نام کمیسیون تحریم‌ها علیه ایران یا کمیسیون ۷۳۷ اولین بار پس از کشف محموله‌های کشتی ایرانی در نیجریه در خبر‌ها مطرح شد.
این کمیسیون متشکل از هشت متخصص است که مستقل از کشورهای خود بر نحوهٔ اجرای تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد بر جمهوری اسلامی ایران نظارت دارند.
مهمان این هفتهٔ برنامه گفتوگوی ویژهٔ رادیوفردا سالومه زورابیشویلی است. خانم زورابیشویلی پیشتر سفیر فرانسه در گرجستان بوده، سپس به دعوت میکاییل ساکاشویلی و به دلیل تابعیت دوگانه فرانسوی – گرجی خود وزیر امور خارجه گرجستان شد، سمتی که اندکی بعد ترک کرد و به رهبران اپوزیسیون این کشور پیوست.
سالومه زورابیشویلی اواخر سال ۲۰۱۰ میلادی اعلام کرد که به دلیل نبودن فضای دموکراتیک کافی، از فعالیت در اپوزیسیون انصراف داده و به نیویورک رفت تا رهبری کمیسیون تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را بر عهده گیرد. این هفته سالومه زورابیشویلی مهمان رادیوفرداست.
سالومه زورابیشویلی: کار ما به چند طریق و توسط ابزارهای مختلف انجام می‌شود. اولین مرحله از کار ما از کشورهای عضو سازمان ملل شروع می‌شود. هر کشور عضو باید از چند و چون اجرای تحریم‌ها به شورای امنیت سازمان ملل گزارش بدهد.
این گزارش‌ها به ما نشون می‌دهد که کشور‌ها چه قوانین و راه‌هایی را برای اجرای تحریم‌ها به کار می‌برند. این گزارش‌های دریافتی از کشورهای عضو را ما بررسی می‌کنیم و به شورای امنیت تحویل می‌دهیم.
دومین منبع برای نظارت ما گزارش‌هایی است که دربارهٔ نقض تحریم‌ها دریافت می‌کنیم. کشور‌ها وقتی برای مثال محمولهٔ کشتی‌ای را بازرسی می‌کنند که ناقض تحریم است یا شخصی وارد کشورشان می‌شود که ممنوع الورود بوده، این‌ها را گزارش می‌کنند. در این مواقع، ما از سوی شورای امنیت موظفیم که به این کشور‌ها برویم و از نقض تحریم‌ها مطمئن شویم.
ما تاکنون در مورد نیجریه این کار را کرده‌ایم. نیجریه دربارهٔ کشتی‌ها به شورای امنیت گزارش داد. ما به آنجا رفتیم و کشتی‌ها را بازرسی کردیم. اسناد را بررسی کرده و مصاحبه‌هایی را با مسئولان گمرک و وزارت کشور نیجریه انجام دادیم. پس از بازگشت گزارش خود را به شورای امنیت تحویل دادیم که نتیجه‌اش این بود که نقض تحریم‌ها صورت گرفته است.
به غیر از این کار که به ما کمک می‌کند نحوهٔ عملکرد کشور‌ها را بررسی کنیم، این به ما کمک می‌کند راه‌هایی را که ایران از طریق آنها تلاش می‌کند تحریم‌ها رو دور بزند بررسی کنیم. و این یکی از بخش‌های جالب این کار است.
آخرین بخش از کار ما این است که به کشورهای منطقه و در همسایگی ایران و همچنین همراه با ایران سفر می‌کنیم تا ببینیم چه راه‌هایی را برای اجرای تحریم‌ها به کار می‌برند. خصوصا کشورهایی که بندر دارند و از لحاظ تجارت و مبادلات مالی فعالیت بیشتری دارند. کشورهایی که ایران در تلاش است تا از طریق آنها تحریم‌ها را دور بزند. ما در این کشور‌ها با همهٔ مقام‌های مسئول، از دولت تا بخش خصوصی، دیدار می‌کنیم و از این طریق بخش زیادی از اطلاعات خود را جمع‌آوری می‌کنیم. توضیحم طولانی بود، ولی به هر حال این موضوع پیچیده‌ای است و کار پیچیده‌ای را شامل می‌شود.
خیر، ما دقیقا به نحوهٔ عملکرد سایر کشورهای عضو، به جز ایران، می‌پردازیم. در واقع کار ما نحوهٔ فعالیت برنامهٔ هسته‌ای ایران نیست. این بر عهدهٔ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ما بر راه‌های منتهی به این برنامهٔ هسته‌ای نظارت می‌کنیم. این که ایران چه طور می‌تواند به لوازم مورد احتیاجش برای برنامه هسته‌ای دست پیدا کند.
اگرچه کار ما کاملا از کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جداست، ما مکمل هم هستیم. از سوی دیگر این که این تحریم‌ها چه تاثیری بر ایران دارد هم چیزی است که ما از طریق کشورهای عضو دنبال می‌کنیم. هر کشور عضو نظر خاص خود را در این باره دارد و ما در تلاشیم تا در این زمینه به یک اجماع عمومی برسیم. مثلا تا امروز که بیش از دو ماه از آغاز به کار این کمیسیون می‌گذرد، برای ما کاملا روشن شده است که تحریم‌های مالی کاملا بر ایران اثرگذار بوده است.
ممنوعیت فعالیت بسیاری از بانک‌های ایران بنا بر تحریم‌ها و راه‌هایی که ایران تلاش می‌کند این تحریم‌های مالی را دور بزند هم شاهد این ماجراست. این که مسئولان ایرانی برای تهیهٔ برخی از ابزار لازم برای برنامهٔ هسته‌ای، خصوصا بخش نظامی آن، با مشکل مواجهند. و هم اکنون ما به جرات می‌توانیم بگوییم که ممکن است تحریم‌ها مقام‌های ایران را از اصرار بر این برنامه منصرف نکرده باشد، اما برنامهٔ هسته‌ای را کند کرده است.
سازمان ملل چنین روندی را در ساختارش نداشت. تاکنون تنها دو هیئت این‌چنینی وجود داشته‌اند. یکی در مورد کره شمالی که یک سال پیش تشکیل شده. کار این دو هیئت اصلا قابل انجام توسط سازمان ملل نیست و احتیاج به یک گروه مستقل داشت که بررسی‌های لازم را انجام بدهد. احتیاج به سفر دارد و کلی مذاکره. این هیئت به میزان آگاهی سازمان ملل دربارهٔ تحریم‌ها کمک می‌کند، چون که اینجا در نیویورک، فعالیت کمیته‌های سازمان ملل بیشتر کارهای سیاسی است.
این مسئله خارج از حیطه وظایف ماست. این کمیسیون به فعالیت کشورهای عضو دربارهٔ تحریم‌ها و تاثیرش بر برنامهٔ هسته‌ای ایران نظارت دارد. و ما تا اینجای کار به این نتیجه رسیده‌ایم که قطعا تاثیرگذار بوده بر مقام‌های ایران، تاثیری که البته قابل اندازه‌گیری نیست. اما دربارهٔ تاثیر‌های غیرمستقیم تحریم‌ها و تاثیرش بر اقتصاد ایران و مردم، من نمی‌توانم اظهار نظر کنم. چون من در این کمیسیون نمی‌توانم اظهار نظری کنم که برداشت سیاسی از آن بشود. این بر عهدهٔ کشورهای عضو شورای امنیت است.
پیشنهاد دربارهٔ این که چه تحریمی اعمال شود نیز وظیفهٔ ما نیست. ما نحوهٔ اعمال این تحریم‌ها را بررسی می‌کنیم و این که کدام تحریم‌ها اثرگذار هستند. هنوز راه زیادی باقی هست تا این که تحریم‌هایی که تا به امروز اعمال شده‌اند به طور کامل اجرا شوند.
مطمئننا به عنوان کسی که رهبر یک جنبش دموکراسی‌خواهی در گرجستان بوده، من اخبار ایران را دنبال می‌کنم و نظر خودم را هم دراین زمینه دارم، اما به خاطر سمتی که هم اکنون در سازمان ملل متحد دارم، اجازهٔ اظهار نظر دربارهٔ مسائل سیاسی کشور‌ها را ندارم، خصوصا دربارهٔ ایران که کار من مستقیم با آن در ارتباط است. این به این معنا نیست که تحلیل‌ها و احساسات خودم را در این باره نداشته باشم، که زمان بیان آنها هم روزی است که به گرجستان برگردم.
این کمیسیون متشکل از هشت متخصص است که مستقل از کشورهای خود بر نحوهٔ اجرای تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد بر جمهوری اسلامی ایران نظارت دارند.
مهمان این هفتهٔ برنامه گفتوگوی ویژهٔ رادیوفردا سالومه زورابیشویلی است. خانم زورابیشویلی پیشتر سفیر فرانسه در گرجستان بوده، سپس به دعوت میکاییل ساکاشویلی و به دلیل تابعیت دوگانه فرانسوی – گرجی خود وزیر امور خارجه گرجستان شد، سمتی که اندکی بعد ترک کرد و به رهبران اپوزیسیون این کشور پیوست.
سالومه زورابیشویلی اواخر سال ۲۰۱۰ میلادی اعلام کرد که به دلیل نبودن فضای دموکراتیک کافی، از فعالیت در اپوزیسیون انصراف داده و به نیویورک رفت تا رهبری کمیسیون تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد را بر عهده گیرد. این هفته سالومه زورابیشویلی مهمان رادیوفرداست.
- رادیوفردا: خانوم زورابیشویلی، لطفا بیشتر دربارهٔ نحوهٔ فعالیت هیئت زیر نظر خود توضیح بدهید. چه طور بر اجرای تحریم‌ها نظارت می‌کنید و گزارش‌هایتان را تهیه می‌کنید؟
سالومه زورابیشویلی: کار ما به چند طریق و توسط ابزارهای مختلف انجام می‌شود. اولین مرحله از کار ما از کشورهای عضو سازمان ملل شروع می‌شود. هر کشور عضو باید از چند و چون اجرای تحریم‌ها به شورای امنیت سازمان ملل گزارش بدهد.
این گزارش‌ها به ما نشون می‌دهد که کشور‌ها چه قوانین و راه‌هایی را برای اجرای تحریم‌ها به کار می‌برند. این گزارش‌های دریافتی از کشورهای عضو را ما بررسی می‌کنیم و به شورای امنیت تحویل می‌دهیم.
دومین منبع برای نظارت ما گزارش‌هایی است که دربارهٔ نقض تحریم‌ها دریافت می‌کنیم. کشور‌ها وقتی برای مثال محمولهٔ کشتی‌ای را بازرسی می‌کنند که ناقض تحریم است یا شخصی وارد کشورشان می‌شود که ممنوع الورود بوده، این‌ها را گزارش می‌کنند. در این مواقع، ما از سوی شورای امنیت موظفیم که به این کشور‌ها برویم و از نقض تحریم‌ها مطمئن شویم.
ما تاکنون در مورد نیجریه این کار را کرده‌ایم. نیجریه دربارهٔ کشتی‌ها به شورای امنیت گزارش داد. ما به آنجا رفتیم و کشتی‌ها را بازرسی کردیم. اسناد را بررسی کرده و مصاحبه‌هایی را با مسئولان گمرک و وزارت کشور نیجریه انجام دادیم. پس از بازگشت گزارش خود را به شورای امنیت تحویل دادیم که نتیجه‌اش این بود که نقض تحریم‌ها صورت گرفته است.
به غیر از این کار که به ما کمک می‌کند نحوهٔ عملکرد کشور‌ها را بررسی کنیم، این به ما کمک می‌کند راه‌هایی را که ایران از طریق آنها تلاش می‌کند تحریم‌ها رو دور بزند بررسی کنیم. و این یکی از بخش‌های جالب این کار است.
آخرین بخش از کار ما این است که به کشورهای منطقه و در همسایگی ایران و همچنین همراه با ایران سفر می‌کنیم تا ببینیم چه راه‌هایی را برای اجرای تحریم‌ها به کار می‌برند. خصوصا کشورهایی که بندر دارند و از لحاظ تجارت و مبادلات مالی فعالیت بیشتری دارند. کشورهایی که ایران در تلاش است تا از طریق آنها تحریم‌ها را دور بزند. ما در این کشور‌ها با همهٔ مقام‌های مسئول، از دولت تا بخش خصوصی، دیدار می‌کنیم و از این طریق بخش زیادی از اطلاعات خود را جمع‌آوری می‌کنیم. توضیحم طولانی بود، ولی به هر حال این موضوع پیچیده‌ای است و کار پیچیده‌ای را شامل می‌شود.
- اما این‌ها همه دربارهٔ کشورهای عضو به غیر از ایران بود. آیا این کمیسیون بر نحوهٔ عملکرد ایران مشخصا نظارتی دارد؟
خیر، ما دقیقا به نحوهٔ عملکرد سایر کشورهای عضو، به جز ایران، می‌پردازیم. در واقع کار ما نحوهٔ فعالیت برنامهٔ هسته‌ای ایران نیست. این بر عهدهٔ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ما بر راه‌های منتهی به این برنامهٔ هسته‌ای نظارت می‌کنیم. این که ایران چه طور می‌تواند به لوازم مورد احتیاجش برای برنامه هسته‌ای دست پیدا کند.
اگرچه کار ما کاملا از کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جداست، ما مکمل هم هستیم. از سوی دیگر این که این تحریم‌ها چه تاثیری بر ایران دارد هم چیزی است که ما از طریق کشورهای عضو دنبال می‌کنیم. هر کشور عضو نظر خاص خود را در این باره دارد و ما در تلاشیم تا در این زمینه به یک اجماع عمومی برسیم. مثلا تا امروز که بیش از دو ماه از آغاز به کار این کمیسیون می‌گذرد، برای ما کاملا روشن شده است که تحریم‌های مالی کاملا بر ایران اثرگذار بوده است.
ممنوعیت فعالیت بسیاری از بانک‌های ایران بنا بر تحریم‌ها و راه‌هایی که ایران تلاش می‌کند این تحریم‌های مالی را دور بزند هم شاهد این ماجراست. این که مسئولان ایرانی برای تهیهٔ برخی از ابزار لازم برای برنامهٔ هسته‌ای، خصوصا بخش نظامی آن، با مشکل مواجهند. و هم اکنون ما به جرات می‌توانیم بگوییم که ممکن است تحریم‌ها مقام‌های ایران را از اصرار بر این برنامه منصرف نکرده باشد، اما برنامهٔ هسته‌ای را کند کرده است.
- شما به دو ماه فعالیت اشاره کردید. چرا شورای امنیت این قدر دیر به فکر تشکیل چنین هیئتی افتاده است؟
سازمان ملل چنین روندی را در ساختارش نداشت. تاکنون تنها دو هیئت این‌چنینی وجود داشته‌اند. یکی در مورد کره شمالی که یک سال پیش تشکیل شده. کار این دو هیئت اصلا قابل انجام توسط سازمان ملل نیست و احتیاج به یک گروه مستقل داشت که بررسی‌های لازم را انجام بدهد. احتیاج به سفر دارد و کلی مذاکره. این هیئت به میزان آگاهی سازمان ملل دربارهٔ تحریم‌ها کمک می‌کند، چون که اینجا در نیویورک، فعالیت کمیته‌های سازمان ملل بیشتر کارهای سیاسی است.
- در ایران از سویی محمود احمدی‌نژاد معتقد است که این تحریم‌ها هیچ ارزشی نداشته و از سوی دیگر مدافعان حقوق بشر و رهبران معترض دولت می‌گویند که این تحریم‌ها تاثیر مستقیمی بر روی مردم دارد. آیا این کمیسیون نظر خاصی در این باره دارد؟
این مسئله خارج از حیطه وظایف ماست. این کمیسیون به فعالیت کشورهای عضو دربارهٔ تحریم‌ها و تاثیرش بر برنامهٔ هسته‌ای ایران نظارت دارد. و ما تا اینجای کار به این نتیجه رسیده‌ایم که قطعا تاثیرگذار بوده بر مقام‌های ایران، تاثیری که البته قابل اندازه‌گیری نیست. اما دربارهٔ تاثیر‌های غیرمستقیم تحریم‌ها و تاثیرش بر اقتصاد ایران و مردم، من نمی‌توانم اظهار نظر کنم. چون من در این کمیسیون نمی‌توانم اظهار نظری کنم که برداشت سیاسی از آن بشود. این بر عهدهٔ کشورهای عضو شورای امنیت است.
- در هفته‌های اخیر صحبت‌هایی از سوی مقام‌های غربی دربارهٔ افزایش تحریم‌ها بر ایران مطرح شده است. آیا کمیسیون تحت هدایت شما در این باره پیشنهادهایی مطرح کرده است؟
پیشنهاد دربارهٔ این که چه تحریمی اعمال شود نیز وظیفهٔ ما نیست. ما نحوهٔ اعمال این تحریم‌ها را بررسی می‌کنیم و این که کدام تحریم‌ها اثرگذار هستند. هنوز راه زیادی باقی هست تا این که تحریم‌هایی که تا به امروز اعمال شده‌اند به طور کامل اجرا شوند.
- و یک سوال از خود شما داشتم، به عنوان کسی که در گرجستان رهبر اپوزیسیون بوده و امروز با اعلام این که دموکراسی کافی در آن کشور نیست، از فعالیت در اپوزیسیون خارج شده‌اید. حتما اوضاع سیاسی ایران را این روز‌ها دنبال می‌کنید. وضعیت در ایران را چگونه می‌بینید؟
مطمئننا به عنوان کسی که رهبر یک جنبش دموکراسی‌خواهی در گرجستان بوده، من اخبار ایران را دنبال می‌کنم و نظر خودم را هم دراین زمینه دارم، اما به خاطر سمتی که هم اکنون در سازمان ملل متحد دارم، اجازهٔ اظهار نظر دربارهٔ مسائل سیاسی کشور‌ها را ندارم، خصوصا دربارهٔ ایران که کار من مستقیم با آن در ارتباط است. این به این معنا نیست که تحلیل‌ها و احساسات خودم را در این باره نداشته باشم، که زمان بیان آنها هم روزی است که به گرجستان برگردم.
