رشد ۸۱ درصدی «شاخص فلاکت» در ۸ سال

چند سالی است که اقتصاددان‌های ایرانی در نقد شرایط اقتصادی ایران، از «رکود تورمی» می‌گویند، در نامه ۴۳ اقتصاددانی که شنبه گذشته با نوشتن نامه‌ای به محمود احمدی‌نژاد از او خواستند تا از ادامه سیاست‌های اقتصادی خود دست بکشد نیز رگه‌هایی از نگرانی آن‌ها نسبت به تداوم رکود تورمی به چشم می‌خورد.

آن‌ها در نامه خود از امید‌هایشان برای خروج از بحران رکود تورمی ایران به مدد درآمدهای بی‌سابقه نفتی گفته بودند.

اقتصاددانان امضا کننده نامه، نوشته بودند که امیدوار بودند، دولت با بهره گیری از فرصت جهش درآمدهای نفتی و مدیریت بهینه منابع عظیم ارزی بتواند اقتصاد ایران را از «فروبستگی رکود تورمی حاکم درآورد» که اینگونه نشد.

امضاکنندگان از تعبیر «فرو رفتن در باتلاق رکود تورمی» برای توضیح و تفسیر وضعیت اقتصادی ایران بهره گرفته‌اند تا فهم آنچه بر سر اقتصاد ایران می‌رود، ‌روشن‌تر باشد.

بیش از ۵ سال پیش از این، نزدیک به ۶۰ اقتصاددان ایرانی که برخی از آن‌ها نامه اخیر اقتصادانان را نیز امضا کرده‌اند با نوشتن نامه‌هایی به محمود احمدی‌نژاد نسبت به بروز پدیده رکود تورمی هشدار داده‌ بودند.

جانکاه مانند رکودتورمی

اما رکود تورمی که گفته می شود چند سالی است بر اقتصاد ایران حاکم شده، چیست؟

در علم اقتصاد معمولا بیکاری و تورم همنشین هم نیستند، رابطه آن‌ها معکوس است یعنی با افزایش قیمت‌ها و فزاینده شدن نرخ تورم، تولیدکنندگان به وجد می‌آیند تا با انگیزه بیشتری تولید کنند و این به معنای کاهش بیکاری است.

اما زمانی که این دو شاخص اقتصادی هم زمان و هم سو، رو به افزایش می‌آورند، بیماری مهلک و جانکاهی بر اقتصاد مستولی می‌شود که اقتصاددانان آن را رکود تورمی می‌نامند.

از این رو آرتور اُکان، اقتصاددان آمریکایی در دهه ۷۰ میلادی شاخصی را معرفی کرد که بیانگر وضعیت و عمق رکود تورمی است. شاخصی به نام «شاخص فلاکت» که از جمع دو شاخص بیکاری و تورم به دست‌ می‌آید.

شاخص فلاکت از آمریکا تا ایران

با اینکه شاخص فلاکت از دهه ۷۰ میلادی معرفی شده و در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۱۹۷۶ جیمی کار‌تر، رییس جمهوری دموکرات آمریکا از این شاخص برای پیروزی بر رقیب بسیار بهره برد، در ایران «شاخص فلاکت» تا پیش از مناظره محسن رضایی و محمود احمدی‌نژاد، در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸، جایگاه ویژه‌ای نداشت.

در‌‌ همان مناظره زمانی که محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و یکی از نامزدهای انتخاباتی با بهره گیری از شاخص فلاکت از تعمیق رکود تورمی سخن گفت، محمود احمدی‌نژاد چنان ناباوارانه از این شاخص سخن گفت که گویی برای نخستین بار است، نام چنین شاخصی را شنیده و گمان برد که «شاخص فلاکت» ساخته و پرداخته رقیب انتخاباتی‌اش بوده است.

اقتصاد ایران به روایت فلاکت

روایت شاخص فلاکت در سالهایی که محمود احمدی‌نژاد مهمان ساختمان پاستور بوده، روایتی غمناک برای اقتصاد ایران است. روزی که محمود احمدی‌نژاد زمام دولت را در دست گرفت یعنی سال ۸۴، شاخص فلاکت که از حاصل جمع نرخ تورم و بیکاری به دست می‌آید، رقمی در حدود ۲۳ و ۶ دهم درصد بود.

این شاخص تا امروز، ‌ تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است که در نمودار قابل مشاهده است، بهترین تجربه دولت نهم و دهم از نظر شاخص فلاکت، به سال ۸۸ بازمی‌گردد که شاخص فلاکت به ۲۲ و ۷ دهم درصد کاهش یافته بود، اما با اجرای برنامه هدفمندی یارانه‌ها در سال ۸۹، روند کاهشی شاخص فلاکت، راه دیگری برگزید و شیب این شاخص برعکس شد.