در ادامه طرح نظرهای متعدد رهبران ایران پیرامون شرایط آغاز گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا، منوچهر متکی طی مصاحبه ای با تلویزیون دولتی ژاپن در حاشیه اجلاس سالانه اقتصادی داوس، اعلام کرد که دولت جمهوری اسلامی در حال مطالعه سیاست‌های تازه آمریکا در افغانستان است.
یک روز پیش از طرح اظهارات اخیر از سوی وزیر خارجه ایران، هاشمی رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از آمریکا خواسته بود تا با روشن ساختن وضعیت گفت‌وگو، به «اضطراب ایران» خاتمه دهد.
همزمان، محمود احمدی‌نژاد نیز بار دیگر خواستار «تغییر اساسی در مواضع و سیاست‌های آمریکا» شده بود که به نوعی حاکی از علاقه (مشروط) ایران برای آغاز گفت‌وگوهای مستقیم با واشینگتن تلقی می‌شود.
علیرغم تأکید رییس جمهوری تازه آمریکا بر اهمیت موضوع ایران در روابط خارجی کشور متبوع او و همچنین انتظارات فراوان محافل سیاسی، تحرکات عملی در زمینه آغاز گفت‌وگوهای مستقیم مابین دو کشور تاکنون محدود به اظهار نظرهای حاشیه‌ای و گزارش‌های تأیید نشده مطبوعاتی باقی مانده است.
در ادامه سیاست «انتظار و مشاوره» واشینگتن در قبال ایران، که هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا نیز هفته گذشته به آن اشاره کرد، تاکنون حتی از معرفی رسمی دنیس راس به عنوان نماینده اوباما در امور ایران خودداری به عمل آمده است، حال آنکه ریچارد هالبروک نماینده آمریکا در امور افغانستان و سناتور سابق جورج میچل نماینده اوباما در خاورمیانه، کار خود را رسماً آغاز کرده‌اند.
اصرار واشینگتن در ادامه وضع موجود و عدم شتاب برای آغاز گفت‌وگوهای دیپلماتیک با تهران و جدیت در پیشگیری از ارسال پیام‌های غلط به مسئولان جمهوری اسلامی در حدی است که سخنگویان دولت آمریکا از واکنش فوری نسبت به گزارش‌های مطبوعاتی نیز خودداری نمی‌کنند.
از جمله گزارش اخیر روزنامه انگیسی گاردین پیرامون تهیه نامه‌ای از سوی اوباما برای رهبر جمهوری اسلامی ایران به سرعت و رسماً در واشینگتن مورد تکذیب قرار گرفت.
دلیل عمده ایران برای شتاب در آغاز گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا عقب نماندن از تحولات جاری در منطقه و قرار گرفتن در متن تغییراتی است که ممکن است آرایش‌های امنیتی منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
اشاره مستقیم منوچهر متکی به سیاست‌های تازه آمریکا در افغانستان، با در نظر گرفتن این نکته که تغییر گرانیگاه حضور فعال نظامی آمریکا در منطقه، از عراق به افغانستان در مرزهای شرقی ایران، در دستور کار دولت اوباما قرار گرفته، نشانه علاقه ایران برای حضور فعال در تغییرات آینده منطقه است.
تفاوت عمده موقعیت مرزهای غربی ایران با مرزهای شرقی، حضور فعال سیاسی و نفوذ متناسب دولت ایران در عراق است.
همین نفوذ از میزان مخاطرات امنیتی ایران در مرزهای غربی تا حدود زیادی کاسته است. ضمن آنکه آمریکا نیز کاهش حضور نظامی خود در آن کشور را تدارک می‌بیند.
در نقطه مقابل عراق، آمریکا برای افزایش حضور نظامی فعال‌تردر افغانستان آماده می‌شود. روابط ایران با کابل در بهترین شرایط در حد روابط کاری است.
اگر چه در هرات، ایران دارای عوامل محلی است ولی اسلامگرایان طالبانی قادرند در طول مرزهای سیستان و بلوچستان امنیت ملی ایران را تحت تأثیر قرار دهند.
ایران از یک سو در مرزهای شرقی خود با تحریکات طالبان روبه‌رو است و از سویی با پیروی از سیاست «دشمن دشمن من، دوست من است»، تحرکات و تقویت محدود طالبان را عامل بازدارنده‌ای در مقابل نفوذ فزاینده آمریکا در مرزهای شرقی خود می‌بیند.
به این دلیل بهترین گزینه برای ایران کاهش تنش با آمریکا و قرار گرفتن در متن همکاری‌های سیاسی نظامی با آن کشور و ایفای نقش فعال در آرایش‌های تازه امنیتی در آن منطقه است. برای دست یافتن به این اهداف، انجام گفت‌وگوهای مستقیم ضرورتی انکار ناپذیر است.
در صورت تحقق این هدف، علاوه بر تأمین نیازهای امنیت ملی در مرزهای متشنج شرقی، دولت کنونی ایران نیز از موقعیت سیاسی مستحکم‌تری در داخل برخوردار شده و در نتیجه بخت ادامه حضور خود را در قدرت برای چهار سال آینده افزایش می‌دهد.
نکته اخیر دقیقاً عاملی است که دولت آمریکا را از تعجیل در گشایش در گفت‌وگوهای مستقیم با ایران تاکنون باز داشته است.
بی‌تردید، دولت آمریکا متمایل به حضور دولتی میانه‌روتر از دولت کنونی در تهران است.
از سویی پیش‌نگری نتایج انتخابات رییس جمهوری ایران در ماه می آینده آسان نیست. در چنین وضعیتی، آغاز گفت‌وگوهای آمریکا با دولت کنونی ایران با دو مشکل عمده روبه‌رو است.
۱. عدم اطمینان از احتمال تجدید انتخاب رییس جمهوری کنونی و در نتیجه تردید در مورد ضمانت اجرایی توافق‌های احتمالی که ممکن است مابین دو طرف صورت پذیرد.
۲. عدم علاقه اوباما به تقویت دست دولت کنونی در فاصله چند ماه تا انجام انتخابات رییس جمهوری.
۲. عدم علاقه اوباما به تقویت دست دولت کنونی در فاصله چند ماه تا انجام انتخابات رییس جمهوری.
با این وجود مسئله ایران را نمی‌توان با مصلحت‌اندیشی‌هایی از این دست به مدت طولانی معوق گذاشت. به علاوه مشکلات آمریکا و ایران تنها محدود به همکاری و یا عدم همکاری در عراق و یا افغانستان نیست.
چنانکه برنامه اتمی ایران در روز چهار شنبه این هفته بار دیگر موضوع بحث کشورهای موسوم به گروه ۵+۱ قرار خواهد گرفت و کشورهای اروپایی در انتظار ایفای نقش فعال‌تر آمریکا در این گروه هستند.
به این ترتیب، باید انتظار داشت که در ادامه ابراز رغبت مقامات جمهوری اسلامی، و تنها پس از معرفی رسمی نماینده اوباما در امور ایران، زمینه آغاز گفت‌وگوهای جدی‌تر مابین دو کشور بزودی فراهم شود.
انتظار می‌رود با توجه به برتری شرط میزبانی در انجام گفت‌وگوهای دیپلماتیک، این گفت‌وگوها ابتدا در نقطه بی طرف و مابین نمایندگانی در سطوح کاری آغاز و در صورت دست یافتن به نتایج اولیه به سطوح بالاتر ارتقا یابد.
ادامه آرام این وضع و انجام تماس‌های مطالعاتی می‌تواند تا انتخابات ریاست جمهوری در ایران ادامه یابد.
