اعلام انصراف شرکت روسی لوک اویل، از ادامه کار در طرح بهره‌برداری از میدان نفتی اناران در استان ایلام، کاهش ۴۰ درصدی واردات نفت خام ایران از سوی چین، و اعلام قطع واردات نفت خام ایران از سوی شرکت هندی ریلایانس در سال جاری میلادی، پیش از آغاز گفت‌وگوهای نهایی پیرامون تحریم‌های تنبیهی تازه علیه ایران، نتایج تحریم‌های اعلام نشده‌ای است که تولید و بازارهای صادرات نفت خام ایران را هدف قرار داده است.
در میان سه گزارش یاد شده که هر یک با فاصله چند روز از دیگری، طی دو هفته گذشته انتشار یافت، اعلام کاهش واردات نفت خام ایران از سوی چین شگفتی بیشتری ایجاد کرد.
کاهش واردات نفت خام ایران از سوی چین در حالی صورت گرفت که اقتصاد آسیا در حال بازگشت به طبیعت خود و افزایش ظرفیت تولید، و در نتیجه نیاز به افزایش واردات نفت خام است. به علاوه چین بزرگترین صادرکننده (مستقیم و غیرمستقیم) کالاهای تجاری به جمهوری اسلامی و تنها حامی سیاسی آن در نظام جهانی محسوب می‌شود.
چین کاهش واردات نفت خام از ایران را از راه افزایش پنج درصد واردات نفت خام از عربستان سعودی، ۷۱ درصد افزایش واردات از آنگولا و ۵۰ درصد افزایش واردات از روسیه جبران کرده است. عربستان سعودی بزرگترین تأمین‌کننده نفت خام چین است.
آنگولا در ردیف دوم و روسیه با عقب راندن ایران از بازار چین، در ردیف سوم قرار گرفته است. ایران تنها سه سال قبل با ۵۵۰ هزار بشکه صادرات روزانه، بزرگترین تأمین‌کننده نفت خام چین بود و اینک از این لحاظ تنها در ردیف چهارم قرار دارد.
هند بعد از ژاپن و چین سومین خریدار نفت خام ایران محسوب می‌شود. در میان شرکت‌های هندی خریدار نفت خام ایران، ریلایانس با حدود ۹۰ هزار بشکه در روز، بزرگترین آنها بوده است.
قطع خرید نفت خام ایران از سوی شرکت یاد شده ضربه سختی علیه بازارهای صادراتی ایران محسوب می‌شود. ریلایانس در ضمن یکی از بزرگترین صادرکنندگان بنزین به ایران بود که در کنار سه شرکت نفتی اروپایی اعلام داشت از ادامه فروش بنزین به ایران خود داری کرده است. شرکت ریلایانس در بازار نفتی آمریکا فعال و دارای علائق تجاری گسترده است.
اعلام توقف کار از سوی شرکت لوک اویل در طرح بهره‌برداری از میدان نفتی اناران، موجب شد که آخرین شرکت معتبر خارجی از طرح‌های در دست بهره‌برداری نفت ایران خارج شود.
میدان نفتی اناران دارای یک میلیارد بشکه ذخیره قابل بهره‌برداری است. در طرح یاد شده شرکت نروژی استات اویل هیدرو دارای ۷۵ درصد و لوک اویل ۲۵ درصد سهم بوده‌اند. توقف کار در ایران توسط شرکت لوک اویل برای کمپانی یاد شده متضمن ۶۳ میلیون دلار زیان مالی بود.
۲۰ در صد از سهام شرکت روسی لوک اویل متعلق به شرکت نفت آمریکایی کونکون فیلیپس است. دو شرکت لوک اویل و استات اویل هیدرو از جمله شرکت‌های برنده در قراردادهای اخیر نفتی عراق محسوب می‌شوند و شاید تصادفی نیست که مشترکاً برنده اجرای طرح اکتشاف و تولید نفت در فاصله چند کیلومتری مهران و در درون خاک عراق شده‌اند. بی‌شک زیان اخیر شرکت لوک اویل و استات اویل هیدرو، به دلیل ترک ایران، در عراق جبران خواهد شد.
ایران مستقیماً با حفر چند چاه آزمایشی قبلاً برای بهره‌برداری از میدان اناران تلاش‌هایی را صورت داده بود ولی اقدامات یاد شده به نتیجه نرسید.
میزان استخراج نفت ایران به نسبت ذخایر و ظرفیت بالقوه تولید آن بسیار پایین است. مطابق آخرین آمارهای رسمی، ذخایر نفت ایران با ۱۳۷.۶ میلیارد بشکه، بعد از عربستان سعودی در ردیف دوم و نزدیک به ۱۱ در صد از ذخایر مجموع جهان است.
تولید نفت خام ایران در سال گذشته حدود ۳.۶ میلیون بشکه در روز و کمتر از پنج درصد از تولید مجموع جهان بود. به این ترتیب ایران نسبت به متوسط تولید نفت خام جهان، از ظرفیت بالقوه خود ۵۰ درصد عقب‌مانده است. ایران ۳۲ سال قبل دارای ظرفیت تولید شش میلیون بشکه نفت خام در روز بود.
در سال ۲۰۰۸ تولید نفت خام ایران ۴.۲ میلیون بشکه در روز بود. این تولید در سال جاری ممکن است تا ۳.۴ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. در حدود 300 هزار بشکه از مجموع نفت خام ایران متعلق به میعانات گازی است که هنگام تولید گاز به دست می‌آیند.
مسئولیت اکتشاف و بهره‌برداری از ۸۰ درصد نفت خام ایران را کمپانی نفت جنوب عهده‌دار است. شرکت یاد شده دولتی است و دامنه فعالیت خود را در خوزستان، بوشهر، ارس، کهکیلویه و بویر احمد گسترده است.
ایران دارای ۴۰ میدان فعال نفتی است که از این تعداد ۲۷ میدان در داخل خاک اصلی و ۱۳ میدان در آب‌های خلیج فارس قرار دارند. میدان‌های دریایی عموماً نزدیک به میادین مشترک با همسایگان، از جمله عربستان، کویت، امارات و عمان و قطر، و ذخایر مهم داخل خاک اصلی، عموماً در جنوب غرب خوزستان و مناطق مجاور خاک عراق قرار گرفته‌اند.
به علت سالمند بودن میدان‌های نفتی، تولید نفت خام ایران با کاهش متوسط ۱۰ درصد در سال روبه‌رو است. به علت کمبود سرمایه‌گذاری و استفاده از تکنولوژی عقب مانده، میزان بهره‌وری از چاه‌های نفت ایران بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی است.
در حالی که میزان بهره‌وری چاه‌های نفت در پاره‌ای از نقاط جان به ۴۷ در صد ذخیره ثابت شده می‌رسد، میزان استحصال نفت ایران در حدود ۲۰ درصد ذخایر ثابت شده و در بهترین شرایط تا حداکثر ۲۵ در صد است.
از این طریق به طور متوسط و از راه افت تولید، روزانه تا ۷۰۰ هزار بشکه از نفت خام ایران عملاً از دست می‌رود. این میزان افت تولید معادل روزانه ۵۸ میلیون دلار و سالانه تا حدود ۴۰ میلیارد دلار انهدام ثروت‌های ملی است. این دارایی از دست رفته در آینده به هیچ وجه قابل بازیافت و جبران نخواهد بود.
به منظور پیشگیری از کاهش افت تولید و افزایش طول عمر و میزان بازدهی آنها، میدان‌های نفتی سالمند ایران نیازمند بازسازی ساختاری و سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌اند. یکی از راه‌های مورد استفاده تزریق گاز به چاه‌های نفتی است.
دولت ایران به دلیل عدم تخصیص اعتبار کافی برای نوسازی میدان‌های نفتی و همچنین استفاده از گاز برای مصارف سوختی و تولیدات پتروشیمی و صادرات، به جای تزریق آن به چاه‌های نفتی، عملاً با بی‌توجهی از کنار این مسئولیت بزرگ عبور می‌کند.
میدان‌های سالمند نفت ایران از جمله نیازمند تزریق روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز هستند. این حجم گاز که قرار بوده از فازهای ۶ و ۷ و ۸ پارس جنوبی تأمین شود در بهترین شرایط طی سال گذشته به ۶۰ میلیون متر مکعب در روز هم نرسیده است، حال آنکه گاز تزریقی به چاه‌های نفت در آینده قابل باز یافت و استفاده‌اند.
انهدام منابع ملی از راه از دست دادن روزانه صدها هزار بشکه نفت خام در میدان‌های سالمند، خروج شرکت‌های نفتی خارجی از ایران، کاهش تولید و از دست دادن بازارهای صادرات نفت خام ناشی از اعمال تحریم‌های خارجی اعلام نشده، عدم کفایت سرمایه‌گذاری در میادین نفتی و عقب ماندگی فنی از سایر کشورهای نفتی منطقه است.
بی‌توجهی نسبت به اتلاف ذخایر نفتی، عدم تلاش کافی برای افزایش ظرفیت تولید و بی‌تفاوتی در قبال از دست دادن بازارهای صادرات نفت ایران در حالی صورت می‌گیرد، که اقتصاد ملی ایران تنها متکی به تولید نفت و گاز و صادرات آن است.
درآمدهای ناشی از صادرات نفت خام بیش از ۸۰ در صد از مجموع درآمدهای ارزی و ۵۰ درصد از مجموع درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهند. بدون نفت و گاز ایران به سرعت به سمت ورشکستگی اقتصادی و فقر عمومی حرکت خواهد کرد.
مشکلات روبه افزایش امروز در صنایع نفت و گاز و همچنین تهدید بازارهای صادرات نفت خام ایران حتی نزد کشورهایی که در ردیف دوستان جمهوری اسلامی قرار دارند، نتیجه اعمال تحریم‌های اعلام نشده‌ای است که در ماه‌های اخیر و حتی پیش از تصویب قطعنامه تازه‌ای در شورای امنیت، تشدید شده‌اند.
تحریم‌های یاد شده با انگیره متوقف ساختن برنامه‌های اتمی ایران که متهم به پیگیری هدف‌های نظامی است به موقع اجرا گذاشته شده‌اند. ایران مدعی است که برنامه‌های اتمی خود را با هدف تولید برق اتمی، صرفه‌جویی در مصرف نفت و افزایش ظرفیت صادرات نفت خام پیگیری می‌کند.
در عمل دولت ایران با ادعای حفظ ذخایر و بازارهای نفت خام برنامه‌ای را دنبال می‌کند که در مسلخ، آن نفت و گاز قربانی می‌شوند. تحمل میلیاردها دلار زیان‌های ناشی از اتلاف ذخایر نفت، کاهش ظرفیت و میزان تولید نفت و اینک از دست دادن بازارهای صادراتی نفت خام ایران و سرشکن کردن مجموعه این زیان‌ها بر دوش اقتصاد ملی تا حدود زیادی ناشی از پیگیری سیاست‌های اتمی ایران است.
این شرایط و به تناسب آن وضعیت زندگی مردم، زمانی دشوارتر خواهد شد که کشورهای متمایل به جبهه مخالفان جمهوری اسلامی نیز در ارتباط با تولید و خرید نفت خام ایران به گروه کشورهایی مانند چین و هند و روسیه بپیوندند.
در لیست خریداران نفت خام ایران کشور ژاپن با واردات روزانه ۴۸۰ هزار بشکه طی سال گذشته، در صدر و بعد از آن به ترتیب چین (۴۳۰ هزار بشکه)، هند (۴۱۰ هزار بشکه)، کره جنوبی (۲۱۰ هزار بشکه)، ایتالیا (۱۶۰ هزار بشکه)، اسپانیا (۱۳۰ هزار بشکه) فرانسه (۱۰۰ هزار بشکه)، آفریقای جنوبی (۹۰ هزار بشکه)، هلند(۹۰ هزار بشکه )و یونان (۸۰ هزار بشکه ) قرار داشته‌اند. ژاپن بدون اعلام موضوع سطح خرید نفت خام ایران را هم اکنون کاهش داده است.
در میان سه گزارش یاد شده که هر یک با فاصله چند روز از دیگری، طی دو هفته گذشته انتشار یافت، اعلام کاهش واردات نفت خام ایران از سوی چین شگفتی بیشتری ایجاد کرد.
کاهش واردات نفت خام ایران از سوی چین در حالی صورت گرفت که اقتصاد آسیا در حال بازگشت به طبیعت خود و افزایش ظرفیت تولید، و در نتیجه نیاز به افزایش واردات نفت خام است. به علاوه چین بزرگترین صادرکننده (مستقیم و غیرمستقیم) کالاهای تجاری به جمهوری اسلامی و تنها حامی سیاسی آن در نظام جهانی محسوب می‌شود.
چین کاهش واردات نفت خام از ایران را از راه افزایش پنج درصد واردات نفت خام از عربستان سعودی، ۷۱ درصد افزایش واردات از آنگولا و ۵۰ درصد افزایش واردات از روسیه جبران کرده است. عربستان سعودی بزرگترین تأمین‌کننده نفت خام چین است.
آنگولا در ردیف دوم و روسیه با عقب راندن ایران از بازار چین، در ردیف سوم قرار گرفته است. ایران تنها سه سال قبل با ۵۵۰ هزار بشکه صادرات روزانه، بزرگترین تأمین‌کننده نفت خام چین بود و اینک از این لحاظ تنها در ردیف چهارم قرار دارد.
هند بعد از ژاپن و چین سومین خریدار نفت خام ایران محسوب می‌شود. در میان شرکت‌های هندی خریدار نفت خام ایران، ریلایانس با حدود ۹۰ هزار بشکه در روز، بزرگترین آنها بوده است.
قطع خرید نفت خام ایران از سوی شرکت یاد شده ضربه سختی علیه بازارهای صادراتی ایران محسوب می‌شود. ریلایانس در ضمن یکی از بزرگترین صادرکنندگان بنزین به ایران بود که در کنار سه شرکت نفتی اروپایی اعلام داشت از ادامه فروش بنزین به ایران خود داری کرده است. شرکت ریلایانس در بازار نفتی آمریکا فعال و دارای علائق تجاری گسترده است.
اعلام توقف کار از سوی شرکت لوک اویل در طرح بهره‌برداری از میدان نفتی اناران، موجب شد که آخرین شرکت معتبر خارجی از طرح‌های در دست بهره‌برداری نفت ایران خارج شود.
میدان نفتی اناران دارای یک میلیارد بشکه ذخیره قابل بهره‌برداری است. در طرح یاد شده شرکت نروژی استات اویل هیدرو دارای ۷۵ درصد و لوک اویل ۲۵ درصد سهم بوده‌اند. توقف کار در ایران توسط شرکت لوک اویل برای کمپانی یاد شده متضمن ۶۳ میلیون دلار زیان مالی بود.
۲۰ در صد از سهام شرکت روسی لوک اویل متعلق به شرکت نفت آمریکایی کونکون فیلیپس است. دو شرکت لوک اویل و استات اویل هیدرو از جمله شرکت‌های برنده در قراردادهای اخیر نفتی عراق محسوب می‌شوند و شاید تصادفی نیست که مشترکاً برنده اجرای طرح اکتشاف و تولید نفت در فاصله چند کیلومتری مهران و در درون خاک عراق شده‌اند. بی‌شک زیان اخیر شرکت لوک اویل و استات اویل هیدرو، به دلیل ترک ایران، در عراق جبران خواهد شد.
ایران مستقیماً با حفر چند چاه آزمایشی قبلاً برای بهره‌برداری از میدان اناران تلاش‌هایی را صورت داده بود ولی اقدامات یاد شده به نتیجه نرسید.
میزان استخراج نفت ایران به نسبت ذخایر و ظرفیت بالقوه تولید آن بسیار پایین است. مطابق آخرین آمارهای رسمی، ذخایر نفت ایران با ۱۳۷.۶ میلیارد بشکه، بعد از عربستان سعودی در ردیف دوم و نزدیک به ۱۱ در صد از ذخایر مجموع جهان است.
تولید نفت خام ایران در سال گذشته حدود ۳.۶ میلیون بشکه در روز و کمتر از پنج درصد از تولید مجموع جهان بود. به این ترتیب ایران نسبت به متوسط تولید نفت خام جهان، از ظرفیت بالقوه خود ۵۰ درصد عقب‌مانده است. ایران ۳۲ سال قبل دارای ظرفیت تولید شش میلیون بشکه نفت خام در روز بود.
در سال ۲۰۰۸ تولید نفت خام ایران ۴.۲ میلیون بشکه در روز بود. این تولید در سال جاری ممکن است تا ۳.۴ میلیون بشکه در روز کاهش یابد. در حدود 300 هزار بشکه از مجموع نفت خام ایران متعلق به میعانات گازی است که هنگام تولید گاز به دست می‌آیند.
مسئولیت اکتشاف و بهره‌برداری از ۸۰ درصد نفت خام ایران را کمپانی نفت جنوب عهده‌دار است. شرکت یاد شده دولتی است و دامنه فعالیت خود را در خوزستان، بوشهر، ارس، کهکیلویه و بویر احمد گسترده است.
ایران دارای ۴۰ میدان فعال نفتی است که از این تعداد ۲۷ میدان در داخل خاک اصلی و ۱۳ میدان در آب‌های خلیج فارس قرار دارند. میدان‌های دریایی عموماً نزدیک به میادین مشترک با همسایگان، از جمله عربستان، کویت، امارات و عمان و قطر، و ذخایر مهم داخل خاک اصلی، عموماً در جنوب غرب خوزستان و مناطق مجاور خاک عراق قرار گرفته‌اند.
به علت سالمند بودن میدان‌های نفتی، تولید نفت خام ایران با کاهش متوسط ۱۰ درصد در سال روبه‌رو است. به علت کمبود سرمایه‌گذاری و استفاده از تکنولوژی عقب مانده، میزان بهره‌وری از چاه‌های نفت ایران بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی است.
در حالی که میزان بهره‌وری چاه‌های نفت در پاره‌ای از نقاط جان به ۴۷ در صد ذخیره ثابت شده می‌رسد، میزان استحصال نفت ایران در حدود ۲۰ درصد ذخایر ثابت شده و در بهترین شرایط تا حداکثر ۲۵ در صد است.
از این طریق به طور متوسط و از راه افت تولید، روزانه تا ۷۰۰ هزار بشکه از نفت خام ایران عملاً از دست می‌رود. این میزان افت تولید معادل روزانه ۵۸ میلیون دلار و سالانه تا حدود ۴۰ میلیارد دلار انهدام ثروت‌های ملی است. این دارایی از دست رفته در آینده به هیچ وجه قابل بازیافت و جبران نخواهد بود.
به منظور پیشگیری از کاهش افت تولید و افزایش طول عمر و میزان بازدهی آنها، میدان‌های نفتی سالمند ایران نیازمند بازسازی ساختاری و سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌اند. یکی از راه‌های مورد استفاده تزریق گاز به چاه‌های نفتی است.
دولت ایران به دلیل عدم تخصیص اعتبار کافی برای نوسازی میدان‌های نفتی و همچنین استفاده از گاز برای مصارف سوختی و تولیدات پتروشیمی و صادرات، به جای تزریق آن به چاه‌های نفتی، عملاً با بی‌توجهی از کنار این مسئولیت بزرگ عبور می‌کند.
میدان‌های سالمند نفت ایران از جمله نیازمند تزریق روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز هستند. این حجم گاز که قرار بوده از فازهای ۶ و ۷ و ۸ پارس جنوبی تأمین شود در بهترین شرایط طی سال گذشته به ۶۰ میلیون متر مکعب در روز هم نرسیده است، حال آنکه گاز تزریقی به چاه‌های نفت در آینده قابل باز یافت و استفاده‌اند.
انهدام منابع ملی از راه از دست دادن روزانه صدها هزار بشکه نفت خام در میدان‌های سالمند، خروج شرکت‌های نفتی خارجی از ایران، کاهش تولید و از دست دادن بازارهای صادرات نفت خام ناشی از اعمال تحریم‌های خارجی اعلام نشده، عدم کفایت سرمایه‌گذاری در میادین نفتی و عقب ماندگی فنی از سایر کشورهای نفتی منطقه است.
بی‌توجهی نسبت به اتلاف ذخایر نفتی، عدم تلاش کافی برای افزایش ظرفیت تولید و بی‌تفاوتی در قبال از دست دادن بازارهای صادرات نفت ایران در حالی صورت می‌گیرد، که اقتصاد ملی ایران تنها متکی به تولید نفت و گاز و صادرات آن است.
درآمدهای ناشی از صادرات نفت خام بیش از ۸۰ در صد از مجموع درآمدهای ارزی و ۵۰ درصد از مجموع درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهند. بدون نفت و گاز ایران به سرعت به سمت ورشکستگی اقتصادی و فقر عمومی حرکت خواهد کرد.
مشکلات روبه افزایش امروز در صنایع نفت و گاز و همچنین تهدید بازارهای صادرات نفت خام ایران حتی نزد کشورهایی که در ردیف دوستان جمهوری اسلامی قرار دارند، نتیجه اعمال تحریم‌های اعلام نشده‌ای است که در ماه‌های اخیر و حتی پیش از تصویب قطعنامه تازه‌ای در شورای امنیت، تشدید شده‌اند.
تحریم‌های یاد شده با انگیره متوقف ساختن برنامه‌های اتمی ایران که متهم به پیگیری هدف‌های نظامی است به موقع اجرا گذاشته شده‌اند. ایران مدعی است که برنامه‌های اتمی خود را با هدف تولید برق اتمی، صرفه‌جویی در مصرف نفت و افزایش ظرفیت صادرات نفت خام پیگیری می‌کند.
در عمل دولت ایران با ادعای حفظ ذخایر و بازارهای نفت خام برنامه‌ای را دنبال می‌کند که در مسلخ، آن نفت و گاز قربانی می‌شوند. تحمل میلیاردها دلار زیان‌های ناشی از اتلاف ذخایر نفت، کاهش ظرفیت و میزان تولید نفت و اینک از دست دادن بازارهای صادراتی نفت خام ایران و سرشکن کردن مجموعه این زیان‌ها بر دوش اقتصاد ملی تا حدود زیادی ناشی از پیگیری سیاست‌های اتمی ایران است.
این شرایط و به تناسب آن وضعیت زندگی مردم، زمانی دشوارتر خواهد شد که کشورهای متمایل به جبهه مخالفان جمهوری اسلامی نیز در ارتباط با تولید و خرید نفت خام ایران به گروه کشورهایی مانند چین و هند و روسیه بپیوندند.
در لیست خریداران نفت خام ایران کشور ژاپن با واردات روزانه ۴۸۰ هزار بشکه طی سال گذشته، در صدر و بعد از آن به ترتیب چین (۴۳۰ هزار بشکه)، هند (۴۱۰ هزار بشکه)، کره جنوبی (۲۱۰ هزار بشکه)، ایتالیا (۱۶۰ هزار بشکه)، اسپانیا (۱۳۰ هزار بشکه) فرانسه (۱۰۰ هزار بشکه)، آفریقای جنوبی (۹۰ هزار بشکه)، هلند(۹۰ هزار بشکه )و یونان (۸۰ هزار بشکه ) قرار داشته‌اند. ژاپن بدون اعلام موضوع سطح خرید نفت خام ایران را هم اکنون کاهش داده است.
