درياچه اروميه در حال خشک شدن است. در طول سال‌های گذشته ۲۰ ميليارد متر مکعب از آب اين درياچه از بين رفته و کارشناسان محيط زيست می‌گويند يکی از همين سال‌هاست که اين درياچه به‌کلی خشک شود.
با اين حال و در شرايطی که فعالان محيط زيست از «سونامی نمک» در درياچه‌ی اروميه می‌گويند، سازمان محيط زيست راه‌کارهای تازه‌ای برای حل بحران طرح کرده است: باروری ابرها، اصلاح روش‌های آبياری و انتقال۷۰۰ ميليون مترمکعب آب به حوزه آب درياچه اروميه.
رادیو فردا در گفت و گو با سام خسروی فرد، کارشناس ارشد محيط زيست در هلند درباره اين راهکار‌ها و ميزان عملی بودن آنها پرسيده است.
سام خسروی فرد: همه راهکارهايی از اين دست عملی است، يعنی اينکه شما می توانيد حتی سطح کره ماه را هم آسفالت کنيد.
نکته مهم اين است که چه ميزان هزينه دارد ويا انجام اين کار چقدر منفعت و چقدر ضرر به همراه دارد.
اينکه آب را از يک حوزه ديگر به حوزه آبريز ديگر منتقل کنند، کار نشدنی نيست. ولی سوال اينجاست که چنين کاری الزامی است؟ يعنی راه حل ديگری وجود ندارد؟
آيا نمی شود ما راه های ساده تری را برای ادامه حيات درياچه اروميه در نظر بگيريم، بدون اينکه در چرخه طبيعت دخالت کنيم؟
آقای خسروی فرد، يکی ديگر از راه هايی که مطرح می کنند، بارور کردن ابرهاست. آيا ما در حال حاضر تکنولوژی بارور کردن ابرها را در ايران داريم و اگر اين تکنولوژی در ايران وجود دارد، اصولا بارور کردن ابرها می تواند به حال درياچه اروميه مفيد باشد؟
موضوع بارور کردن ابرها، يک موضوع جديد است و شايد حدود ۷۰ سال بيشتر از عمرش نمی گذرد و اين کار اکنون انجام می شود. شايد روسيه در اين کار پيشقدم بود. ولی اکنون در آمريکا، استراليا و کانادا دارد اين روش با جديت انجام می شود.
اين کار به لحاظ تکنيکی يک کار عملياتی است. ولی به اعتقاد من باز هم راه های ساده تر ديگری برای نجات درياچه اروميه وجود دارد. فراموش نکنيم که درياچه اروميه طی قرن های متوالی با تغييرات طبيعی دست و پنجه نرم کرده تا به امروز رسيده است. و اکنون ما حدود ۲۰ سال است با همه توانمان تلاش کرديم تا خشکش کنيم. و طبيعی است که اين درياچه دارد خشک می شود.
اکنون جا به جايی حوزه به حوزه آب يا بارور کردن ابرها فقط شايد بتواند گوشه ای از آن تلاش بيست ساله برای مرگ درياچه اروميه را جبران کند.
به اعتقاد شما خشکسالی چقدر در اين ميان مقصر است و نقش دارد؟ برای اينکه بسياری از مسئولان محيط زيست، به مسئله خشکسالی و تغييرات اقليمی اشاره می کنند و معتقدند که خشکسالی به روی وضعيت درياچه اروميه اثر دارد و کاری هم از اين بابت از دست آنها بر نمی آيد و خشک شدن اين درياچه را نتيجه کم کاری خودشان نمی دانند؟
از وقتی که حکومت منسجمی در ايران شکل گرفت ما همواره با مسئله خشکسالی مواجه بوده ايم و اين مشکل تازه و جديدی نيست.
اما اينکه ما نمی توانيم با پديده خشکسالی تعامل و برخورد کنيم، آن را پيش بينی کنيم و اثراتش را کاهش دهيم، فکر می کنم اين ضعف از کم دانشی ما و عدم آشنايی ما با چرخه ها و روندهای طبيعی است.
آقای خسروی فرد، آخرين پرسش من به مسئله «سدسازی» مربوط می شود.
وزير سابق راه و ترابری نيز در اين رابطه به مسئله «سدسازی» بی رويه بر روی رودخانه هايی که آب آنها به درياچه اروميه منتقل می شده، اشاره کرده و آن را يکی از دلايل خشکسالی اروميه يا به اصطلاح گسترش«سونامی نمک» دراين درياچه عنوان کرده است. در مورد معضل سدسازی بی رويه در منطقه برايمان توضيح می دهيد؟
فکر می کنم علت اصلی اظهارنظر وزير سابق راه و ترابری اين بوده که از ميزان حمله های دوستداران محيط زيست به جاده شهيد کلانتری که از روی درياچه اروميه می گذرد، بکاهد.
تصور می کنم وی خواسته است نگاه فعالان محيط زيست را که معطوف به آن جاده ويرانگر اکوسيستم درياچه اروميه است، به سمت مسئله سدسازی منتقل کند.
طبيعتا حرف ايشان، حرف غلطی نيست. حدود ۳۶ سد بر روی رودخانه های اصلی و فرعی منتهی به اين درياچه ساخته شده است. ۱۲ سد در حال ساخت و ۴۰ سد ديگر نيز در دست برنامه است.
خلاصه اينکه در طول چند سال آينده، ۸۸ سد بر روی رودخانه های منتهی به درياچه اروميه ساخته خواهد شد و طبيعتا آبی که بايد بعد از سد به سمت درياچه جريان داشته باشد، جريان نخواهد داشت.
اگر هم ميزان آبی به سمت درياچه جريان داشته باشد، به درياچه نخواهد رسيد برای اينکه سرراهش کشاورزان و باغداران آن را مصرف می کنند و طبيعتا ديگر چيزی به درياچه نمی رسد.
با اين حال و در شرايطی که فعالان محيط زيست از «سونامی نمک» در درياچه‌ی اروميه می‌گويند، سازمان محيط زيست راه‌کارهای تازه‌ای برای حل بحران طرح کرده است: باروری ابرها، اصلاح روش‌های آبياری و انتقال۷۰۰ ميليون مترمکعب آب به حوزه آب درياچه اروميه.
رادیو فردا در گفت و گو با سام خسروی فرد، کارشناس ارشد محيط زيست در هلند درباره اين راهکار‌ها و ميزان عملی بودن آنها پرسيده است.
سام خسروی فرد: همه راهکارهايی از اين دست عملی است، يعنی اينکه شما می توانيد حتی سطح کره ماه را هم آسفالت کنيد.
نکته مهم اين است که چه ميزان هزينه دارد ويا انجام اين کار چقدر منفعت و چقدر ضرر به همراه دارد.
اينکه آب را از يک حوزه ديگر به حوزه آبريز ديگر منتقل کنند، کار نشدنی نيست. ولی سوال اينجاست که چنين کاری الزامی است؟ يعنی راه حل ديگری وجود ندارد؟
آيا نمی شود ما راه های ساده تری را برای ادامه حيات درياچه اروميه در نظر بگيريم، بدون اينکه در چرخه طبيعت دخالت کنيم؟
آقای خسروی فرد، يکی ديگر از راه هايی که مطرح می کنند، بارور کردن ابرهاست. آيا ما در حال حاضر تکنولوژی بارور کردن ابرها را در ايران داريم و اگر اين تکنولوژی در ايران وجود دارد، اصولا بارور کردن ابرها می تواند به حال درياچه اروميه مفيد باشد؟
موضوع بارور کردن ابرها، يک موضوع جديد است و شايد حدود ۷۰ سال بيشتر از عمرش نمی گذرد و اين کار اکنون انجام می شود. شايد روسيه در اين کار پيشقدم بود. ولی اکنون در آمريکا، استراليا و کانادا دارد اين روش با جديت انجام می شود.
در طول چند سال آينده، ۸۸ سد بر روی رودخانه های منتهی به درياچه اروميه ساخته خواهد شد و طبيعتا آبی که بايد بعد از سد به سمت درياچه جريان داشته باشد، جريان نخواهد داشت. اگر هم ميزان آبی به سمت درياچه جريان داشته باشد، به درياچه نخواهد رسيد برای اينکه سرراهش کشاورزان و باغداران آن را مصرف می کنند و طبيعتا ديگر چيزی به درياچه نمی رسد.
سام خسروی فرد، کارشناس محیط زیست در هلند
اکنون جا به جايی حوزه به حوزه آب يا بارور کردن ابرها فقط شايد بتواند گوشه ای از آن تلاش بيست ساله برای مرگ درياچه اروميه را جبران کند.
به اعتقاد شما خشکسالی چقدر در اين ميان مقصر است و نقش دارد؟ برای اينکه بسياری از مسئولان محيط زيست، به مسئله خشکسالی و تغييرات اقليمی اشاره می کنند و معتقدند که خشکسالی به روی وضعيت درياچه اروميه اثر دارد و کاری هم از اين بابت از دست آنها بر نمی آيد و خشک شدن اين درياچه را نتيجه کم کاری خودشان نمی دانند؟
از وقتی که حکومت منسجمی در ايران شکل گرفت ما همواره با مسئله خشکسالی مواجه بوده ايم و اين مشکل تازه و جديدی نيست.
اما اينکه ما نمی توانيم با پديده خشکسالی تعامل و برخورد کنيم، آن را پيش بينی کنيم و اثراتش را کاهش دهيم، فکر می کنم اين ضعف از کم دانشی ما و عدم آشنايی ما با چرخه ها و روندهای طبيعی است.
آقای خسروی فرد، آخرين پرسش من به مسئله «سدسازی» مربوط می شود.
وزير سابق راه و ترابری نيز در اين رابطه به مسئله «سدسازی» بی رويه بر روی رودخانه هايی که آب آنها به درياچه اروميه منتقل می شده، اشاره کرده و آن را يکی از دلايل خشکسالی اروميه يا به اصطلاح گسترش«سونامی نمک» دراين درياچه عنوان کرده است. در مورد معضل سدسازی بی رويه در منطقه برايمان توضيح می دهيد؟
فکر می کنم علت اصلی اظهارنظر وزير سابق راه و ترابری اين بوده که از ميزان حمله های دوستداران محيط زيست به جاده شهيد کلانتری که از روی درياچه اروميه می گذرد، بکاهد.
تصور می کنم وی خواسته است نگاه فعالان محيط زيست را که معطوف به آن جاده ويرانگر اکوسيستم درياچه اروميه است، به سمت مسئله سدسازی منتقل کند.
طبيعتا حرف ايشان، حرف غلطی نيست. حدود ۳۶ سد بر روی رودخانه های اصلی و فرعی منتهی به اين درياچه ساخته شده است. ۱۲ سد در حال ساخت و ۴۰ سد ديگر نيز در دست برنامه است.
خلاصه اينکه در طول چند سال آينده، ۸۸ سد بر روی رودخانه های منتهی به درياچه اروميه ساخته خواهد شد و طبيعتا آبی که بايد بعد از سد به سمت درياچه جريان داشته باشد، جريان نخواهد داشت.
اگر هم ميزان آبی به سمت درياچه جريان داشته باشد، به درياچه نخواهد رسيد برای اينکه سرراهش کشاورزان و باغداران آن را مصرف می کنند و طبيعتا ديگر چيزی به درياچه نمی رسد.
