طرح بندر چابهار از طرحهای پراهمیت و راهبردی بین ایران و هند است، که سبب میشود هند از طریق ایران به بازارهای آسیای میانه و افغانستان دست پیدا کند؛ بندری که رقابت شدیدی با بندر گوادر پاکستان دارد. بندر گوادر از طریق چینیها برای رسیدن به بازار آسیای میانه در پاکستان در حال توسعه است. البته برای کاهش تنش ایران از اتصال احتمالی چابهار به گوادر نیز خبر داده است.
به گفته وزارت راه و شهرسازی ایران، هند «در فاز اول ۸۵ و در فاز دوم ۱۵۰ میلیون دلار در بندر چابهار سرمایهگذاری کردهاست». عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی تاکید کرده «ولی بیش از سرمایهگذاری به فکر همکاریها هستیم؛ گام بعدی توسعه ارتباطات بندر چابهار است و در همین راستا به دنبال توسعه خط آهن از چابهار تا بیرجند هستیم که خط ریلی بسیار استراژیک محسوب میشود.»
قرار گرفتن بندر چابهار در ورودی تنگه هرمز و خلیج فارس باعث شده این بندر ظرفیت بالقوه قابل توجهی در رقابت با دیگر بنادر منطقه داشته باشد. ظرفیتی که باعث میشود بسیاری از کشتیها به جای تلف کردن زمان چند روزه در رسیدن به نقاط پایانی خلیج فارس کالاهای خود را در ورودی این محدوده دریایی تخلیه کنند.
در کنار آن، چابهار کوتاهترین مسیر اتصال کشورهایی مانند هند به آسیای میانه و اروپای شرقیست و از این رو توان آن را خواهد داشت که نقش جدی در ترانزیت کالا بازی کند.
با افتتاح فاز نخست توسعه بندر چابهار ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه کالاها در چابهار از ۲.۵ به ۸.۵ میلیون تن میرسد و امکان استفاده از ظرفیتهای پسکرانه و اقتصادی این بندر نیز بیش از گذشته فراهم خواهد شد.
قرار است در جریان چند طرح توسعه متفاوت سرانجام این بندر به ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه ۸۲ میلیون تن کالا در طول سال برسد.
در حال حاضر این امکان در چابهار به وجود آمده که کشتیهایی با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن در آن پهلو بگیرند و با استفاده از ظرفیتهای موجود امکان ورود دیگر کشتیها نیز به اسکله تجاری چابهار وجود دارد.
ایران در طول سالهای گذشته رقابتی شدن بنادر خود با مجموعههای اقتصادی و دریایی منطقه را به عنوان یکی از اولویتهای جدی در نظر گرفته است و به نظر میرسد چابهار در آینده نزدیک امکان به عهده گرفتن بار سنگین در این طرح کلان را داشته باشد.
هند نیز به دلیل رقابت با پاکستان میخواهد این کشور را دور بزند و از طریق دریا به بندر چابهار ایران متصل شود.
راهآهنی هم قرار است چابهار را به زاهدان و پس از آن به زرنج در مرز افغانستان وصل کند؛ و از مسیر دیگری هم چابهار به سرخس در شمال شرق ایران متصل خواهد شد.
با این روش هند از طریق چابهار به کشورهای آسیای میانه و افغانستان وصل خواهد شد. از سوی دیگر این کشورها هم که به دریای آزاد مرتبط نیستند میتواند راه جدید را برای تجارت از طریق چابهار پیدا کنند.
گوپال باگلی، مسئول امور ایران در وزارت خارجه هند گفته کشورش«به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی دسترسی زمینی ندارد زیرا پاکستان مانعی بر سر راهش است. از این رو هند به دنبال توسعه این بندر به منظور کاهش هزینهها و زمان حمل و نقل بار به آسیای مرکزی و منطقه خلیج فارس و همچنین دور زدن پاکستان و ایجاد مسیری به افغانستان است که در آنجا روابط امنیتی نزدیک و منافع اقتصادی دارد.»
هند پیش از این حدود ۱۰۰ میلیون دلار برای ساخت یک جاده ۲۲۰ کیلومتری در غرب افغانستان برای ارتباط با بندر چابهار هزینه کرده بود.
قرار است جادهها و خطوط راه آهن ساخته شوند تا افغانستان را که در خشکی محصور است به جای استفاده از بندر کراچی پاکستان به بندر ایرانی چابهار متصل کنند.
چابهار در حدود ۱۰۰ کیلومتری بندر گوادر پاکستان قرار گرفته که چین در راستای پروژه ۴۶ میلیارد دلاری ساخت کریدور اقتصادی چین-پاکستان سرگرم توسعه آن است.
در کنار بندر، بحث حضور هندیها در اتصال ریلی چابهار به زاهدان و شبکه ریلی ایران نیز از دیگر توافقهای انجام گرفته بین طرفهای هندی و ایرانی است. این خط آهن حدود ۴۰۰ کیلومتر طول دارد و در چهار محور مجزا طراحی شده است.
اما یکی از مشکلاتی که بر سر توسعه را آهن شرق ایران در استان سیستان بلوچستان قرار دارد بحث تأمین مالی است که گویا هندیها حاضر به تأمین اعتبار در این زمینه شدهاند.