در دو هفته اخير با انتشار گزارشی در روزنامه نيويورک تايمز که خبر از تمرين ارتش اسرائيل برای حمله هوايی به تاسيسات هسته ای ايران می داد، بار ديگر احتمال به خشونت کشيده شدن مناقشه هسته ای ايران، به سوژه ای مهم برای رسانه ها، سياستمداران و حتی نظاميان بدل شد.
اظهارنظرهای ضد و نقيضی هم از سوی طرفين مطرح شد.
فرمانده سپاه پاسداران گفت که خطر حمله به ايران، «بيشتر از هر زمان ديگر» است. در مقابل فرمانده ستاد مشترک ارتش آمريکا گفت که از نظر او، آمريکا نمی تواند اين روزها «جبهه سومی» (بعد از عراق و افعانستان) بگشايد.
همزمان در دنيای سياست، رييس جمهوری آمريکا جمله تکراری «همه گزينه ها روی ميز است» را بيان کرد و وزير امور خارجه ايران، حمله به ايران را بعيد دانست.
اين ميان آنچه شايد برای بسياری از شهروندان کشورهای درگير در اين مناقشه اهميت داشته باشد، ميزان توانايی نظامی ايران است؛ سئوالی که شايد پاسخ به آن به دليل حساسيت های رايج در زمينه مسايل نظامی ساده نباشد، اما بهر روی، راديو فردا آن را با رضا تقی زاده استاد روابط بين الملل در دانشگاه گلاسکو، در ميان گذاشته است:
راديو فردا: ارزيابی شما از توان نظامی ايران چگونه است؟
رضا تقی زاده: هر کشوری برای دفاع از حدود مرزهايش در مقابل دشمن خارجی، دو ظرفيت ايجاد می کند: يکی ظرفيت مقابله، يعنی برخورد رو به رو با اين نيرو، دوم يک نيروی بازدارنده.
- آسمان ايران بی دفاع مانده و بی دفاع ماندن آسمان ايران، دو نيروی ديگر را [نيروی زمينی و نيروی دريايی] با ضعف های جدی رو به رو کرده است.
به نظر من متأسفانه اين ظرفيت ها در مورد بضاعت دفاعی ايران به طور کامل رعايت نشده است.
به خصوص در مورد نيروی هوايی کوتاهی شده و در نتيجه تغيير سياست مبنی بر انتقال ظرفيت پوشش دفاعی به ظرفيت موشکی، به پوشش هوايی ايران به طور کامل و لازم پرداخته نشده است.
بنابراين آسمان ايران بی دفاع مانده و بی دفاع ماندن آسمان ايران، دو نيروی ديگر را [نيروی زمينی و نيروی دريايی] با ضعف های جدی رو به رو کرده است.
البته ايران تعدادی موشک شهاب دارد، ولی با وجودی که اين موشک ها می توانند خود را به خاک اسرائيل برسانند، به دليل بعد مسافت نمی توانند کلاهک انفجاری بزرگی را حمل کنند.
با توجه به اين که ايران هميشه مخالف استفاده از سلاح های شيميايی و سلاح های غير متعارف بوده است، در اين کلاهک ها فقط از مواد انفجاری معمولی استفاده می شود و به دليل بعد مسافت، چند صد کيلو مواد انفجاری فقط به تخريب چند خانه منجر می شود.
اين وضعيت، قدرت بازدارنده ای به حساب نمی آيد، همچنين قدرت تخريبی و قدرت مقابله نيز به حساب نمی آيد.
تنها دفاعی که در برابر هجوم خارجی در ايران وجود دارد، تعداد محدودی سيستم های موشکی زمين به هواست که بخش عمده آن از روسيه خريداری شده است و برای حفاظت از چند سايت حساس، از جمله تأسيسات اتمی مورد استفاده قرار می گيرند.
بقيه ايران در برابر هجوم احتمالی دشمن، تقريبا به امان خدا رها شده است.
مسئله ديگری که تحليلگران به آن اشاره می کننند، اين است که در صورت حمله به ايران، ايران می تواند از طريق نيروهای حزب الله لبنان يا نيروهای فلسطينی به اسرائيل فشار بياورد و مانع ايجاد کند. آقای تقی زاده! اين مسئله تا چه اندازه عملی است؟
گروه های طرفدار ايران ممکن است دست به عمليات انتحاری بزنند و با موشک های تاکتيکی کوتاه برد که در حد خمپاره انداز است، به خاک اسرائيل حمله کنند.
ولی اين تخريب بسيار محدود خواهد بود و ارزش آن در برابر محاسبات استراتژيکی که حمله به ايران را توجيه کند، بسيار ناچيز است.
- تنها دفاعی که در برابر هجوم خارجی در ايران وجود دارد، تعداد محدودی سيستم های موشکی زمين به هواست که بخش عمده آن از روسيه خريداری شده است و برای حفاظت از چند سايت حساس، از جمله تأسيسات اتمی مورد استفاده قرار می گيرند.
- بقيه ايران در برابر هجوم احتمالی دشمن، تقريبا به امان خدا رها شده است.
در ضمن برای کشور بزرگی چون ايران، خفت بار است که با ۷۰ ميليون جمعيت و سرزمينی وسيع و ادعای قدرت منطقه ای، سلاح بازدارنده اش را در وجود چند جنگجوی انتحاری لبنانی يا تروريست های فلسطينی ببيند.
موضوع ديگری که منوچهر متکی، وزير امور خارجه ايران به آن اشاره کرده، اين است که در صورت حمله به ايران، قيمت نفت به طور سرسام آوری افزايش خواهد يافت و اين مسئله مانع حمله به ايران می شود. افزايش بهای نفت تا چه حد بازدارنده خواهد بود؟
در صورت بروز هر جنگی در خاورميانه، قيمت نفت افزايش پيدا خواهد کرد، ولی اين افزايش قيمت، موقت خواهد بود.
همان طور که در جريان انقلاب ايران و در دو مورد جنگ ۱۹۹۰ و سال ۲۰۰۳ و همين طور در طول جنگ شش روزه، اين اتفاق افتاد.
ولی افزايش غير عادی قيمت نفت، بيش از چند روز ادامه پيدا نکرد. حال فرض را بر اين می گذاريم که قيمت نفت افزايش يابد، اگر قيمت نفت افزايش پيدا کند مردم ما چه نفعی از آن خواهند برد؟
اگر جنگی صورت گيرد، صادرات نفت ايران محدود و حتی ممکن است امکان ناپذير گردد و ايران نمی تواند عدم صادرات نفت را تحمل کند.
ضمن اين که اگر صادرات نفت با مسدود کردن تنگه هرمز مواجه شود، تنگه هرمز بعد از ۳-۲ روز باز گشايی می شود.
آقای تقی زاده! در صورت حمله به ايران، نتيجه آن برای کشور چه خواهد بود؟
نتيجه آن را البته درمقياس بسيار بزرگتر، در طول جنگ ايران و عراق ديديم. اين که چه ضايعاتی متوجه کشور شد.
اگر ايران مورد هجوم آمريکا يا اسرائيل قرار گيرد، بستگی به هدف های اين جنگ دارد که آيا فقط تخريب تأسيسات اتمی ايران مورد نظر است يا فلج کردن تمام تأسيسات اقتصادی و نظامی يا يک جنگ همگانی.
در صورت اقدام تلافی جويانه ايران، جنگ همگانی نيز محتمل خواهد بود.
اما آن چه می توان پيش بينی کرد، اين است که به علت عدم بضاعت دفاعی مستقيم، تخريب ها در ايران بسيار چشمگير خواهد بود.
