به گزارش روزنامه «حرّیت» ترکیه کاوش‌های باستانشناسی در تپه «اولوز» در استان «آماسیا» در شمال ترکیه یک تالار تختگاه و یک تالار ستوندار (آپادانا) را که تالاری بزرگ در یک کاخ پارسی ۲۵۰۰ ساله است از زیر خاک بیرون آورده است.
آناتولی در زمان کوروش بزرگ ضمیمه خاک ایران شد و در دوره‌های بعدی نیز بخشی از شاهنشاهی هخامنشی باقی ماند. تاکنون آثار باستانی گوناگونی از ساختمان‌های دوره ایرانی و مربوط به حاکمان محلی هخامنشی در ترکیه امروزی کشف و کاوش شده است.
استاندار آماسیا «عثمان وارول» در بازدید از محل کاوش‌های باستانشناسی در تپه اولوز با اعلام کشف بنای تازه‌ای در جریان حفّاری‌ها تأکید کرده است که یافتن ویرانه‌های متعلق به یک قصر ایرانی ۲۵۰۰ ساله آنها را هیجان زده کرده است.
به گزارش خبرگزاری آناتولی و روزنامه صباح وی این کاوش‌ها را کاری بلندمدت خواند و با اشاره به شرایط دشوار محل از کسانی که در این کاوش‌ها مشارکت داشتند به ویژه «شوکت دونمز» استاد دانشکده باستانشناسی دانشگاه استانبول بخاطر خدماتشان به علم و به استان آماسیا قدردانی کرد.
به گفته پروفسور شوکت دونمز که سرپرستی کاوش‌ها را بر عهده دارد اشیای فرهنگی یافت‌شده نشان میدهد که گروهی از هخامنشیان با اصلیت پارسی احتمالاً در ۴۵۰ پیش از میلاد در تپه اولوز سکونت داشته‌اند.
تپه اولوز (اولوز هویوق) در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی مرکز شهر آماسیا و در منطقه توکلوجاک قرار دارد:
دونمز با تأکید بر اینکه در جریان کاوش‌های امسال یک شهر ایرانی یافته شده اظهار داشته است که واحدهای تازه‌ای از این شهر آشکار شده‌اند.
وی افزوده است اینک یک راه، یک ساختمان بزرگ و یک آتشکده را شناسایی کرده‌اند که به گفته او کشفیاتی کم‌سابقه در منطقه است.
استاد باستانشناسی دانشگاه استانبول شاید از اینرو این یافته‌ها را کم‌سابقه در تاریخ جهان بشمار آورده است که می‌توانند نخستین آپادانای یافته شده هخامنشیان در بیرون از مرزهای ایران کنونی باشد.
سرپرست این کاوش‌ها ادامه داده است یک تالار پذیرایی با ستون‌هایی و یک تالار تختگاه هم امسال برای اولین بار پدیدار شده‌اند و کار حفّاری برای این تالارها را در مرحلۀ آغازین خوانده ضمن اینکه مرحله و کشفیات جاری را بسیار هیجان‌انگیز توصیف کرده است.
شوکت دونمز افزوده که کاوشگران به دنبال بازمانده‌های عصر آهن در این محوطه بودند و کشف آثار هخامنشی در این مکان برای آنها بسیار غیرمنتظره بوده است.
به گفته آقای دونمز این کشف از نگاه تاریخ ادیان در آناتولی بعد از محوطه باستانی گوبکلی‌تپه می‌تواند مهم‌ترین کشف باستانی آناتولی باشد.
به گفته او در تپه اولوز آتشکده‌ای نیز برقرار بوده که باقی‌مانده‌های آن در این کاوش بیرون آورده شده و نشان میدهد که «آتش جاودان» دست‌کم به مدت ۲۰۰ سال در آن روشن بوده است.
وی گفت تاکنون پایه‌های شش ستون را یافته‌اند گرچه نقشه روشنی هنوز آشکار نشده اما نسبت به پی بردن به آن در کاوش‌های یکی دو سال آینده ابراز امیدواری کرده است.
آقای دومنز در ادامه گفت که اشاره مستقیمی در متون به این محل دیده نشده اما هرودوت، مورخ یونان باستان، در نوشته‌های خود به شهری به نام «کریتالس» در شرق آناتولی اشاره کرده که به گفته او مقر لشکر خشایارشا بوده است. به گفته او بعید نیست این مقر همین تپه اولوز امروزی بوده باشد.
وجود برخی آثار دیگر و نام‌هایی مانند نام شهر مرزیفون در این منطقه (که گفته می‌شود شکل دیگری از واژه مرزبان فارسی است)، می‌تواند به این دوره اشاره داشته باشد.
دونمز اظهار داشته است در جریان حفاری‌های امسال یک مجسمۀ گاو متعلق به دورۀ «هیتی» نیز کشف شده و اضافه کرده است زیر شهر ایرانی یک شهر بسیار بزرگ هیتی قرار دارد که فکر می‌کنند «شانوهیتا» باشد که نشان میدهد این یک شهر مقّدس سنّتی بوده است و هر شهریاری تازه‌ای اینجا نیایشگاهی ساخته است.
هیتی‌ها قومی هندواروپایی بودند که در دوران باستان در بخش بزرگی از آناتولی سکونت داشتند.
به‌گفته سرپرست کاوش‌ها، ۱۲ کارشناس، ۱۰ باستان‌شناس و ۱۵ دانشجوی باستانشناسی در این حفاری‌ها همکاری دارند.
در غرب ترکیه نزدیک سواحل دریای اژه نیز بنای نسبتا سالمی بر جای مانده که بی‌شباهت به آرامگاه کوروش بزرگ در پاسارگاد یا آرامگاه موسوم به «گوردختر» در کازرون نیست.
به گفته کارشناسانی چون «نیکلاس کاهیل» که رسالۀ پژوهشی وی در این زمینه در سال ۱۹۸۸ میلادی در نشریۀ آمریکایی باستانشناسی انتشار یافت، این بنا آرامگاهی از روزگار هخامنشیان در آسیای صغیر بوده است.
