شرکت کنندگان کنفرانس محیط زیست دریای خزر در مَخاچ‌قعله، پایتخت جمهوری داغستان روسیه، که از جمعه تا یک‌شنبه برگزار شد، طی بیانیه‌ای هشدار دادند که طمع برای استخراج نفت و گاز از دریای خزر، چشم مسئولین پنج کشور ساحلی را نسبت به مشکلات عمده این دریا، همچون آلودگی و انقراض گونه‌های جانوری کور کرده‌است.
به گفته صاحب‌نظران در هیچ مقطع تاریخی، یعنی در پنج میلیون سالی که از پیدایش دریای خزر به عنوان بزرگترین آب محصور در خشکی می‌گذرد، اکوسیستم آن به اندازه امروز با تهدیدهای زیست‌محیطی روبه‌رو نبوده‌است.
نیکولای پتروف، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست منطقه قفقاز شمالی در این رابطه به خبرنگاران گفت: «امروزه خزر عمدتا در رابطه با استخراج مواد هیدروکربن مورد توجه قرار می‌گیرد. بی شک این منطقه از لحاظ غنای منابع انرژی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است اما خزر دارای اکوسیستم منحصر به فردی نیز هست که اگر توجه شایسته به حفظ طبیعت آن نشود، برای نسل‌های بعدی پنج کشور فاجعه بار خواهد بود.»
بیانیه کنفرانس محیط زیست دریای خزر داغستان حاوی دو بخش است. که اولی دربردارنده هشدارهای کارشناسان نسبت به وضعیت نگران‌کننده دریای خزر است. دومی نیز حاوی آماری است که این نگرانی‌ها را توجیه می‌کند.
بر اساس این آمار در سال ۲۰۱۱، حدود ۹۰۰ هزار تن مواد آلاینده وارد دریای خزر شده‌است، این در حالی است که در سال ۲۰۰۹ این مقدار نزدیک به ۵۰۰ هزار تن بوده‌است.
همچنین طی سال ۲۰۱۱، حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب فاضلاب که ۱۱۷ میلیون متر مکعب آن تصفیه نشده بوده، وارد دریای خزر شده‌است.
یکی از پیامدهای این آلودگی، بیماری ماهیان خاویاری است. بر اساس اطلاعات کارشناسان انستیتوی دریای خزر داغستان، ۳۰ درصد فیل‌ماهی‌ها و ۷۰ درصد اوزون‌برون‌ها که از انواع ماهیان خاویاری دریای خزر هستند، به بیماری‌هایی مبتلا بودند که بر اثر آن بافت عضلانی‌شان به کلی تخریب شده‌است، مریضی‌ای که پیشتر از این دیده نمی‌‌شده‌است.
همچنین ورود جلبک‌ها و پلانکتون‌های غیر بومی همراه با تاسیسات حفاری شناور باعث رشد بی‌رویه آنها شده‌است. نتیجه آن نابودی کیلکا در دریای خزر بوده‌است که خوراک اصلی بیشتر ماهیان خاویاری است.
سرگئی لِوشن، کارشناس شعبه روسیه صندوق جهانی حیات وحش، مسئولین پنج کشور را به بی‌درایتی متهم می‌کند. او می‌گوید: «چند سال پیش این پیشنهاد را مطرح کردیم که برای نظارت بر تحولات منطقه خزر یک پایگاه اطلاعاتی که دربردارنده گزارش‌ها از منابع مختلف پنج کشور این حوزه باشد ایجاد شود.
تا بتوانیم تصویر کلی از وضعیت این دریا به دست بیاوریم. اما این پروژه بسیار ساده و نسبتا کم‌هزینه روی کاغذ باقی مانده‌است.
امروز کشورهای منطقه در پی آنند که منافع کوتاه مدت خود را هر چه سریع‌تر تامین کنند و هیچ کس به فکر آینده نیست و این در حالی است که تنها از راه همکاری هر پنج کشور می‌توان برای حفاظت از منطقه خزر کاری انجام داد.»
به اعتقاد شرکت‌کنندگان کنفرانس محیط زیست دریای خزر در داغستان، مشکل عمده این است که ابزار حقوقی وجود ندارد تا حتی در صورت شناسایی افراد مسئول تخریب اکوسیستم این دریا، بتوان آنها را به دادگاه احضار کرد. خزر یک دریای بسته است که اصول و قواعد حقوقی دریای آزاد در آن صادق نیست.
پس از دو دهه رایزنی، پنج کشور این حوزه نتوانستند پیرامون وضعیت حقوقی دریای خزر به توافق برسند.
به گفته شرکت‌کنندگان کنفرانس داغستان، در نتیجه این عدم توافق وضعیتی پیش آمده که همه مقصرند اما هیچ کس مسئولیت نمی‌پذیرد.
به گفته صاحب‌نظران در هیچ مقطع تاریخی، یعنی در پنج میلیون سالی که از پیدایش دریای خزر به عنوان بزرگترین آب محصور در خشکی می‌گذرد، اکوسیستم آن به اندازه امروز با تهدیدهای زیست‌محیطی روبه‌رو نبوده‌است.
نیکولای پتروف، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست منطقه قفقاز شمالی در این رابطه به خبرنگاران گفت: «امروزه خزر عمدتا در رابطه با استخراج مواد هیدروکربن مورد توجه قرار می‌گیرد. بی شک این منطقه از لحاظ غنای منابع انرژی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است اما خزر دارای اکوسیستم منحصر به فردی نیز هست که اگر توجه شایسته به حفظ طبیعت آن نشود، برای نسل‌های بعدی پنج کشور فاجعه بار خواهد بود.»
بیانیه کنفرانس محیط زیست دریای خزر داغستان حاوی دو بخش است. که اولی دربردارنده هشدارهای کارشناسان نسبت به وضعیت نگران‌کننده دریای خزر است. دومی نیز حاوی آماری است که این نگرانی‌ها را توجیه می‌کند.
بر اساس این آمار در سال ۲۰۱۱، حدود ۹۰۰ هزار تن مواد آلاینده وارد دریای خزر شده‌است، این در حالی است که در سال ۲۰۰۹ این مقدار نزدیک به ۵۰۰ هزار تن بوده‌است.
همچنین طی سال ۲۰۱۱، حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب فاضلاب که ۱۱۷ میلیون متر مکعب آن تصفیه نشده بوده، وارد دریای خزر شده‌است.
۷۰ درصد اوزون‌برون‌های خزر به بیماری تازه‌ای مبتلا شده‌اند.
یکی از پیامدهای این آلودگی، بیماری ماهیان خاویاری است. بر اساس اطلاعات کارشناسان انستیتوی دریای خزر داغستان، ۳۰ درصد فیل‌ماهی‌ها و ۷۰ درصد اوزون‌برون‌ها که از انواع ماهیان خاویاری دریای خزر هستند، به بیماری‌هایی مبتلا بودند که بر اثر آن بافت عضلانی‌شان به کلی تخریب شده‌است، مریضی‌ای که پیشتر از این دیده نمی‌‌شده‌است.
همچنین ورود جلبک‌ها و پلانکتون‌های غیر بومی همراه با تاسیسات حفاری شناور باعث رشد بی‌رویه آنها شده‌است. نتیجه آن نابودی کیلکا در دریای خزر بوده‌است که خوراک اصلی بیشتر ماهیان خاویاری است.
سرگئی لِوشن، کارشناس شعبه روسیه صندوق جهانی حیات وحش، مسئولین پنج کشور را به بی‌درایتی متهم می‌کند. او می‌گوید: «چند سال پیش این پیشنهاد را مطرح کردیم که برای نظارت بر تحولات منطقه خزر یک پایگاه اطلاعاتی که دربردارنده گزارش‌ها از منابع مختلف پنج کشور این حوزه باشد ایجاد شود.
تا بتوانیم تصویر کلی از وضعیت این دریا به دست بیاوریم. اما این پروژه بسیار ساده و نسبتا کم‌هزینه روی کاغذ باقی مانده‌است.
امروز کشورهای منطقه در پی آنند که منافع کوتاه مدت خود را هر چه سریع‌تر تامین کنند و هیچ کس به فکر آینده نیست و این در حالی است که تنها از راه همکاری هر پنج کشور می‌توان برای حفاظت از منطقه خزر کاری انجام داد.»
به اعتقاد شرکت‌کنندگان کنفرانس محیط زیست دریای خزر در داغستان، مشکل عمده این است که ابزار حقوقی وجود ندارد تا حتی در صورت شناسایی افراد مسئول تخریب اکوسیستم این دریا، بتوان آنها را به دادگاه احضار کرد. خزر یک دریای بسته است که اصول و قواعد حقوقی دریای آزاد در آن صادق نیست.
پس از دو دهه رایزنی، پنج کشور این حوزه نتوانستند پیرامون وضعیت حقوقی دریای خزر به توافق برسند.
به گفته شرکت‌کنندگان کنفرانس داغستان، در نتیجه این عدم توافق وضعیتی پیش آمده که همه مقصرند اما هیچ کس مسئولیت نمی‌پذیرد.
