بحران سوریه و نقش ارتش

با اوج گيری نا آرامی ها درسوريه بشار اسد، بيش از هر زمان ديگری ارتش اين کشوررا وارد ميدان مبارزه کرده است.

روز يکشنبه نهم مرداد ، يکانهای همين ارتش با همکاری نزديک نيروهای امنيتی و انتظامی، با تانک‌ ها و خودروهای زرهی به اعتراض کنندگان در چند شهر سوريه يورش بردند و بيش از ۱۴۰ کشته و صد‌ها زخمی برجای گذاشتند. از ۲۵ اسفند ، نقطه آغازين تظاهرات تا امروز بيش از۲۰۰۰ نفر جان خود را از دست داده اند.

با شروع ماه رمضان ، دولت سوريه کوشش خود را برای سرکوبی اعتراض کنندگان به ويژه در شهر حماه افزايش داده است.

عملکرد بشاراسد در چهار ماه گذشته نشان ميدهد که او واکنش نظامی واستفاده از قوه قهريه را به گفتگو برای حل مسائل حاد سياسی ترجيج ميدهد.

در اين راستا با توجه به ماموريتی که او به ارتش سوريه محول کرده ، اين ارتش برای مبارزه با موج فزاينده نا آرامی ها به روش هائی روی آورده است که اغلب حکومت های ديکتاتوری نيز به آن متوسل ميشوند: ايزوله کردن و محاصره ناحيه ها و شهرهای نا آرام ؛ دستگيری اعتراض کنندگان به ويژه رهبران آنها؛ ايجاد ترس و حشت در بين مردم با تير اندازی به سوی آنها، يورش به مراکز مقاومت مردم؛ دستگيری روشنفکران ناراضی؛ خود داری از دادن هر گونه اطلاع در مورد دستگيرشدگان؛ و در نهايت حمله به سوی اعتراض کنندگان با تانک و خودروهای زرهی و گشودن آتش يکسره و بی حساب.

به رغم اين اقدامات حکومت سوريه ، اعتراضهای مردمی نه تنها فروکش نکرده که به جای جای سوريه گسترش پيدا کرده است : به بندر لاذقيه و حما و حمص در غرب کشور؛ به درعا در جنوب ؛ به ديرالزور و ابو کمال در شرق ؛ و به قامشلی در شمال شرق. بر پايه برخی از گزارشها ، موج اعتراضها ، هر چند درسطح محدود ، به برخی از ناحيه های دمشق هم راه يافته است.

تسری نا آرامی ها به شهر های بزرگ سوريه ، کارارتش و نيروهای انتظامی وامنيتی سوريه را از نقطه نظر حضور در اين شهرها و پشتيبانی مشکل تر کرده است. نيرو های انتظامی سوريه به ناچار بايد افراد بيشتری را برای حفاظت اماکن دولتی و زير بنائی و مرزهای طولانی اين کشور با عراق، اردن و ترکيه اختصاص دهند و ارتش سوريه مجبور است يکانهای بيشتری را برای مبارزات شهری و خيابانی بگمارد و ادامه تظاهرات با ايجاد فرسايش در اين يکانها که بيشتر پرسنل آنها را افراد وظيفه تشکيل ميدهند ، سطح خشونت را در کشور افزايش خواهد داد.

در ميان مدت خروج از اين دايره خشونت- تظاهرات برای حکومت سوريه مشکل تر خواهد بود و ادامه تظاهرات با رهبری منسجم توام با پشتيبانی جامعه بين المللی ميتواند حکومت سوريه را دستکم به عقب نشينی وادارد.

پی آمد های ادامه خشونت ميتواند بر وفاداری پرسنل نظامی به حکومت سوريه نيز تاثير بگذارد.شيعيان علوی حاکم بر سوريه نزديک به ۲۰ در صد جمعيت ۲۲.۵ ميليونی سوريه را تشکيل ميدهند ولی ۷۰ در صد پرسنل کادر و ۸۰ در صد افسران نيروی زمينی اين کشورعلوی اند و مشاغل کليدی اداری، انتظامی و امنيتی در دست علوی ها است. در حاليکه بشار اسد ميتواند به وفاداری يکانهای خبره مانند گارد جمهوری و لشگر چهارم مکانيزه ارتش که تحت فرماندهی برادرش ماهر اسد اداره ميشود، اطمينان داشته باشد ولی به حمايت افراد وظيفه که بيشترين پرسنل نيروی زمينی را تشکيل ميدهند و سنی اند، اميد وار نيست.

با توجه به تداوم تظا هرات، نشانه های فرسايش در فرماندهی و کنترل نيرو های نظامی و انتظامی و کارآئی آنها ظاهر شده است.به تازگی از دست دادن کنترل، هر چند موقتی ، شهر حماه و دير الزور و اينکه اين نيرو ها نتوانسته اند کنترل شمار زيادی از شهر را تثبيت کنند و شعله تظاهرات کماکان در آنها زبانه ميکشد ، حاکی از اين فرسايش خزنده است . پشتيبانی اين نيرو ها و ترابری آنها از يک سوی سوريه به سوی ديگر به نقاط بحرانی نيز مزيد بر علت شده است.

برخی از گزارشها حکايت از آن دارد که شماری از يکانهای ارتش با اظهار همدردی با تظاهر کنندگان تمايلی برای رويائی با آنها نشان نميدهند و در مواردی در شهر های ابو کمال و حمص به برخورد اين يکانها با نيروهای امنيتی منجر شده است. گزارشهای ديگری مبنی بر تشکيل "ارتش ازاديبخش سوريه" به رهبری يک سرهنگ بازنشسته سوری ، پيوستن يک سرتيپ نيروی زمينی سوری به تظاهر کنندگان، و فرار برخی از افسران جزو درجه داران از خدمت به جای روياروئی با تظاهر کنندگان ، همه نشان از بروزشکاف در ارتش سوريه دارد و ادامه آن ميتواند ارتش را فلج کند.

استفاده ازنيروی نظامی درپاسخ به درخواستهای سياسی و مدنی مردم سوريه حاکی از بن بست حکومت سوريه است.

توسل به قوه قهريه تظاهر کنندگان را مصمم تر کرده و دامنه نا آراميها گسترش يافته است.

مخالفان حکومت به سخنان بشار اسد و وعده های او اطمينان ندارند و انتظار ميرود که حکومت به خشونت بيشتر به اميدعقب نشينی تظاهر کنندگان روی آورد. درمقابل ، برخی از تظاهر کنندگان ممکن است به مبارزه مسلحانه روی آورند و به تظاهرات صلح آميز وتحمل کشتار مردم از سوی حکومت تن ندهند.

در حاليکه دورنمای وضع موجود حاکی از توسل به خشونت بيشتر در سوريه است ، نقش ارتش ، مهمترين حامی بشار اسد و حکومت او ، سرنوشت ساز خواهد بود . هفته ها و شايد ماههای آينده نشان خواهد داد که سران ارتش سوريه راه و روش ارتش قذافی را انتخاب خواهند کرد ويا پيش از عبور بحران سوريه ازنقطه بر گشت نا پذير، با الگو برداری از روش افسران مصری کنترل کشور را با وعده رهنمون شدن سوريه به سوی دمکراسی بدست گيرند.