اخبار مربوط به فرستادن يک ميمون به خارج از جو کره زمين توسط موسسه فضايی ايران طی هفته اخير به دلايل مختلف پوشش رسانه ای فراوانی داشت. اما اين فقط تازه ترين مورد از خيل پرشمار شرکت کنندگان ناخواسته در آزمايش های فضايی بشر است.
هرچند بسياری در مورد درست بودن ادعاهای موسسه فضايی ايران شک و ترديد دارند اما صرف انتشار خبر ارسال يک ميمون کوچک به فضا بار ديگر يادآور نقش مهم حيوانات در تلاش بشر برای درنورديدن مرزهای فضا است.
تاکنون تعداد زيادی از گونه های مختلف جانوران، از ميکروب و حشرات گرفته تا ميمون ها و سگ سانان توسط بشر به فضای نامعلوم و ناشناس پرتاب شده اند.
وب سايت «نشنال جئوگرافيک» در بررسی تاريخچه ارسال جانوران به فضا می نويسد: قبل از آنکه اولين فضانوردان به خارج از جو زمين سفر کنند دانشمندان علوم فضايی با ارسال پستانداران بزرگی نظير ميمون و يا سگ می خواستند بدانند که آيا موجود زنده ای نظير انسان می تواند شرايطی نظير نيروی جاذبه شديد و يا حالت بی وزنی را تحمل کند.
اولين جاندارانی که به فضا رفتند حشراتی بودند که در سال ۱۹۴۷ توسط يک فضاپيمای مدل V2 توسط آمريکا به فضا پرتاب شدند. سال بعد فضاپيمای ديگری از همين مدل يک ميمون را با خود به فضا برد.
اما اولين جانوری که توانست به دور مدار زمين حرکت کند سگی به نام «لايکا» بود که در نوامبر سال ۱۹۵۷ توسط موسسه فضايی اتحاد شوروی سابق به فضا رفت. متاسفانه سگ نگون بخت از اين سفر جان سالم به در نبرد.
طی پنجاه سالی که از آغاز سفر به فضا می گذرد عبور از مدار کره زمين و حتی پا نهادن به سيارات ديگر کار ساده ای شده و طی سه دهه اخير نزديک به ۵۰۰ نفر به فضا سفر کرده و حتی از توريسم فضايی صحبت می شود گو اينکه تا چند سال ديگر سفر به فضا ديگر به فضانوردان محدود نخواهد شد.
مقررات مربوط به استفاده از حيوانات در سفرهای فضايی اکتشافی اکنون بسيار سختگيرانه تر از گذشته است و اکثر موسسات فضايی کشورهای جهان فقط در موارد بسيار ضروری و با رعايت رفتار انسانی با اين حيوانات از آنها استفاده می کنند.
وب سايت « نشنال جئوگرافيک» می افزايد که اکنون ديگر ضرورتی به استفاده از ميمون و يا سگ نيست چون اکنون خود انسان به موش آزمايشگاهی مطلوب برای اين نوع آزمايش ها بدل شده است. به اين اعتبار می توان گفت که برنامه ايران برای ارسال يک ميمون به فضا حداقل ۶۰ سال از پيشرفت اکتشافات فضايی عقب است و به نظر می رسد که بيشتر يک کارزار تبليغاتی باشد.
هر چند استفاده از ميمون و شامپانزه برای سفرهای فضايی ديگر کهنه شده ولی هنوز هم از جانوران برای آزمايش و تحقيقات روانشناسی مربوط به سفرهای انسان به فضا استفاده می شود. اما با توجه به فضای محدود در فضاپيماهايی نظير « شاتل» و يا « ايستگاه فضايی بين المللی» برای اين نوع تحقيقات از جانوران کوچکتری مثل ماهی و يا قورباغه استفاده می شود.
دانشمندان می توانند از انواع و اقسام فن آوری های جديد و مدل های کامپيوتری استفاده کنند ولی انجام برخی از اين آزمايش ها توسط خدمه فضاپيماها، مثلا مواردی که مستلزم يک رژيم غذايی سختگيرانه است و يا مواردی که به نظارت و ثبت دقيق همه تغييرات نياز دارد، کاری پر دردسر و گاه غيرممکن است.
امروز از ميان جانورانی که ساختار فيزيکی و روانی پيچيده ای دارند غير از انسان معمولا موش ها را به فضا می فرستند. اطلاعاتی که از نحوه واکنش اين جانوران به شرايط جوی و تفاوت نيروی جاذبه به دست آمده در حل معضلات پزشکی در سفرهای فضايی کمک موثری کرده است.
امروزه به خاطر وجود گزينه های ساده تر و ارزان قيمت تر جانوران کمتری به فضا ارسال می شوند ولی هنوز هم تحقيقات مهمی در مورد تاثير محيط فضا بر بدن انسان از طريق آزمايش روی حيوانات انجام می شوند.
اگر زمانی بشر بتواند به طور ثابت در فضا مستقر شده و زندگی کند بايد به خاطر آورد که تعداد پر شماری از اين حيوانات گمنام به طور ناخواسته سلامت و گاه جان خود را در مسير پيشرفت های فضايی بشر فدا کرده اند.
هرچند بسياری در مورد درست بودن ادعاهای موسسه فضايی ايران شک و ترديد دارند اما صرف انتشار خبر ارسال يک ميمون کوچک به فضا بار ديگر يادآور نقش مهم حيوانات در تلاش بشر برای درنورديدن مرزهای فضا است.
تاکنون تعداد زيادی از گونه های مختلف جانوران، از ميکروب و حشرات گرفته تا ميمون ها و سگ سانان توسط بشر به فضای نامعلوم و ناشناس پرتاب شده اند.
وب سايت «نشنال جئوگرافيک» در بررسی تاريخچه ارسال جانوران به فضا می نويسد: قبل از آنکه اولين فضانوردان به خارج از جو زمين سفر کنند دانشمندان علوم فضايی با ارسال پستانداران بزرگی نظير ميمون و يا سگ می خواستند بدانند که آيا موجود زنده ای نظير انسان می تواند شرايطی نظير نيروی جاذبه شديد و يا حالت بی وزنی را تحمل کند.
اولين جاندارانی که به فضا رفتند حشراتی بودند که در سال ۱۹۴۷ توسط يک فضاپيمای مدل V2 توسط آمريکا به فضا پرتاب شدند. سال بعد فضاپيمای ديگری از همين مدل يک ميمون را با خود به فضا برد.
اما اولين جانوری که توانست به دور مدار زمين حرکت کند سگی به نام «لايکا» بود که در نوامبر سال ۱۹۵۷ توسط موسسه فضايی اتحاد شوروی سابق به فضا رفت. متاسفانه سگ نگون بخت از اين سفر جان سالم به در نبرد.
طی پنجاه سالی که از آغاز سفر به فضا می گذرد عبور از مدار کره زمين و حتی پا نهادن به سيارات ديگر کار ساده ای شده و طی سه دهه اخير نزديک به ۵۰۰ نفر به فضا سفر کرده و حتی از توريسم فضايی صحبت می شود گو اينکه تا چند سال ديگر سفر به فضا ديگر به فضانوردان محدود نخواهد شد.
مقررات مربوط به استفاده از حيوانات در سفرهای فضايی اکتشافی اکنون بسيار سختگيرانه تر از گذشته است و اکثر موسسات فضايی کشورهای جهان فقط در موارد بسيار ضروری و با رعايت رفتار انسانی با اين حيوانات از آنها استفاده می کنند.
وب سايت « نشنال جئوگرافيک» می افزايد که اکنون ديگر ضرورتی به استفاده از ميمون و يا سگ نيست چون اکنون خود انسان به موش آزمايشگاهی مطلوب برای اين نوع آزمايش ها بدل شده است. به اين اعتبار می توان گفت که برنامه ايران برای ارسال يک ميمون به فضا حداقل ۶۰ سال از پيشرفت اکتشافات فضايی عقب است و به نظر می رسد که بيشتر يک کارزار تبليغاتی باشد.
هر چند استفاده از ميمون و شامپانزه برای سفرهای فضايی ديگر کهنه شده ولی هنوز هم از جانوران برای آزمايش و تحقيقات روانشناسی مربوط به سفرهای انسان به فضا استفاده می شود. اما با توجه به فضای محدود در فضاپيماهايی نظير « شاتل» و يا « ايستگاه فضايی بين المللی» برای اين نوع تحقيقات از جانوران کوچکتری مثل ماهی و يا قورباغه استفاده می شود.
دانشمندان می توانند از انواع و اقسام فن آوری های جديد و مدل های کامپيوتری استفاده کنند ولی انجام برخی از اين آزمايش ها توسط خدمه فضاپيماها، مثلا مواردی که مستلزم يک رژيم غذايی سختگيرانه است و يا مواردی که به نظارت و ثبت دقيق همه تغييرات نياز دارد، کاری پر دردسر و گاه غيرممکن است.
امروز از ميان جانورانی که ساختار فيزيکی و روانی پيچيده ای دارند غير از انسان معمولا موش ها را به فضا می فرستند. اطلاعاتی که از نحوه واکنش اين جانوران به شرايط جوی و تفاوت نيروی جاذبه به دست آمده در حل معضلات پزشکی در سفرهای فضايی کمک موثری کرده است.
امروزه به خاطر وجود گزينه های ساده تر و ارزان قيمت تر جانوران کمتری به فضا ارسال می شوند ولی هنوز هم تحقيقات مهمی در مورد تاثير محيط فضا بر بدن انسان از طريق آزمايش روی حيوانات انجام می شوند.
اگر زمانی بشر بتواند به طور ثابت در فضا مستقر شده و زندگی کند بايد به خاطر آورد که تعداد پر شماری از اين حيوانات گمنام به طور ناخواسته سلامت و گاه جان خود را در مسير پيشرفت های فضايی بشر فدا کرده اند.
