هوای ادینبورگ در ماه اوت گرم می‌شود؛ نه با آفتاب تابان، که اصولاً در این شهر شمالی اسکاتلند چندان خبری از آن نیست و برعکس مملو است از باران و باد شدید، بلکه با دنیای نمایش آن هم در گسترده ترین شکل ممکن. از بام تا شام، در کوچه و خیابان تا کافه‌ها و کلیساها و تالارهای بزرگ، همه چیز در خدمت ستایش از هنر است.
اروپای در هم شکسته در جنگ دوم جهانی، با هنر پیغام صلح داد برای نزدیکی ملل. این گونه بود که جشنواره ادینبورگ شکل گرفت تا نمایش‌های مختلفی از کشورهای گوناگون -که شاید حتی تا چند سال پیشتر دشمن یکدیگر بودند- را در کنار هم قرار دهد.
در کنار بخش اصلی، بخش فرینج (حاشیه) هم شکل گرفت تا هر گروهی قادر باشد اثرش را در این جشنواره اجرا کند و جشنواره محدود نشود به انتخاب‌هایی خاص.
این گونه بود که حالا گردانندگان جشنواره ادینبورگ سال‌هاست این جشنواره را بزرگ ترین رویداد هنری جهان می‌نامند و امسال هفتاد و دومین دوره‌اش را جشن گرفتند.
در بخش اصلی که به دعوت از هنرمندان و گروه‌های مختلف از سراسر جهان اختصاص دارد، امسال هنرمندانی از چهل کشور جهان شرکت کردند و در بخش فرینج، تماشاگران شاهد اجراهایی از شصت و سه کشور بودند. در مجموع ۳۸۴۱ نمایش در بخش فرینج اجرا شد که حدود شصت هزار هنرمند در آنها شرکت داشتند.
حضور ایران
در هفتاد و دو سال برگزاری جشنواره ادینبورگ، در بخش اصلی تنها یک بار در سال ۲۰۰۸ دو اثر ایرانی در این جشنواره پذیرفته شد: «کشتی شیطان» نمایشی از آتیلا پسیانی و «تعزیه» ویدئوآرتی از عباس کیارستمی.
با این حال فرانچسکا هگی، مدیر اجرایی جشنواره در گفت‌وگویی با نگارنده گفت که مشتاق است آثاری از ایران را ببیند و اصولاً این جشنواره تمایل دارد که در آینده به کشورهایی بپردازد که در طول دوره‌های قبل کمتر مجال حضور در این آن را داشته‌اند.
اما در بخش فرینج امسال، حضور گروه‌ها و هنرمندان ایرانی نسبتاً چشمگیر بود: «خاموشخانه» اثر مهدی مشهور که به تازگی در بخش جنبی جشنواره آوینیون در فرانسه اجرا شده بود، دو شب هم در ادینبورگ اجرا داشت تا تماشاگران را در سکوت با داستان یک زوج مهاجر درگیر کند.
سید علی جابری و گروه موسیقی همدل هم یک شب در کلیسایی معروف در مرکز شهر، به اجرای کنسرت و رقص صوفی پرداختند.
دو کمدین معروف ایرانی که بارها در بخش فرینج اجرا داشته‌اند، امسال هم هر کدام جداگانه، شب‌های متمادی به اجرای تک نفره کمدی خود پرداختند: شاپی خرسندی و امید جلیلی.
از شانگهای تا لس‌آنجلس
زمانی که در عالم سیاست، بریتانیا اختلافات عمده‌ای با چین دارد، در عالم هنر این اختلاف‌ها رنگ باخته‌اند. امسال جشنواره ادینبورگ در بخش اصلی (و همین طور فرینج) میزبان چندین اثر از چین بود که در غالب برنامه‌ای به نام «فوکوس چین» به اجرا درآمدند.
یکی از این آثار در بخش اصلی «آئین بهار» اثر یانگ لیپینگ، طراح رقص و کارگردان چینی بود که با استقبال گسترده تماشاگران روبه‌رو شد. در آئین بهار اسطوره‌های چینی با ترکیب غریبی از رقص‌های سنتی آمیخته می‌شوند تا جهان قصه‌گویی را به زبان رقص با تماشاگر قسمت کنند؛ آن هم به کمک یک طراحی صحنه شگفتانگیز که از نقطه اول تماشاگرش را محسور می‌کند و به سیزده رقصنده زن جوانش این امکان را می‌دهد تا در کنار تنها یک رقصنده مرد، جهانی زنانه را ترسیم کنند.
اما جشنواره ادینبورگ تنها به هنرهای نمایشی نمی‌پردازد و موسیقی هم نقش مهمی در این جشنواره دارد. «آشر‌هال» تالار باعظمتی در قلب ادینبورگ است که هر شب در این جشنواره میزبان یک کنسرت کلاسیک بود و امسال در برنامه «فوکوس چین»، ارکستر سمفونی شانگهای با برنامه‌ای طراز اول درخشید: به رهبری لانگ یو و با اجرای اثری از کیجانگ چن، آهنگساز معاصر چینی، در کنار دو اثر شگفتانگیز دیگر از دو نابغه عالم موسیقی؛ دورژاک و شوستاکوویچ.
اپرایی از چایکوفسکی بر اساس رمانی از الکساندر پوشکین به نام «اوژن اونژین» هم از زیباترین آثار جشنواره امسال بود که با بازیگر/خوانندگانی بسیار پرقدرت بر صحنه‌ای غریب (با بازسازی یک باغ بزرگ روی صحنه) تماشاگران را در یک داستان کلاسیک عاشقانه سه پرده‌ای شریک می‌کرد.
هنرمندان مختلفی از بیروت تا لاگوس، از باماکو تا سیدنی و از برلین تا لس‌آنجلس در بخش اصلی جشنواره حضور داشتند؛ از جمله ارکستر فیلارمونیک لس‌آنجلس که حضور ویژه‌ای در جشنواره امسال داشت.
