اتخاذ تصميم نسبت به تحريم رسمی نفت ايران از سوی جامعه اروپا، که انتظار مي رود پيش از اتمام ماه جاری مسيحی قطعيت يافته و اعلام گردد، همراه با تحريم بانک مرکزی، کاهش تدريجی خريد نفت خام ايران از سوی کشورهای آسيايی را به دنبال خواهد داشت.
پيش از رويداد سازمان داده شده اشغال سفارت بريتانيا در تهران، که با محکوميت يکپارچه جامعه جهانی مواجه شد، موضع فرانسه در مورد تحريم نفت ايران مورد حمايت اکثريت اعضاء جامعه اروپا، به خصوص کشورهای جنوبی خريدار نفت ايران ( ايتاليا،اسپانيا و يونان) قرار نداشت. بعد از آن، نظر کشورهای اروپايی در اين زمينه يکپارچه شد.
سه کشور ياد شده جنوب اروپا در حدود ۱۵ در صد از مجموع نفت صادراتی ايران و ۷۵ در صد از سهميه صادرات نفت ايران به اروپا را جذب مي کنند. از اين لحاظ مشکلات تنظيم وضعيت پالايشگاه ها و همچنين احتمال افزايش قيمت نفت خام در بازارهای جهانی، از جمله دلايل نگرانی آنها نسبت به قطع خريد نفت از ايران به شمار مي رفت.
نگرانی ديگر اروپا ناشی از احتمال اتخاذ تصميم به تلافی جويی توسط دولت ايران و محدود ساختن واردات کالا از کشورهای خريدار نفت بود. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، در واکنش به احتمال تحريم نفت ايران از سوی جامعه اروپا، حتی تهديد کرد که دولت متبوع وی، ممکن است داوطلبانه، خريداران اروپايی را از صدور نفت خام خود محروم سازد.
تاثير محدود تحريم نفت ايران
تحريم نفت ايران به تنهايی اثر چندانی نه در کاهش درآمدهای صادراتی ايران خواهد داشت، و نه مشکلات غير قابل حل برای خريداران ايجاد خواهد کرد.
بر خلاف پيش بينی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی داير بر اينکه تحريم نفت ايران، قيمت های جهانی نفت را به ۲۵۰ دلار در بشکه مي رساند، طی روزهای اخير، قيمت های نفت تنها در حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه نوسان داشته است.
قيمت ۲۵۰ دلار نفت خام در هر بشکه، معادل کاهش بيش از ۵۰ در صد از ارزش برابری دلار در برابر ارزهای ديگر است و به آسانی و در نتيجه تحريم صادرات رو به کاهش نفت خام ايران روی نخواهد داد.
در مورد تنظيم وضعيت پالايشگاه ها نيز، به دليل فوری نبودن آن و تاثير گذاری قطع خريد نفت ايران در فاصله ۴ تا ۶ ماه، پالايشگاه ها فرصت خواهند داشت که شرايط خود را با نفت های وارداتی جايگزين، تدريجا هماهنگ سازند. اين زمان با تعطيل فصلی پالايشگاه ها برای تعمير و کاهش ميزان مصرف در بهار آينده، همزمان خواهد بود.
وضعيت بازارهای آسيايی
ايران نيز قادر است، دست کم به روی کاغذ، بازارهای جايگزين تازه ای را برای ۱۹ درصد صادرات نفت خود که راهی به بازار اروپايی مي شوند، دست و پا کند. بن نتيجه رسيدن اين تلاش در شرايطی مقدور خواهد شد که خدمات بانکی مربوط به مبادلات برون مرزی ادامه يافته و دريافت بهای نفت امکان پذير باقی بماند.
با تحريم بانک مرکزی ايران از سوی بريتانيا و فرانسه، و احتمالا اعمال تحريم يکپارچه جامعه اروپا، و اجرايی شدن مصوبه اخير سنای آمريکا داير بر تحريم بانک ياد شده، ادامه اين خدمات با دشواری های تازه ای روبرو مي شوند.
در نتيجه پيش بینی پيرامون اين دشواری ها، خريداران بزرگ نفت ايران مانند چين، هند و کره جنوبی و ژاپن، مطابق گزارش های منتشر شده، هم اکنون مذاکرات جدی با صادر کننده گان ديگر نفت خام، به خصوص عربستان سعودی را آغاز کرده اند.
نگرانی اقتصادی جدی چين، که بزرگترين خريدار نفت خام ايران است، در قبال تحريم نفت ايران، علاوه بر دلايل سياسی، ظاهرا ناشی از احتمال افزايش قيمت های نفت است. حال آنکه با بی مشتری ماندن نفت ايران، جمهوری اسلامی مجبور خواهد شد، توليدات خود را با تخفيف و قيمت های ترجيحی عرضه کند و در نتيجه خريداران فرصت طلب چينی از اين موضوع احتمالا خرسند هم خواهند شد.
توان ايران برای انبار کردن محموله های نفتی بدون مشتری مانده محدود است. سال گذشته نزديک به ۳۰ ميليون بشکه نفت خام سنگين ايران، به خصوص توليدات حوزه های نوروز و سروش، در نفتکش های اجاره ای بر روی آب شناور بود.
در بهار آينده اين داستان دردناک، با شدت بيشتری تکرار خواهد شد. بستن چاه های نفت و کاهش دادن توليد نيز، علاوه بر از دست رفتن بازارهای سنتی صادراتی، با مخاطرات فنی و زيان های خاص خود، به خصوص در مورد چاه های پیر روبرو است.
حمايت در جامه بی طرفی
حامی ديگر سياسی ايران، روسيه، از زبان سرگئی اشماتکو، وزير انرژی خود، روز گذشته در دوحه پايتخت قطر اعلام داشت که مسکو نسبت به تحريم نفت ايران بی طرف خواهد ماند.
اعلام بی طرفی مسکو و عدم مخالفت با اقدام به تحريم نفت ايران، در حقيقت حمايت با چراغ خاموش روسيه از تحريم نفت خام ايران است.
در صورت افزايش قيمت نفت خام در بازار، قيمت گاز صادراتی روسيه به اروپا نيز افزايش خواهد يافت. ضمن اينکه روسيه در کنار عربستان سعودی، يکی از دو صادر کننده بزرگ نفت خام جهان محسوب مي شود و از افزايش صادرات و بهبود قيمت های نفت استقبال مي کند.
دورنمای نه چندان دلچسب صادرات نفت خام ايران از سال پيش تدريجا نزد خريداران خارجی، به خصوص در بازارهای آسيايی نمودار مي شد. چين از راه کاهش آزمايشی واردات نفت ايران تا ۵۰ در صد، کره جنوبی با درصد کاهشی نا محسوس، و هند از راه تعليق پرداخت بهای نفت وارداتی از ايران، اين وضعيت را سال پيش تمرين کردند.
واکنش های غير متعارف حاکميت سياسی ايران به فشارهای خارجی، منجمله داخل شدن در طرح مورد ادعای آمريکا برای ترور سفير جوان سعودی در واشینگتن، و همچنين يورش سازمان داده شده عليه سفارت بريتانيا در تهران و گروگان گيری چند ساعته شش عضو سفارت به مدت چند ساعت، که در هر حال اشغال سفارت آمريکا در تهران در سال اول بعد از انقلاب و گروگان گيری ۴۴۴ روز ۵۲ آمريکايی را تداعی مي کرد، نشانه تاثير لمسی اين فشارها نزد حاکميت سياسی ايران و واکنش های عصبی کنترل نشده به نتايج آن است.
پيش از رويداد سازمان داده شده اشغال سفارت بريتانيا در تهران، که با محکوميت يکپارچه جامعه جهانی مواجه شد، موضع فرانسه در مورد تحريم نفت ايران مورد حمايت اکثريت اعضاء جامعه اروپا، به خصوص کشورهای جنوبی خريدار نفت ايران ( ايتاليا،اسپانيا و يونان) قرار نداشت. بعد از آن، نظر کشورهای اروپايی در اين زمينه يکپارچه شد.
سه کشور ياد شده جنوب اروپا در حدود ۱۵ در صد از مجموع نفت صادراتی ايران و ۷۵ در صد از سهميه صادرات نفت ايران به اروپا را جذب مي کنند. از اين لحاظ مشکلات تنظيم وضعيت پالايشگاه ها و همچنين احتمال افزايش قيمت نفت خام در بازارهای جهانی، از جمله دلايل نگرانی آنها نسبت به قطع خريد نفت از ايران به شمار مي رفت.
نگرانی ديگر اروپا ناشی از احتمال اتخاذ تصميم به تلافی جويی توسط دولت ايران و محدود ساختن واردات کالا از کشورهای خريدار نفت بود. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، در واکنش به احتمال تحريم نفت ايران از سوی جامعه اروپا، حتی تهديد کرد که دولت متبوع وی، ممکن است داوطلبانه، خريداران اروپايی را از صدور نفت خام خود محروم سازد.
تاثير محدود تحريم نفت ايران
تحريم نفت ايران به تنهايی اثر چندانی نه در کاهش درآمدهای صادراتی ايران خواهد داشت، و نه مشکلات غير قابل حل برای خريداران ايجاد خواهد کرد.
بر خلاف پيش بينی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی داير بر اينکه تحريم نفت ايران، قيمت های جهانی نفت را به ۲۵۰ دلار در بشکه مي رساند، طی روزهای اخير، قيمت های نفت تنها در حدود ۱۰۰ دلار در هر بشکه نوسان داشته است.
قيمت ۲۵۰ دلار نفت خام در هر بشکه، معادل کاهش بيش از ۵۰ در صد از ارزش برابری دلار در برابر ارزهای ديگر است و به آسانی و در نتيجه تحريم صادرات رو به کاهش نفت خام ايران روی نخواهد داد.
در مورد تنظيم وضعيت پالايشگاه ها نيز، به دليل فوری نبودن آن و تاثير گذاری قطع خريد نفت ايران در فاصله ۴ تا ۶ ماه، پالايشگاه ها فرصت خواهند داشت که شرايط خود را با نفت های وارداتی جايگزين، تدريجا هماهنگ سازند. اين زمان با تعطيل فصلی پالايشگاه ها برای تعمير و کاهش ميزان مصرف در بهار آينده، همزمان خواهد بود.
وضعيت بازارهای آسيايی
ايران نيز قادر است، دست کم به روی کاغذ، بازارهای جايگزين تازه ای را برای ۱۹ درصد صادرات نفت خود که راهی به بازار اروپايی مي شوند، دست و پا کند. بن نتيجه رسيدن اين تلاش در شرايطی مقدور خواهد شد که خدمات بانکی مربوط به مبادلات برون مرزی ادامه يافته و دريافت بهای نفت امکان پذير باقی بماند.
با تحريم بانک مرکزی ايران از سوی بريتانيا و فرانسه، و احتمالا اعمال تحريم يکپارچه جامعه اروپا، و اجرايی شدن مصوبه اخير سنای آمريکا داير بر تحريم بانک ياد شده، ادامه اين خدمات با دشواری های تازه ای روبرو مي شوند.
در نتيجه پيش بینی پيرامون اين دشواری ها، خريداران بزرگ نفت ايران مانند چين، هند و کره جنوبی و ژاپن، مطابق گزارش های منتشر شده، هم اکنون مذاکرات جدی با صادر کننده گان ديگر نفت خام، به خصوص عربستان سعودی را آغاز کرده اند.
نگرانی اقتصادی جدی چين، که بزرگترين خريدار نفت خام ايران است، در قبال تحريم نفت ايران، علاوه بر دلايل سياسی، ظاهرا ناشی از احتمال افزايش قيمت های نفت است. حال آنکه با بی مشتری ماندن نفت ايران، جمهوری اسلامی مجبور خواهد شد، توليدات خود را با تخفيف و قيمت های ترجيحی عرضه کند و در نتيجه خريداران فرصت طلب چينی از اين موضوع احتمالا خرسند هم خواهند شد.
توان ايران برای انبار کردن محموله های نفتی بدون مشتری مانده محدود است. سال گذشته نزديک به ۳۰ ميليون بشکه نفت خام سنگين ايران، به خصوص توليدات حوزه های نوروز و سروش، در نفتکش های اجاره ای بر روی آب شناور بود.
در بهار آينده اين داستان دردناک، با شدت بيشتری تکرار خواهد شد. بستن چاه های نفت و کاهش دادن توليد نيز، علاوه بر از دست رفتن بازارهای سنتی صادراتی، با مخاطرات فنی و زيان های خاص خود، به خصوص در مورد چاه های پیر روبرو است.
حمايت در جامه بی طرفی
حامی ديگر سياسی ايران، روسيه، از زبان سرگئی اشماتکو، وزير انرژی خود، روز گذشته در دوحه پايتخت قطر اعلام داشت که مسکو نسبت به تحريم نفت ايران بی طرف خواهد ماند.
اعلام بی طرفی مسکو و عدم مخالفت با اقدام به تحريم نفت ايران، در حقيقت حمايت با چراغ خاموش روسيه از تحريم نفت خام ايران است.
در صورت افزايش قيمت نفت خام در بازار، قيمت گاز صادراتی روسيه به اروپا نيز افزايش خواهد يافت. ضمن اينکه روسيه در کنار عربستان سعودی، يکی از دو صادر کننده بزرگ نفت خام جهان محسوب مي شود و از افزايش صادرات و بهبود قيمت های نفت استقبال مي کند.
دورنمای نه چندان دلچسب صادرات نفت خام ايران از سال پيش تدريجا نزد خريداران خارجی، به خصوص در بازارهای آسيايی نمودار مي شد. چين از راه کاهش آزمايشی واردات نفت ايران تا ۵۰ در صد، کره جنوبی با درصد کاهشی نا محسوس، و هند از راه تعليق پرداخت بهای نفت وارداتی از ايران، اين وضعيت را سال پيش تمرين کردند.
واکنش های غير متعارف حاکميت سياسی ايران به فشارهای خارجی، منجمله داخل شدن در طرح مورد ادعای آمريکا برای ترور سفير جوان سعودی در واشینگتن، و همچنين يورش سازمان داده شده عليه سفارت بريتانيا در تهران و گروگان گيری چند ساعته شش عضو سفارت به مدت چند ساعت، که در هر حال اشغال سفارت آمريکا در تهران در سال اول بعد از انقلاب و گروگان گيری ۴۴۴ روز ۵۲ آمريکايی را تداعی مي کرد، نشانه تاثير لمسی اين فشارها نزد حاکميت سياسی ايران و واکنش های عصبی کنترل نشده به نتايج آن است.
