جِبیر ماده‌ای در پارک پردیسان که به دلیل عفونت شدید، بخشی از پای خود را از دست داده بود، توانسته صاحب پروتزی شود که به او اجازه می‌دهد راحت‌تر حرکت کرده و به زندگی خود ادامه دهد.
جِبیر، نوعی از آهو است. البته آهوهای ماده شاخ ندارند، و فقط نرها شاخ دارند. اما در مورد جِبیرها، ماده‌ها و نرها هر دو شاخ دارند ولی شاخ‌شان تفاوت دارد. با این حال از نوع شاخ می‌توان تفاوت بین جِبیر نر و ماده را تشخیص داد.
این جِبیر ماده در دی‌ماه سال ۹۴ به مرکز بازپروری حیات وحش پارک پردیسان در تهران منتقل شد. این جِبیر به دلایلی که جزییات آن مشخص و یا اعلام نشده از ناحیه پا آسیب دیده و دچار عفونت شده بود. به دلیل عفونت بخشی از استخوان پا را قطع کرده بودند ولی عفونت متوقف نشده بود.
علیرضا شهرداری‌پناه، دستیار دامپزشک مرکز پردیسان درباره جزییات این ماده جِبیر به رادیو فردا می‌گوید: «از وقتی جِبیر را به این جا آوردند، کار مداوا شروع شد و زیر نظر دکتر ایمان معماریان، نزدیک به چهار ماه طول کشید تا توانستیم جلوی عفونت را بگیریم. رادیوگرافی نشان می‌داد که مغز استخوان آسیب دیده و حیوان دچار قانقاریا شده است».
با ادامه درمان و حذف زوائد استخوانی، به تدریج جِبیر از خطر عفونت دور می‌شود ولی با این حال، بخشی از پایش را از دست داده بود. آقای شهرداری‌پناه می‌گوید برای محافظت از پای قطع شده، مدام آن را پانسمان می‌کرده تا در صورت سائیدن به زمین دچار زخم و خونریزی و عوارض دیگر نشود.
مراحل اندازه گیری، ساخت و نصب پروتز برای جِبیر
پروتزی که اتفاقی پیش آمد
حدود سه ماه پیش و خیلی اتفاقی در حالی که علیرضا شهرداری‌پناه به همراه دکتر ایمان معماریان، دامپزشک حیات وحش در حال گفت‌وگو با یکی از دوستان به نام مسعود مختاری بودند، بحث این پروتز پیش می‌آید. آقای مختاری، طبیعت‌نورد و دوستدار حیات وحش است و صاحب کارگاهی با عنوان گروه مستند ساز «نیلوفر آبی.»
البته کار این مجموعه به مستندسازی محدود نمی‌شود، که کارگاهی است برای ساختن قطعات خاص یا مقاوم. آقای مختاری پیشنهاد می‌دهد اگر در پردیسان کاری یا برای ساخت قطعه کمکی بود، حاضر به کمک است حتی اگر برای منقار شکسته یک حیوان باشد.
از این جا بحث امکان ساخت پروتز برای پای جِبیرماده پیش می‌آید. چون تاکنون الگو و مدلی برای این کار نبود، مدام بحث و تبادل نظر می‌شود و در نهایت تصمیم می‌گیرند با فایبرگلاس، قالب بگیرند و با مواد مقاوم، پروتز بسازند.
در چندین نوبت مدام این پروتز امتحان و اندازه‌گیری و کامل شده، و در نهایت روز بیستم شهریورماه، پروتز نصب می‌شود.
علیرضا شهرداری‌پناه می‌گوید: «بعد از نصب پروتز، جِبیر با آن اول مشکل داشت و برای دقایقی حتی می‌خواست آن را جدا کند. ولی نیم‌ساعتی گذشت و دید با آن راحت است و الان خیلی خوب آن را قبول کرده و با آن حرکت می‌کند».
مشکلی که این پروتز دارد این است نمی‌توان برای طولانی مدت آن را روی پای حیوان نگه‌داشت. به توصیه دکتر معماریان، دو روز یک‌بار پروتز باز شده و پای حیوان بازرسی می‌شود.
ساخت پروتز برای پای این جِبیر دو بخش سخت و راحت دارد. بخش سخت آن این است که این حیوان اهلی نیست که بتوان مدام او را از نزدیک بررسی کرد و احوال او را سنجید. به قولی مانند حیوان اهلی به انسان نزدیک نمی‌شود.
از سوی دیگر ولی این حیوان از بچگی در اسارت بزرگ شده و به بودن انسان‌ها در اطراف خود عادت دارد. با این حال هر بار برای بازبینی باید حیوان را گرفت و خیلی درست و دقیق نگهش داشت تا بتوان معاینه کرد.
در اسارت بودن این حیوان باعث شده به مراتب از پروتز بهتر استفاده کند. یک جِبیر در حیات وحش، جهش‌هایی حدود سه متری دارد. ولی این حیوان در اسارت نه جهش دارد و نه دوندگی سریعی دارد که انجام دهد.
علیرضا شهرداری‌پناه می‌گوید در این سه روز حیوان خیلی وزن بدن خود را بهتر کنترل می‌کند، آرام‌تر است و خیلی بهتر هم حرکت می‌کند.
جِبیر در خطر انقراض
جِبیر، بر اساس شواهد موجود در کتاب «پستانداران ایران» نوشته هوشنگ رضایی، گونه‌ای در خطر انقراض است. آمار دقیقی از این که نشان دهد چه تعداد جِبیر در ایران وجود دارد، در دست نیست. شماری از این جِبیرها به جزایری مانند جزیره هنگام در قشم منتقل شده‌اند که در نبود شکارچی طبیعی، بتوانند بقا یافته و تولید مثل کنند.
محلی که این جِبیر ماده در آن از ناحیه پا آسیب دیده و صاحب عفونت شده، محلی محافظت شده برای نگهداری این حیوانات در بوشهر بوده است.
