بیانیه پایانی جلسات یک ماهه کنفرانس بررسی پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی در نیویورک، ضمن تأکید بر ادامه پیگیری سه هدف اصلی «خلع سلاح اتمی، منع گسترش سلاح‌های اتمی و نیروی صلح‌آمیز اتمی برای همه»، خواستار «خاورمیانه فارغ از سلاح‌های کشتار جمعی» شده است.
آخرین جلسه تدوین پیشنویس بیانیه پایانی که پنجشنبه شب ۲۷ مه با حضور نمایندگان ۱۸۹ کشور و پشت درهای بسته در مقر سازمان ملل برگزار شد، شاهد چانه‌زنی‌های کشورهای عرب و کشورهای غربی حامی دولت اسرائیل بر سر نام بردن از کشور یاد شده در سند پایانی و یا کفایت اشاره کلی به ضرورت تشکیل کنفرانس «خاورمیانه خالی از سلاح‌های کشتار جمعی در سال ۲۰۱۰ میلادی» بود.
صدور بیانیه پایانی کنفرانس بازبینی پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی سال ۲۰۱۰ در روز جمعه ۲۸ مه، نشانه پیروزی قابل ملاحظه اجلاس اخیر و پشت سر گذاشتن شکست کنفرانس سال ۲۰۰۵ محسوب می‌شود.
کنفرانس قبلی در سال ۲۰۰۵، به دلیل خودداری جورج بوش از پذیرفتن تعهدات مربوط به منع انجام آزمایش‌های اتمی، و همچنین فشار کشورهای غیرمتعهد علیه دارندگان سلاح‌های اتمی، به شکست کامل انجامید.
جلسات باز بینی ان.پی.تی هر پنج سال یکبار برگزار می‌شود و جلسه اخیر هشتمین اجلاس از نوع خود به اب می‌آید.
ایران و اسرائیل
بر اساس پیشنویس بیانیه پایانی کنفرانس اخیر، محدود ساختن ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه اتمی در دو کشور اسرائیل و ایران هدف عمده کنفرانس آینده در سال ۲۰۱۲ میلادی قرار گرفته است، اگر چه هنوز تصمیم نهایی دایر بر معرفی برگزارکننده کنفرانس خاورمیانه و یا تعیین محل برگزاری آن صورت نگرفته است.
طی جلسات یک ماهه کنفرانس اخیر از ایران در کنار اسرائیل به عنوان عامل خطر امنیتی و مصداق گسترش سلاح‌های اتمی نام برده شد. با این وجود نماینده ایران، بی‌اعتنا به اتهام‌هایی که متوجه برنامه‌های اتمی تهران است، اسرائیل را به عنوان خطر اصلی اتمی در منطقه خاورمیانه معرفی کرد و خواستار پیوستن اسرائیل به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، پیش از برگزاری کنفرانس اختصاصی «خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در سال ۲۰۱۲» شد.
سابقه تاریخی
پیشنهاد «خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای» برای اولین بار در سال ۱۹۷۴ و از سوی رژیم پادشاهی ایران مطرح شد ولی به دلیل ایستادگی اسرائیل در مقابل آن و عدم همبستگی کشورهای عرب خاورمیانه از یک سو و از سوی دیگر نفوذ اندک آنها در نظام جهانی راه به جایی نبرد.
حسنی مبارک رئیس جمهور مصر در سال ۱۹۹۰ موضوع پیشنهاد قبلی ایران پیرامون «خاورمیانه عاری از سلاح‌های اتمی» را گسترش داد و خواستار «خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی شد».
در کنفرانس بازنگری ان.پی.تی سال ۱۹۹۵، اگرچه قطعنامه خاص خاورمیانه به تصویب رسید و مفاد آن در سند پایانی کنفرانس سال ۲۰۰۰ نیز تکرار شد، ولی عملاً حرکت محسوسی در جهت تحقق هدف‌های آن صورت نگرفت. از این لحاظ برگزاری کنفرانس سال ۲۰۱۲ یک پیروزی قابل ملاحظه در جهت تحقق آرمان‌های پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی به حساب می‌آید.
موضوع «خاورمیانه عاری از سلاح‌های اتمی» را محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت ایران که خود در رأس هیئت پر تعدادی در اولین جلسه کنفرانس اخیر حضور یافته بود، بار دیگر از سوی ایران مطرح ساخت و ضرورت دست یافتن به این هدف را مورد تأکید قرار داد.
در میان نمایندگان ۱۸۹ کشور شرکت‌کننده در اجلاس نیویورک، احمدی‌نژاد تنها رئیس دولت حاضر محسوب می‌شد و سایر کشورها به حضور نمایندگان دائمی خود در مقر سازمان ملل اکتفا کرده بودند.
پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی که در سال ۱۹۶۸ به منظور پیش‌گیری از ظهور قدرت‌های اتمی تازه تدوین شد، از سال ۱۹۷۰ جنبه اجرایی یافت.
ایران در ردیف نخستین کشورهایی بود که مفاد پیمان یاد شده را پذیرفت. در آن زمان سازمان انرژی اتمی ایران دارای ۱۰ هزار عضو بود و طرح‌های متعدد توسعه اتمی از جمله تکمیل دو رآکتور اتمی یک هزار مگاواتی در بوشهر و عملیات ساختن چهار رآکتور اتمی دیگر در ساوه و اهواز را در دست داشت.
برنامه توسعه اتمی اسرائیل، بر خلاف برنامه اتمی پیش از انقلاب ایران، صرفاً در مسیر نظامی قرار داشت. اینک اسرائیل بر اساس ارزیابی‌های قابل اعتماد، دارای ۱۰۰ تا ۱۵۰ بمب اتمی است، ولی از اعلام آشکار این ظرفیت و پیوستن به ان.پی.تی همچنان خودداری می‌ورزد.
سلاح‌های شیمایی
علاوه بر وجود غیر قابل انکار سلاح‌های اتمی در اسرائیل، تعداد قابل ملاحظه‌ای از کشورهای خاورمیانه دارای ظرفیت تولید سلاح‌های شیمیایی و میکربی هستند. در گذشته از مصر، ایران، سوریه، لیبی و عراق به عنوان کشورهای دارای ظرفیت تولید سلاح‌های شیمایی نام برده شده است.
اگرچه قابلیت‌های تخریبی سلاح‌های شیمایی و میکربی، قابل مقایسه با سلاح‌های اتمی است، در عین حال تولید این گونه سلاح‌های مستلزم دانش فنی بسیار محدودتر و هزینه‌های ساختن آنها بسیار کمتر از تولید بمب اتمی است.
طی سه سال پایانی جنگ هشت ساله ایران و عراق که در سال ۱۹۸۸ متوقف ماند، رژیم صدام از بمب‌های شیمایی علیه نیروهای ایرانی بخصوص در جزیره فاو به نحو گسترده‌ای استفاده کرد. استفاده دولت وقت عراق از بمب شیمیایی در حلبچه به کشتار پنج هزار سکنه کرد منطقه انجامید.
از زمان تدوین پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی، به جز اسرائیل، سه کشور هند، پاکستان و کره شمالی نیز مبادرت به آزمایش بمب اتمی کرده و به جرگه کشورهای دارای بمب پیوسته‌اند. هیچیک از چهار کشور یاد شده تاکنون مفاد پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی را نپذیرفته‌اند.
تشویق چهار کشور غیررسمی دارای بمب اتمی به قبول مفاد پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی از جمله خواسته‌های مندرج در بیانیه پایانی کنفرانس اخیر بازبینی در نیویورک بود. با این وجود، در پیشنویس بیانیه پایانی از مکلف کردن کشورهای یاد شده خودداری به عمل آمد.
نقش آمریکا
نقش دولت کنونی آمریکا در توفیق کنفرانس اخیر نیویورک حائز اهمیت بوده است. دولت کنونی آمریکا، مخالف پیوستن به پیمان منع کامل انجام آزمایش‌های اتمی نیست. در زمینه کاهش تعداد سلاح‌های اتمی نیز که به نوبه خود گامی در جهت خلع سلاح کامل اتمی در جهان محسوب می‌شود، آمریکا قرارداد «استارت-۲» را با روسیه به امضا رسانده است. به موجب قرارداد تازه هر یک از دو کشور یاد شده متعهد به کاهش ۳۰ درصد از کلاهک‌های اتمی خود شده‌اند.
توافق بر سر برگزاری کنفرانس «خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی در سال ۲۰۱۲» بزرگترین دستاورد کنفرانس اخیر بازبینی پیمان ان.پی.تی به حساب می‌آید.
اسرائیل در گذشته اعلام داشته است که پیش از دست یافتن به صلح با اعراب موضوع پیوستن به پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی را مورد توجه قرار نخواهد داد.
آخرین جلسه تدوین پیشنویس بیانیه پایانی که پنجشنبه شب ۲۷ مه با حضور نمایندگان ۱۸۹ کشور و پشت درهای بسته در مقر سازمان ملل برگزار شد، شاهد چانه‌زنی‌های کشورهای عرب و کشورهای غربی حامی دولت اسرائیل بر سر نام بردن از کشور یاد شده در سند پایانی و یا کفایت اشاره کلی به ضرورت تشکیل کنفرانس «خاورمیانه خالی از سلاح‌های کشتار جمعی در سال ۲۰۱۰ میلادی» بود.
صدور بیانیه پایانی کنفرانس بازبینی پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی سال ۲۰۱۰ در روز جمعه ۲۸ مه، نشانه پیروزی قابل ملاحظه اجلاس اخیر و پشت سر گذاشتن شکست کنفرانس سال ۲۰۰۵ محسوب می‌شود.
کنفرانس قبلی در سال ۲۰۰۵، به دلیل خودداری جورج بوش از پذیرفتن تعهدات مربوط به منع انجام آزمایش‌های اتمی، و همچنین فشار کشورهای غیرمتعهد علیه دارندگان سلاح‌های اتمی، به شکست کامل انجامید.
جلسات باز بینی ان.پی.تی هر پنج سال یکبار برگزار می‌شود و جلسه اخیر هشتمین اجلاس از نوع خود به اب می‌آید.
ایران و اسرائیل
بر اساس پیشنویس بیانیه پایانی کنفرانس اخیر، محدود ساختن ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه اتمی در دو کشور اسرائیل و ایران هدف عمده کنفرانس آینده در سال ۲۰۱۲ میلادی قرار گرفته است، اگر چه هنوز تصمیم نهایی دایر بر معرفی برگزارکننده کنفرانس خاورمیانه و یا تعیین محل برگزاری آن صورت نگرفته است.
طی جلسات یک ماهه کنفرانس اخیر از ایران در کنار اسرائیل به عنوان عامل خطر امنیتی و مصداق گسترش سلاح‌های اتمی نام برده شد. با این وجود نماینده ایران، بی‌اعتنا به اتهام‌هایی که متوجه برنامه‌های اتمی تهران است، اسرائیل را به عنوان خطر اصلی اتمی در منطقه خاورمیانه معرفی کرد و خواستار پیوستن اسرائیل به پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، پیش از برگزاری کنفرانس اختصاصی «خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای در سال ۲۰۱۲» شد.
سابقه تاریخی
پیشنهاد «خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای» برای اولین بار در سال ۱۹۷۴ و از سوی رژیم پادشاهی ایران مطرح شد ولی به دلیل ایستادگی اسرائیل در مقابل آن و عدم همبستگی کشورهای عرب خاورمیانه از یک سو و از سوی دیگر نفوذ اندک آنها در نظام جهانی راه به جایی نبرد.
حسنی مبارک رئیس جمهور مصر در سال ۱۹۹۰ موضوع پیشنهاد قبلی ایران پیرامون «خاورمیانه عاری از سلاح‌های اتمی» را گسترش داد و خواستار «خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی شد».
در کنفرانس بازنگری ان.پی.تی سال ۱۹۹۵، اگرچه قطعنامه خاص خاورمیانه به تصویب رسید و مفاد آن در سند پایانی کنفرانس سال ۲۰۰۰ نیز تکرار شد، ولی عملاً حرکت محسوسی در جهت تحقق هدف‌های آن صورت نگرفت. از این لحاظ برگزاری کنفرانس سال ۲۰۱۲ یک پیروزی قابل ملاحظه در جهت تحقق آرمان‌های پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی به حساب می‌آید.
موضوع «خاورمیانه عاری از سلاح‌های اتمی» را محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت ایران که خود در رأس هیئت پر تعدادی در اولین جلسه کنفرانس اخیر حضور یافته بود، بار دیگر از سوی ایران مطرح ساخت و ضرورت دست یافتن به این هدف را مورد تأکید قرار داد.
در میان نمایندگان ۱۸۹ کشور شرکت‌کننده در اجلاس نیویورک، احمدی‌نژاد تنها رئیس دولت حاضر محسوب می‌شد و سایر کشورها به حضور نمایندگان دائمی خود در مقر سازمان ملل اکتفا کرده بودند.
پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی که در سال ۱۹۶۸ به منظور پیش‌گیری از ظهور قدرت‌های اتمی تازه تدوین شد، از سال ۱۹۷۰ جنبه اجرایی یافت.
ایران در ردیف نخستین کشورهایی بود که مفاد پیمان یاد شده را پذیرفت. در آن زمان سازمان انرژی اتمی ایران دارای ۱۰ هزار عضو بود و طرح‌های متعدد توسعه اتمی از جمله تکمیل دو رآکتور اتمی یک هزار مگاواتی در بوشهر و عملیات ساختن چهار رآکتور اتمی دیگر در ساوه و اهواز را در دست داشت.
برنامه توسعه اتمی اسرائیل، بر خلاف برنامه اتمی پیش از انقلاب ایران، صرفاً در مسیر نظامی قرار داشت. اینک اسرائیل بر اساس ارزیابی‌های قابل اعتماد، دارای ۱۰۰ تا ۱۵۰ بمب اتمی است، ولی از اعلام آشکار این ظرفیت و پیوستن به ان.پی.تی همچنان خودداری می‌ورزد.
سلاح‌های شیمایی
علاوه بر وجود غیر قابل انکار سلاح‌های اتمی در اسرائیل، تعداد قابل ملاحظه‌ای از کشورهای خاورمیانه دارای ظرفیت تولید سلاح‌های شیمیایی و میکربی هستند. در گذشته از مصر، ایران، سوریه، لیبی و عراق به عنوان کشورهای دارای ظرفیت تولید سلاح‌های شیمایی نام برده شده است.
اگرچه قابلیت‌های تخریبی سلاح‌های شیمایی و میکربی، قابل مقایسه با سلاح‌های اتمی است، در عین حال تولید این گونه سلاح‌های مستلزم دانش فنی بسیار محدودتر و هزینه‌های ساختن آنها بسیار کمتر از تولید بمب اتمی است.
طی سه سال پایانی جنگ هشت ساله ایران و عراق که در سال ۱۹۸۸ متوقف ماند، رژیم صدام از بمب‌های شیمایی علیه نیروهای ایرانی بخصوص در جزیره فاو به نحو گسترده‌ای استفاده کرد. استفاده دولت وقت عراق از بمب شیمیایی در حلبچه به کشتار پنج هزار سکنه کرد منطقه انجامید.
از زمان تدوین پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی، به جز اسرائیل، سه کشور هند، پاکستان و کره شمالی نیز مبادرت به آزمایش بمب اتمی کرده و به جرگه کشورهای دارای بمب پیوسته‌اند. هیچیک از چهار کشور یاد شده تاکنون مفاد پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی را نپذیرفته‌اند.
تشویق چهار کشور غیررسمی دارای بمب اتمی به قبول مفاد پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی از جمله خواسته‌های مندرج در بیانیه پایانی کنفرانس اخیر بازبینی در نیویورک بود. با این وجود، در پیشنویس بیانیه پایانی از مکلف کردن کشورهای یاد شده خودداری به عمل آمد.
نقش آمریکا
نقش دولت کنونی آمریکا در توفیق کنفرانس اخیر نیویورک حائز اهمیت بوده است. دولت کنونی آمریکا، مخالف پیوستن به پیمان منع کامل انجام آزمایش‌های اتمی نیست. در زمینه کاهش تعداد سلاح‌های اتمی نیز که به نوبه خود گامی در جهت خلع سلاح کامل اتمی در جهان محسوب می‌شود، آمریکا قرارداد «استارت-۲» را با روسیه به امضا رسانده است. به موجب قرارداد تازه هر یک از دو کشور یاد شده متعهد به کاهش ۳۰ درصد از کلاهک‌های اتمی خود شده‌اند.
توافق بر سر برگزاری کنفرانس «خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی در سال ۲۰۱۲» بزرگترین دستاورد کنفرانس اخیر بازبینی پیمان ان.پی.تی به حساب می‌آید.
اسرائیل در گذشته اعلام داشته است که پیش از دست یافتن به صلح با اعراب موضوع پیوستن به پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی را مورد توجه قرار نخواهد داد.
