رئیسجمهوری ایران میگوید اگر پنج کشور باقی مانده در برجام «تضمین دهند که منافع ایران با ادامه برجام محقق میشود»، این توافق با وجود خروج آمریکا باقی خواهد ماند.
حسن روحانی روز یکشنبه ۲۳ اردیبهشت درنشست مشترک خبری با ماتریپالا سریسینا، همتای سریلانکاییاش، گفت که اگر این پنج کشور «به تعهد خود عمل کنند و تضمین دهند منافع ایران با ادامه برجام محقق میشود» این توافق علیرغم میل آمریکا و اسرائیل باقی خواهد ماند.
اشاره رئیس جمهوری ایران به کشورهای چین، روسیه، فرانسه، آلمان و بریتانیاست که در تیرماه سال ۱۳۹۴ همراه با آمریکا با توافقی جامع درباره برنامه هستهای ایران دست یافتند.
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، روز ۱۸ اردیبهشت اعلام کرد که ایالات متحده از برجام خارج شده و تحریمهای شدیدی علیه ایران وضع میکند.
این اقدام واشینگتن با انتقادهای گسترده بینالمللی روبرو شد و ایران نیز آن را محکوم کرد.
رئیسجمهوری ایران روز یکشنبه همچنین خروج آمریکا از برجام را «به معنای زیرپاگذاشتن اخلاق، سیاست و راه صحیح دیپلماتیک و مقررات بینالمللی» دانست.
آقای روحانی ساعاتی پس از خروج آمریکا از برجام نیز گفته بود که جمهوری اسلامی ادامه برجام بدون حضور آمریکا را بررسی خواهد کرد.
یک روز بعد اما آیتالله علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، گفت که به اروپاییها نیز اعتماد ندارد و باید از آنها «تضمین قطعی» گرفته شود.
شماری از امامان جمعه در ایران از جمله احمد خاتمی و احمد علمالهدی، امامان جمعه تهران و مشهد، با تکرار گفتههای رهبر جمهوری اسلامی درباره «قابل اعتماد نبودن کشورهای اروپایی»، خواستار خروج ایران از توافق هستهای شدهاند.
با وجود این سخنان، وزیر خارجه ایران برای مذاکره درباره سرنوشت برجام به چین رفته و خواستار آن شده که اروپاییها درباره حفظ منافع ایران در برجام تضمین بدهند.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، نیز روز یکشنبه گفت که «اروپاییها تا ۶۰ روز فرصت دارند که تضمینهای لازم را در خصوص تأمین منافع ایران و جبران خسارات خروج آمریکا را به ایران بدهند».
وی که در نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شرکت کرده بود، در سخنانی که سخنگوی این کمیسیون آن را به خبرگزاری فارس بازتاب داده است، گفته که «اگر اروپاییها تضمین ندادند تصمیمگیری نسبت به آینده به عهده مقامات ارشد نظام است. به همین جهت مذاکرات با چین، روسیه و سه کشور اروپاییها با سفر ظریف شروع شد».
اتحادیه اروپا پیش از این در بیانیهای تصریح کرده است تا زمانی که ایران به این توافق پایبند باشد این اتحادیه تحریمهای خود را باز نمیگرداند.
ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، نیز فراسرزمینی بودن تحریمهای ایالات متحده علیه تهران را «غیرقابل قبول» خوانده و تأکید کرده که نباید اروپاییها هزینه خروج آمریکا از برجام را پرداخت کنند.
با این حال هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، گفته که محافظت کردن از شرکتهای سرگرم تجارت با ایران در قبال آسیب ناشی از اعمال دوباره تحریمهای آمریکا علیه تهران، دشوار خواهد بود.
در مورد تمهیدات احتمالی اتحادیه اروپا، آن طور که وزیر دارایی فرانسه روز جمعه گفته بود، اروپاییها در حال کار روی سه پیشنهاد کاملاً مشخص هستند که یکی از آنها بهروز کردن قوانین بازدارنده اروپایی مصوب سال ۱۹۹۶ است که امکان مقابله با تحریمهای خارج از قلمرو این اتحادیه را میدهد.
این مقررات که در آن زمان با هدف دور زدن تحریمهای کوبا تصویب شد به شرکتها و دادگاههای اروپایی امکان میدهد که به تحریمهای کشورهای ثالث گردن ننهند و مقرر میکند که احکام صادر شده توسط دادگاههای غیر اروپایی در این اتحادیه اجرا نشود.
دو پیشنهاد دیگر مطرح شده در این زمینه، یکی تلاش برای استقلال مالی اتحادیه اروپا از آمریکاست و دیگری تأسیس دفتری مشابه اوفک در اتحادیه اروپا برای بررسی فعالیت شرکتهای خارجی و تطابق آنها با تصمیمهای این اتحادیه را میدهد.