«خبر خوش این است که در ماه آبان نسبت به ماه های قبل، تورم یک ماهه یک سوم شد.» این خبر خوش حسن روحانی است که در روز یکشنبه، ۴ آذرماه، در جمع شماری از وزیران و نمایندگان و مسوولان اعلام کرد.
گواه رئیس‌جمهور ایران گزارش‌های آماری مرکز آمار ایران و بانک مرکزی از نرخ تورم آبانماه است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم ماهانه در آبانماه به ۲.۱ درصد رسید، حال آنکه نرخ تورم ماهانه مهرماه، ۷.۱ درصد بود.
نرخ تورم ماهانه، میزان افزایش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات مصرفی در فاصله زمانی یک ماه را به تصویر می‌کشد، اهمیت این نرخ تورم، درک و احساس آنی افزایش قیمت‌هاست، ضمن آنکه می‌توان با مطالعه روند این نرخ‌تورم ماهانه، نرخ‌های تورم سالانه و متوسط را ارزیابی کرد.
در گزارش بانک مرکزی ایران از تورم آبانماه نیز، نرخ تورم ماهانه به ۳.۵ درصد کاهش یافته است تا روند کاهشی نرخ‌های تورم ماهانه برای دومین ماه پیاپی، تکرار شود.
اما خبر خوش حسن روحانی، فقط یک روی سکه‌ای است که روی دیگر آن افزایش نرخ‌های تورم نقطه به نقطه و متوسط در آبانماه است، روی دیگری که او به عنوان رئیس دولت چندان علاقه‌ای به صحبت کردن درباره آن ندارد.
کاهش نرخ تورم ماهانه، به معنای آن نبوده که نرخ تورم نقطه به نقطه و نرخ تورم متوسط دوازده ماهه نیز روندی کاهشی داشتند. بر اساس گزارش بانک مرکزی نرخ تورم نقطه به نقطه در آبانماه امسال به ۳۹.۹ درصد رسید که در مقایسه با نرخ تورم نقطه به نقطه ۳۶.۹ درصدی مهرماه، افزایش سه واحد/درصدی را تجربه کرده است.
نباید از نظر دور داشت که به رغم تداوم رشد نرخ تورم نقطه به نقطه در آبانماه، شیب این افزایش کندتر شده است و در صورت ادامه این روند می‌توان انتظار داشت که در زمستان، حتی نرخ تورم نقطه به نقطه روند نزولی را آغاز کند.
نرخ تورم نقطه به نقطه، مقایسه تورم هر ماه با تورم ماه مشابه پارسال است که در واقع مقایسه‌ای سالانه را در حافظه خود جای داده است.
اما دیگر نرخ تورم در گزارش بانک مرکزی از افزایش شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در آبانماه، نرخ تورم متوسط دوازده ماه منتهی به این ماه است که در این گزارش، ۱۸.۴ درصد اعلام شد که در مقایسه با نرخ تورم متوسط مهرماه (۱۵.۹ درصد)، ۲.۵ واحد/درصد رشد را نشان می دهد.
بانک مرکزی ایران، همچنین در گزارش جدید خود از تورم آبانماه امسال، نرخ تورم در مناطق شهری ایران به تفکیک دهک‌های هزینه ای نیز اعلام کرده است.
در این گزارش نرخ تورم متوسط دهک اول هزینه‌ای، ۱۵ درصد اعلام شده است حال آنکه نرخ تورم متوسط برای دهک دهم هزینه‌ای، ۲۱.۸ درصد ثبت شده است. به تعبیری ثروتمندان به دلیل مصرف بیشتر و همچنین مصرف کالاها و خدماتی که تورم بالاتری را در این ماه تجربه‌کرده‌اند، هزینه‌ای بالاتر را متحمل شده‌اند.
در گزارش بانک مرکزی ایران، عدد شاخص شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در آبانماه امسال، به عدد ۱۵۳.۶ رسید که در مقایسه با عدد شاخص در پایان پارسال، نشان دهنده ثبت تورمی ۳۳.۹ درصدی تا پایان آبان ماه امسال است.
به عبارت دیگر، در این هشت‌ماه شاخص تورم ماهانه به طور متوسط ۴.۲ درصد رشد داشته است و اگر این روند رشد ماهانه تا پایان سال ادامه یابد، نرخ تورم ۵۱ درصدی در پایان سال، دور از ذهن نخواهد بود، هر چند که نرخ تورم ماهانه آبانماه کمتر از این متوسط به ثبت رسید تا در صورت تداوم این روند، در پایان امسال، نرخ تورمی کمتر را شاهد باشیم.
بررسی تغییرات تورم گروه‌های «اختصاصی» در گزارش بانک مرکزی، به وضوح نشان می دهد که موتور پیش برنده افزایش شاخص کل تورم را تورم «کالا»یی برعهده دارد، در آبانماه نرخ تورم کالا، ۶۱.۹ درصد بوده حال آنکه تورم گروه اصلی «خدمت» در این ماه ۱۹.۳ درصد ثبت شده است.
در میان گروه‌های اصلی تشکیل دهنده نرخ تورم در آبانماه، همچون ماه‌های گذشته نرخ تورم نقطه به نقطه گروه «دخانیات»، صدرنشین تورم است که در آبانماه امسال در مقایسه با ماه مشابه پارسال، ۱۵۰.۸ درصد رشد قیمتی داشته است.
البته این نرخ تورم کمتر از ماه‌های پیشین است و حتی تورم ماهانه این گروه منفی شده که پدیده جدیدی در ماه‌های اخیر است. افزایش شاخص بهای این گروه عمدتا تحت تاثیر افزایش قیمت دلار و دیگر ارزها رقم خورده‌بود، چراکه همچنان بازار دخانیات در ایران تحت سیطره محصولات خارجی اعم از واردات قانونی و قاچاق است.
در رتبه‌های دوم و سوم بالاترین نرخ‌های تورم، به ترتیب گروه «تفریح و امور فرهنگی» با تورم ۸۶.۵ درصد و گروه «اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه» با تورم ۸۳.۱ درصد، قرار دارند. افزایش شاخص بهای این گروه ها می‌تواند از جمله دلایل بالاتر بودن نرخ تورم دهک دهم نسبت به دهک اول درآمدی باشد، چراکه این کالاها عمدتا در سبد هزینه خانوارهای با درآمد بالاتر، سهم بیشتری دارند.
اما تورم نقطه به نقطه گروه«خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در گزارش بانک مرکزی ایران در آبانماه، ۵۹.۹ درصد اعلام شد که اگرچه بالاتر از نرخ تورم این گروه در مهرماه است و روند افزایشی شاخص بهای این گروه ادامه یافت، اما شیب افزایش اندکی تعدیل شده است.
بررسی سبد کالایی رادیو فردا در آبانماه امسال در مقایسه با ماه قبل، نشان‌دهنده رشد قیمتی هشت قلم از این کالا و کاهش قیمت دو قلم از آنهاست که رکورددار افزایش قیمت در این فاصله زمانی یک ماهه، روغن مایع بوده است.
بیشترین کاهش قیمت در این یک ماه نیز به سیب‌زمینی اختصاص داشت.
اما تغییر مبنای مقایسه از مهرماه امسال به آبانماه پارسال، نتایجی به کلی متفوات به همراه دارد. تمام اقلام مندرج در سبد کالای منتخب رادیو فردا در این مقایسه یک ساله، با افزایش قیمت‌های نسبتا شدید همراه بوده‌اند.
رکورددار افزایش قیمت در میان این اقلام مربوط به گوجه فرنگی و سیب‌زمینی بود و کمترین رشد قیمتی را در فاصله زمانی آبانماه پارسال تا آبانماه امسال، پیاز تجربه کرد.
ثبات نسبی در بازار ارز و کاهش تقاضاهای احتیاطی در این بازار از جمله عواملی است که می تواند در ماه‌های آینده به کنترل نرخ تورم کمک کند. اما کنترل نرخ تورم در ماه‌های باقی‌مانده از سال چندان هم اسان نیست.
افزایش مداوم نقدینگی، کسری بودجه فزانیده دولت که در افزایش بدهی های دولت به بانک‌ها و بانک مرکزی و همچنین با واسطه در رشد میزان بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی، تجلی می‌یابد به طور بالقوه می تواند همچنان نرخ‌های تورم را برای حرکت به سمت ارقامی بالاتر، تحریک کند.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران، چندی پیش در برنامه‌ای تلویزیونی تاکید کرد که «سیاست دولت و بانک مرکزی کاهش شتاب تورم و سپس کاهش تورم است.» او همچنین کنترل نقدینگی و ثبات بخشی در بازار ارز را از دیگر برنامه‌ها و اولویت‌های این بانک خواند.
فهرست کردن این برنامه‌ها و اولویت‌ها در کلام آسان هستند اما اجرای آن در شرایطی که اقتصاد ایران، تحت تاثیر عوامل محدودکننده خارجی، روزگار نه چندان اطمینانی بخشی را تجربه می‌کند، اگر نگوییم «نشدنی»، حتماً بسیار دشوار خواهدبود.
