بانک مرکزی ایران روز یکشنبه ۲۱ بهمن گزارش ۹ ماهه امسال اقتصاد کشور را منتشر کرد که بر اساس آن، تراز عملیاتی و سرمایه‌ای ایران در این دوره بیش از ۴۵ هزار میلیارد تومان کسری نشان می‌دهد.
این رقم بی‌سابقه در حالی است که بر اساس قانون بودجه سال جاری پیش‌بینی شده بود که کسری بودجه تنها ۲۴.۴ هزار میلیارد تومان باشد.
چنین حجمی از کسری بودجه در کل تاریخ جمهوری اسلامی، حتی برای آمارهای ۱۲ ماهه نیز بی‌سابقه است.
نرخ تبدیل دلار در قانون بودجه امسال ۴۲۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب، کسری تراز عملیاتی و سرمایه‌ای ۹ ماهه امسال بر اساس نرخ دلار رسمی ۱۰ میلیارد و ۷۱۴ میلیون دلار برآورد می‌شود.
در نگاه اول، شاید به نظر برسد تحریم‌های نفتی آمریکا باعث چنین کسری بودجه‌ای شده است، اما آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که درآمدهای ریالی ایران از محل فروش نفت و فرآورده‌های نفتی (شامل فروش داخلی و خارجی) نه تنها در این مدت کاهش نداشته، بلکه فراتر از هدف‌گذاری قانون بودجه بوده است.
ایران در ۹ ماهه امسال، بیش از ۸۹.۴ هزار میلیارد تومان صادرات نفت داشته است که ۱۷ درصد بیشتر از اهداف مصوب بودجه است.
آمریکا ۱۸ اردیبهشت امسال از برجام خارج شد و آبان‌ماه نیز تحریم‌های نفتی را علیه ایران اعمال کرد. صادرات نفت خام ایران در نیمه دوم سال گذشته میلادی کاهش یافت و نهایتا در آذرماه، بنا به گزارش سازمان‌های بین‌المللی نصف شد و به حدود یک میلیون بشکه در روز رسید.
آمارهای بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که درآمدهای نفتی ایران در آذرماه به شدت سقوط کرده است. البته ایران در ماه‌های ابتدایی امسال بیشتر از آنچه برنامه‌ریزی شده بود، صادرات نفت داشت.
اگر کل صادرات نفت ۹ ماهه امسال را در نظر بگیریم، قانون بودجه قیمت نفت را برای سال جاری خورشیدی ۵۵ دلار در نظر گرفته است، اما متوسط قیمت نفت و میعانات گازی صادراتی ایران حدود ۷۰ دلار شده است. به عبارتی، درآمدهای دلاری صادرات نفت ایران ۲۷ درصد بیشتر از پیش‌بینی قانون بودجه بوده است.
از طرفی، اگر کل صادرات نفت ۹ ماهه امسال را در نظر بگیریم، قانون بودجه قیمت نفت را برای سال جاری خورشیدی ۵۵ دلار در نظر گرفته است، اما متوسط قیمت نفت و میعانات گازی صادراتی ایران حدود ۷۰ دلار شده است. به عبارتی، درآمدهای دلاری صادرات نفت ایران ۲۷ درصد بیشتر از پیش‌بینی قانون بودجه بوده است.
البته قیمت نفت در اواخر پاییز به شدت سقوط کرد، به طوری که اوپک و کشورهای هم پیمان توافق کردند که از اول ژانویه تولید خود را ۱.۲ میلیون بشکه کاهش دهند.
هم اکنون قیمت نفت نسبت به اواخر پاییز مقداری بالا رفته و حدود ۶۲ دلار است، اما هنوز هم از متوسط قیمت فروردین- آذر کمتر است.
درآمدهای مالیاتی
در بخش درآمدهای پیش‌بینی شده برای دولت، مالیات سهم چشمگیری دارد. دولت برای ۹ ماهه امسال ۱۰۷.۵ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی پیش‌بینی کرده بود، اما تنها ۷۲ درصد آن محقق شده است.
عدم تحقق بخش بزرگی از درآمدهای مالیاتی پدیده‌ای نیست که به چند ماه گذشته برگردد. آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که از ابتدای امسال درآمدهای مالیاتی، به غیر از تیرماه، در هیچ کدام از ماه‌های ۹۷ محقق نشده است. علت امر به رکود اقتصادی و وضعیت بد شرکت‌های دولتی و خصوصی، همچنین افت چشمگیر واردات کشور که مشمول مالیات و تعرفه می‌شود، بر می‌گردد.
بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۸ حدود ۱.۵ درصد کاهش یافت و در سال جاری میلادی نیز ۳.۶ درصد کاهش خواهد یافت.
اخیرا گزارش‌های زیادی از تعطیلی شرکت‌های ایرانی منتشر شده است.
مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران ۱۴ بهمن‌ماه گفته بود: «هفته‌ای نیست که ۱۰ تا ۵۰ شرکت بزرگ کشور تعطیل نشوند، روزی نیست که صدها کارگر بیکار نشوند، سال گذشته از ۱۵۰۰ شرکت پیمانکاری نفتی ۸۰۰ شرکت تعطیل شده‌اند».
بنا به آمارهای گمرکی، واردات ایران در ۹ ماهه امسال ۱۶ درصد کاهش یافته و به ۳۲.۶۲ میلیارد دلار رسیده است.
