، دست کم در پشت صحنه گاز ايران، خبر دادند.
ضرب المثل فارسی «از اين ستون به آن ستون فرج است» احتمالا توصيفی مناسب برای استراتژی اين سه شرکت اروپايی است که به دليل موقعيت بسيار حساس بين المللی ايران و به ويژه فشار آمريکا از مشارکت در پروژه های کنونی گاز در ايران خودداری می کنند، اما به انتظار روز های بهتر خواستار تداوم حضور خود در اين کشورند، ولو به صورت نمادين.
اين استراتژی بغرنج، بيانگر نياز شديد اروپايی ها به برخورداری از منابع افسانه ای گاز در ايران به منظور جلوگيری از وابستگی شديد آنها به گاز روسيه است.
روزنامه فرانسوی «لوموند»، عنوان اصلی صفحه نخست شماره شانزده ماه مه خود را به نبرد جهانی بر سر گاز ايران اختصاص داد، نبردی که امنيت اروپا در عرصه انرژی به فرجام آن بستگی دارد.
اروپا، به نوشته «لوموند»، خود را بيش از حد وابسته به گاز روسيه می داند.
در عرصه گاز، يک سوم نيازهای آلمان، يک چهارم نيازهای فرانسه و پنجاه تا هفتاد و پنج درصد نياز های اتريش، يونان، مجارستان و لهستان از طريق شرکت روسی «گاز پروم» تامين می شود.
اين چنين وابستگی، از ديدگاه روزنامه فرانسوی، «تنها يک مساله اقتصادی نيست، بلکه يک ضعف استراتژيک است.»
اگر اروپا به «گاز پروم» اجازه دهد به يکی از شرکای مهم در عرصه بهره برداری از گاز ايران بدل شود، به خطر شدت گرفتن اين ضعف تن خواهد سپرد.
نگاه تلخ به قطر
«لوموند» با تاکيد بر وضعيت بسيار دشوار شرکت های نفتی اروپايی در قبال ايران می پرسد: «آنها چگونه می توانند به گونه ای جدی در کشوری به فعاليت بپردازند که به دليل سياست هسته ای خود زير تحريم سازمان ملل متحد قرار دارد؟»
بهره برداری از ميدان پارس جنوبی نيازمند سرمايه گذاری های سنگينی است که بايد از پشتيبانی مالی بانک ها برخوردار باشند، بانک هايی که خود زير فشار آمريکا قرار دارند: «ترديد های شرکت های اروپايی ناشی از همين وضعيت است، هر چند هيچ يک از آنها واقعا نمی خواهد روابط خود را با تهران بگسلد.»
«لوموند» در مقاله خود می افزايد: ايرانی ها با تلخی به قطر می نگرند که طی چند سال توانسته است به برکت مشارکت گروه های بزرگ نفتی خارجی به نخستين صادر کننده گاز طبيعی مايع در جهان بدل شود.
چاه های استخراج گاز و کارخانه های توليد گاز مايع در قطر چنان افزايش يافته اند که دوحه تصميم گرفته است سرمايه گذاری های تازه در اين عرصه را تا سال ۲۰۱۰ به تعويق اندازد.
این روزنامه فرانسوی همچنين می نويسد که زير ظاهر همکاری نزديک ميان ايران و روسيه در زمينه انرژی (برق، اتم و نفت)، دو کشور در واقع رقيب يکديگرند: «موقعيت جغرافيايی ايران اين کشور را به يک تامين کننده کليدی گاز اروپا و آسيا بدل می کند. اما روسيه مايل نيست گاز ايران راهی قاره اروپا شود».
در خدمت منافع کرملين
رسانه های ديگری نيز به تازگی به اهميت گاز ايران، و نقش روسيه در ممانعت از دستيابی اروپا به منابع عظيم انرژی در ايران پرداخته اند.
پايگاه خبر رسانی اقتصادی موسوم به «بريکينگ ويوز» به تازگی نوشت: انصراف شرکت های اروپايی از مشارکت در بهره برداری از ميدان گازی پارس جنوبی می تواند به تحکيم تسلط روسيه بر بازار گاز اروپا منجر شود، و اين درست همان چيزی است که اروپا و آمريکا قصد جلوگيری کردن از آن را دارند.
به نوشته همان پايگاه خبر رسانی، مسکو آمادگی خود را برای حضور در ايران اعلام کرده و شرکت «گاز پروم» به پروژه پارس جنوبی چشم دوخته است. از اين لحاظ، به نوشته همان منبع، اروپا و آمريکا با قطع پل های ارتباطی با ايران، در واقع خود را تنبيه می کنند.
شرکت روسی «گاز پروم»، که بيست درصد گاز جهان را توليد می کند و به حدود چهار صد هزار نفر حقوق می دهد، با ديپلماسی کرملين و منافع طبقات حاکمه روسيه پيوندهای تنگاتنگی دارد.
هدف سياست روسيه، که «گازپروم» نيرومند ترين اهرم اقتصادی آن به شمار می رود، تحکيم تسلط خود بر بازارهای گاز جهان است.
به همين سبب کرملين تلاش می کند با بهره برداری هوشمندانه از کشمکش جمهوری اسلامی و غرب، راه را بر همکاری ايران و اروپا در عرضه گاز سد کند.
