«ایثار و اثرگذاری»؛ ویژگی مشترک میهمانان مرتضی

میزبان این هفته ما مرتضی برجسته، با نام هنری مرتضی است. مرتضی یکی از معروف‌ترین خوانندگان موسیقی پاپ ایران است و در دهه پنجاه شمسی بسیار محبوب شد. او تاکنون بیش از ۳۰۰ ترانه اجرا کرده. و اخیراً چهلمین سالگرد فعالیت هنری‌اش را با انتشار آلبوم سپاسگزار جشن گرفت. او همچنین برای بیش از ۵۰ فیلم فارسی ترانه خواند.

مرتضی بسیاری از ترانه‌های فولکلور ایرانی را هم بازسازی کرد و در دو آلبوم دایه دایه و انار انار منتشر کرد. او در رشته معماری تحصیل کرده و به طراحی و گرافیک بسیار علاقه‌مند است و طراحی پشت جلد بسیاری از آلبوم‌های هنرمندان ایرانی از کارهای او است.

مرتضی برای گسترش هنر ایرانی یک استودیوی معروف ضبط موسیقی ایرانی در لس‌آنجلس خریداری کرد و خانه فرهنگ ایران را در آن تأسیس کرد. و من در همین استودیو با او دیدار کردم.

مرتضای عزیز خیلی خوش آمدید به برنامه میزبان. می‌شود از شما خواهش کنم بفرمایید برای مهمانی شام از چه کسانی دعوت کردید؟

اولاً که سلام دارم خدمت شما و شنوندگان‌تان. راستش این یکی دو روزه که شما پیشنهاد دادید تشریف می‌آورید برای مصاحبه بدجوری مرا در گرفتاری قرار دادید! خیلی فکر کردم راجع به این برنامه و چقدر سوژه و ایده قشنگی است...

انسان‌های زیادی در ذهن من آمد که امشب دعوتشان کنم. اولاً که اینقدر زیاد جایی نداریم و برنامه شما اینقدر جا ندارد. به هر حال لیستی تهیه کردم از این افراد که ببینم چه کسانی بودند که هم در کار ما که ایرانی هستیم مؤثر بودند و در جامعه مؤثر بودند و چه کسانی در دنیا مؤثر بودند. بعد از گذران این لیست که هی نوشتم و پاره کردم که خدایا چه کار کنم و چه گرفتاری بود...

ببخشید ها!...

یک کسانی را انتخاب کردم.

آنها چه کسانی هستند؟

اجازه بدهید اول اسمشان را نگویم. من یکی یکی راجع به آنها صحبت می‌کنم و بعداً دعوت می‌کنم می‌آیند توی اتاق. البته شاید شما در طول این صحبت‌ها حدس بزنید چه کسانی هستند و من مطمئنم. چون اینها هم در تاریخ ما تأثیرگذار بودند وهم بعضی‌هایشان در دنیا تأثیرگذار بودند.

شما می‌دانید که ما برای مهمانان شما می‌خواهیم در مهمانی شام یک موسیقی هم پخش کنیم...

یک کار هست که من خیلی دوست دارم و خود من هم بازسازی کردم سال‌ها پیش بعد از ۳۲ سال که اجرا شده بود. شعری است از رودکی به اسم بوی جوی مولیان.

این آهنگ به وسیله آقای بنان و مرضیه اجرا شد و این یکی از کارهایی است که هر وقت گوش می‌کنم مرا می‌برد به تاریخ و گذشته و اینکه چقدر یک شعر و آهنگ می‌تواند در سرنوشت یک مملکت حتی تأثیرگذار باشد. من این آهنگ را انتخاب کردم برای مهمان‌ها.

برگردیم به مهمان‌های شما.

اولین مهمانم شخصی است که در طوس و خراسان به دنیا آمده.

زیاد هم سخت نیست حدس زدنش!

نه در خراسان خیلی هستند. مشاهیر زیادی هستند. ولی این آدم کسی بوده که فرهنگ ایران را تحت الشعاع خودش قرار داده. اگر او نبود... این را بگویم شما هم خواهید شناختش... شاید هویت و فرهنگ فارسی ما هم نبود. یکی از دلایلی که این آدم شعر گفته و اینقدر معروف شده به خاطر جهیزیه دخترش بوده و بعد هم سلطان وقت بدعهدی می‌کند و چیزی که باید می‌داده به او نداد و این شخص هم یک مقداری شعرهای هجوی در مورد سلطان گفت که حتماً از روی عصبانیت بوده. حق هم داشته.

کسی که سی سال عمرش را در پای فرهنگ زبان فارسی گذاشت و سالهای سال ملت ایران از نظر فرهنگی و زبان به این شخص مدیون هستند، حق داشته که عصبانی شود و آن چیزی که به او قول داده بودند ندادند و او تمام عمرش را گذاشته بود بر سر این کار. حتما می‌توانید حدس بزنید.

دیگر می‌شود حدس زد. سی سال شعر گفته اهل طوس بوده و زبان فارسی را زنده کرده...

بله فرهنگ ایران به فردوسی طوسی خیلی مدیون است. اگر فردوسی نبود شاید ما زبان فارسی نداشتیم و به عربی صحبت می‌کردیم. کاری که او کرد در تاریخ یک مملکت اثرگذار بود.

که زبان فارسی را زنده کرد.

و این برای من خیلی مؤثر و جالب است و اجازه بدهید دعوت کنیم از این شیخ بزرگ بیاید وارد اتاق شود...

شیخ ابوالقاسم فردوسی... خوش آمدند.

همانطور که در بخش اول راجع به مهمان اول عرض کردم که چقدر در تاریخ ما مؤثر بوده، من یک شخص دیگر را هم دارم که برای من واقعاً قابل احترام است. این آدم اگر مثل فردوسی در مملکت ما نبود احتمالاً شاید اصلاً ایرانی نبود.

این شخص در مازندران به دنیا آمد. بعد وقتی پدرش فوت می‌کند مادر او تصمیم می‌گیرد که این بچه را بیاورد تهران. سیزده چهارده سالش بود که وارد فوج ارتش می‌شود و به دلیل جسارت‌هایی که داشته مورد توجه قرار می‌گیرد.

در زمان احمدشاه قاجار بود. درست زمانی که تقریباً ایران تجزیه شده بود. قسمت شمال ایران را روسیه و قسمت جنوب را بریتانیا می‌خواست بردارد. خب شورشی می‌شود بین شوروی و بریتانیا هم زد و بندهایی بود که چقدر اینها بردارند و چقدر آنها بردارند. بریتانیا تصمیم می‌گیرد که یک جوری پای شوروی را از ایران کوتاه کند. احمدشاه بچه بوده و آدم ترسویی بوده. پا می‌شود می‌رود از مرکز کشور فرار می‌کند می‌رود و این شخص را به عنوان نخست‌وزیر قبول می‌کنند. به نخست‌وزیری می‌رسد. بعد که شلوغ پلوغ می‌شود این شخص می‌آید قدرت را در درست می‌گیرد.

یک کودتای کوچکی برعلیه روس‌ها انجام می‌دهد و دست آنها را کوتاه می‌‌‌کند. شاید این خودش تجربه‌ای بوده که یک کودتای بزرگتری انجام دهد و مملکت را از این نابسامانی نجات دهد. آن موقع که این شخص آمد و خواست این کودتا را انجام دهد که من فکر می‌کنم شما دیگر می‌دانید این شخص کیست، دست مرا فقط رو نکنید... درست در موقعی بود که تقریباً ایران تجزیه شده بود و این آدم می‌آید و همه چیز را در دست می‌گیرد و شروع می‌کند به خواباندن این شورش‌ها.

گذشته از اینکه این شورش‌ها را می‌خواباند باعث می‌شود بعد از اینکه به سلطنت می‌رسد آبادانی بسیار بسیار زیادی انجام دهد. او از یک خانواده بسیاری فقیری ظهور کرده بود. اسم‌های مختلفی در طول عمر داشت. رضاخان، رضا سوادکوهی، بعد یواش یواش به علت اینکه درجاتی می‌گیرد در ارتش رضا خان میرپنج می‌شود...

دیگر داریم بهش نزدیک می‌شویم!

بعد رضا شاه می‌شود و اولین کسی بوده که اسم فامیل را برای مردم ایران می‌گذارد. آن موقع اسم فامیل نبوده. اسم پدر را می‌گذاشتند. ولی اسم فامیل می‌گذارد و برای خودش پهلوی را انتخاب می‌کند. سرسلسله دودمان پهلوی می‌شود و خدمات بسیار بسیار شایسته‌ای انجام می‌دهد.

پس معلوم شد مهمان دوم شما رضا شاه پهلوی است.

چون خیلی ایشان عصبانی است و خیلی پرقدرت است و ما خیلی معطلش کردیم حرف‌ها را کوتاه کنیم و یک موسیقی بگذاریم که وقتی آمد تو مردم متوجه نشوند که سر من داد می‌زند!

شما به رضا شاه پهلوی علاقه دارید چون ایران را یکپارچه کرد، در دوره ای که روس و انگلیس بخش‌هایی از کشور را اشغال کرده بودند... دیگر چه کاری کرد که برای شما جالب است...

رضاشاه خدمات بسیار زیادی انجام داد، جاده‌سازی کرد، دانشگاه درست کرد و در مقابل مذهب ـمذهب بدـ قد علم کرد و خیلی کارهای شایسته‌ای کرد که اگر بخواهید من جلوی رویشان می‌گویم.

بنابراین مهمان دوم شما را که رضا شاه باشد دعوت می‌کنیم بیاید سر میز شام. می‌رسیم به مهمان سوم شما که اسمش را فعلاً نمی‌دانیم و شما با توضیحاتی که می‌دهید می‌فهمیم کیست.

سومین مهمان من یک آقایی است که در کشور مجاور ایران زندگی می‌کرد. در هندوستان به دنیا آمده بود. آدمی است که در یک خانواده فقیر به دنیا می‌آید و اصولاً کسانی که از قشر طبقه سه ظهور می‌کنند درد طبقه سه را هم می‌فهمند.

چیزی که برای من مهم است اینست که او از مال دنیا چیزی نداشت. آنچه که برای من اهمیت دارد این است که با انسانیت و با محبت و با رفتار ضد خشونت توانست حق خودش را بگیرد و به دنیا ثابت کند که بدون خشونت و با انسانیت و مهربانی می‌شود آن کاری که باید انجام بدهی انجام داد.

در تمام مدت عمرش هم یک تکه پارچه به خودش آویزان کرد و هیچ چیز در خانه‌اش نداشت. وقتی هم می‌رفت که البته ترور شد... یکی ازکارهای جالبی که این شخص کرد به او لقب انسان بزرگ را داده بودند. به اسم مهاتما.

داریم نزدیک می‌شویم!

بله دیگر... لقب انسان بزرگ را به او داده بودند. وقتی تحریم حکومت انگلیس برای هند انجام می‌شود، چیزی نمی‌آمده. با صدها و هزارها آدم می‌رود کنار دریا و شروع می‌کند به تولید نمک. می‌گوید ما خودمان می‌توانیم نمک تولید کنیم. حتما نمک برایشان مهم بوده. حالا چرا... ولی خب به هر حال این یک اعتراض بود.

برای اینکه تولید نمک در انحصار انگلیس‌ها بود. اینها رفتند گفتند ما خودمان...

ما خودمان انجام می‌دهیم. و احتیاجی به شما نداریم و بعد که دیدند این آدم راسخ است و برای مردمش کار می‌کند آمدند و مذاکره کردند و آن چیزی که دولت هندوستان می‌خواست به وسیله این شخص از دنیا گرفت.

برای من خیلی با اهمیت است که این شخص که کارهای بسیاری انجام داده نه فقط به خاطر اینکه در دنیا معروف است من انتخاب کردم بلکه به خاطر اینکه گذشتی که داشت و شعارش این بود که با ضد خشونت ومهربانی می‌توان حق خود را گرفت، برای من این مهم بود. دنیا را با مهربانی و ضد خشونت به طرف خودش و مملکتش جذب کرد. و این کسی نبود جز مهاتما گاندی. این طفلک خیلی هم پیر است و پشت در ایستاده و من اول باید ایشان را دعوت می‌کردم که خیلی ضعیف است و...

با آن یک لا پیراهنش...

با آن یک لا پیراهنش بیاید بنشیند و من فکر می‌کنم یک آهنگ لازم است. برای مهاتما گاندی...

رهبر استقلال هندوستان و یکی از بنیانگذاران مکتب خشونت‌گریزی و خشونت‌پرهیزی... می‌رسیم به مهمان چهارم شما.

مهمان چهارم من آمریکایی است. گفتم درد سر ایجاد شده نمی‌دانم حالا پیتزا باید سفارش بدهم همبرگر و یا چلوکباب و آبگوشت!‌

به هرحال خرج سفرش و آوردنش به لس آنجلس گران نیست، توی این منطقه است!

خوشبختانه این یکی خیلی ارزان شد. چون آمریکایی است. بعد هم خیلی آدم عجیبی است. همیشه الگوی زندگی بوده برای من. حداقل در ۲۵ سال گذشته. من ۳۵ سال است که در آمریکا هستم. کارهایش را دنبال می‌کردم.

چه کارهایی کرده که حالا ما بیشتر بشناسیم؟

این شخص در سان فرانسیسکو به دنیا می‌آید در سال ۱۹۵۵. هیچوقت از هیچ دانشگاهی مدرک نگرفت. حدود سیزده چهارده ساله بود که به علت علاقه زیادی که به الکترونیک داشته در یک کارخانه آتاری که لوازم گیم درست می‌کردند می‌رود آنجا و یک مسابقه‌ای گذاشته بودند که آنجا هرکس بتواند یک بوردی درست کند که حالا وارد جزئیاتش نمی‌شویم که اینها را بتواند کوچکتر و جمع و جورتر کند به هر استپ صد دلار جایزه می‌دهند. یکی از دوستان او به اسم زنیاک که با هم کار می‌کردند شروع می‌کنند دو تایی با هم بوردی درست می‌کنند که پنجاه استپ سریع‌تر و کوچک‌تر بوده.

به خاطر همین ۵۰ استپ، ۵ هزار دلار می‌گیرند. این شخص با دوستش در گاراژ خانه‌اش یک کامپیوتری درست می‌‌کنند که برای اولین بار با ماوس کار می‌کند. هیچوقت وجود نداشته. اسمش را هم نمی‌دانند چه بگذارند. روی میزشان یک سیب گاز زده بوده می‌گوید همین را بدهیم به عنوان آفرینش این اثر چون سیب گاز زده حالت آدم و حوا و پیدایش بشریت و سیب گاز زده بوده می‌گوید اسمش را می‌گذاریم اپل. این شخص حتماً متوجه شدید چه کسی بوده. استیو جابز. این شخص دنیا را عوض کرد با این کارش.

می‌خواستم بپرسم که چه کار کرد که مهم است؟ می‌فهمم اپل را درست کرد و غیره و تأثیر گذاشته در زندگی ما در قرن بیست و یک؟

این کاری که استیو جابز کرد با تولید کامپیوتر فقط این نبود. این تلفن‌ها و دگرگونی که در کامیونیکیشن و کامپیوتر استیو جابز و کمپانی اپل به وجود آورده دنیا را دگرگون کرده.

یعنی آیفون امروز یکی از تولیدات بزرگ اینهاست.

اصلاً باورکردنی نیست.

زندگی ما را عوض کرده.

واقعاً زندگی را عوض کرده. در بشریت و آفرینش اثر گذاشت این کارهایی که کرد و بعدش خب یک مقداری بیل گیتس انجام داد.

پس دعوتش می‌کنیم.

البته گاندی می‌تواند با او انگلیسی حرف بزند ولی من نمی‌دانم رضاشاه و فردوسی می‌توانند با او انگلیسی حرف بزنند.

مگر اینکه شما بعداً بروید ترجمه کنید.

مهمان پنجم مرا کسی نمی‌شناسد. برای اینکه من هم اتفاقی به او برخوردم. این آدم کسی است که هر کاری می‌کند و هرچه پول در می‌آورد تمام زندگیش را وقف مردم کرده. از این نظر برای من با اهمیت و مورد احترام است که هر مهربانی و خدمتی که به مردم می‌کند شوآف (خود نمایی) نمی‌‌کند و نمی‌خواهد که مطرح باشد. اصلاً نمی‌خواهد کسی او را بشناسد.

متأسفانه در جامعه ما کسانی هستند که کوچک‌ترین قدمی که برای جامعه و مردمشان برمی‌دارند شوآف می‌کنند و می‌خواهند بزرگش کنند و خودنمایی کنند. و هیچکس نیست خیلی کم افرادی پیدا می‌شود در خفا که کاری کنند، کار مثبتی انجام دهند و نخواهند که خودنمایی کنند. این مهمان من آن شخصی است که این کار را انجام می‌دهد، اسمش را هم نمی‌خواهد بگوید. این اشخاص بسیار مورد احترامند.

اینها انسان...

انسان واقعی...

انسان ایده‌ال شما است که دروغ نمی‌گوید، تظاهر نمی‌کند. می‌شود پیدا کرد چنین آدمی را؟

این یکی را من پیدا کردم. ولی واقعاً هرچه گشتم نتوانستم پیدا کنم که کسی برود محبت کند و مهربانی کند و ایثار کند و عشقش را به مردم بدهد و نخواهد بهره‌برداری کند از این کاری که انجام داده در اجتماع و بخواهد قدرت نمایی کند.

​حالا برای مهمانان چه غذایی تدارک دیدید؟

آن که کسی نمی‌شناسدش قانع است. آن کسان دیگر را هم فکر کردم باقالی پلو درست کنم چون خودم هم به آن علاقه دارم حداقل اگر آنها نخوردند بماند خودم می‌خورم.

باقالی پلو با چی درست می‌کنی؟ با ماهیچه؟

باقالی پلو درست کردم با ماهیچه. باقالی پلویش را به آنهایی که سبزی خورند مثل استیو جابز و گاندی می‌دهیم بخورند و بقیه هم... آن آقای نفر پنجم هم برایش مهم نیست. هرچه دلش خواست می‌تواند بخورد.

می‌ماند شما و رضاشاه... و فردوسی. نوش جان همه شما باشد. حتما این مهمانان دارند بوی جوی مولیان مرضیه را هم گوش می‌دهند سر میز شام. فکر می‌کنید اینها سر میز شام چه چیزی دارند به هم بگویند. شما فکر می‌کنید چه چیزی اینها را می‌تواند پیوند دهد؟ در مهمانی شما چه خبر هست؟

آن چیزی که بین این پنج نفر مشترک است ایثارگری است که در زندگی‌شان کردند و اثرگذاری است که بر جامعه داشتند. ما همه آدم‌هایی هستیم که بالاخره یک روزی می‌آییم و یک روزی می‌رویم. بعضی از ماها هیچ اثری نداریم در دنیا. فقط می‌آیند و می‌روند. بعضی‌ها در خانواده‌شان مؤثر هستند. بعضی‌ها در محلشان و بعضی در شهر یا کشورشان و خیلی‌ها هستند که در دنیا اثر گذاشتند. اینها برای من بسیار مؤثر است.

یعنی مهمان‌هایی که اثر گذاشتند و به قول شما ایثارگری کردند برای هدف‌های بزرگتر. خب خیلی ممنونم. حتما مهمانان شما دارند با هم حرف می‌زنند.

البته از این باقالی پلو شما هم می‌توانید بخورید.

ما هم دوست داریم باقالی پلو با گوشت حتما. خیلی ممنونم. امیدوارم به مهمانان تان خوش بگذرد. موسیقی زیبا با صدای مخملی استاد بنان را هم گوش می‌دهند. شاید شما هم بخواهید بخوانید.

من هم همین آهنگ را خواندم و برایشان به صورت زنده خواهم خواند.

بسیار عالی مرتضای عزیز. خیلی ممنون از شما که در برنامه میزبان شرکت کردید.

لطف دارید. خیلی ممنون از شما.