الف- تحولات نظامی:
درگیری بین ارتش عراق نیروهای داعش در روزهای یکشنبه و دوشنبه در محورهای زیر فعال‌تر بوده است:
۱- تکریت- بیجی (استان صلاح الدین)
۲- سامرا - بغداد (استان صلاح الدین)
۳- رمادی (استان الانبار)
۴- شمال مقدادیه (استان دیالی)
۵- محور عامریه فلوجه
۱ -محور تکریت-بیجی: این محور در شمال عراق و بر سر راه بغداد به موصل قراردارد. برای تصور موقعیت جغرافیایی این محور اگر رود دجله را که از مثلث مرزی عراق- ترکیه- سوریه وارد عراق می‌شود به عنوان یک خط فرضی مستقیم از شمال به جنوب عراق در نظر بگیرید، به ترتیب پنج شهر موصل- بیجی- تکریت- سامرا و بغداد در حاشیه آن احداث شده‌اند. در این میان تکریت تقریبا در میانه راه موصل به بغداد قراردارد. البته تکریت به بغداد نزدیکتر است تا به موصل (۱۴۰ کیلومتری شمال بغداد). تکریت مرکز استان صلاح الدین و زادگاه صدام حسین و بسیاری از رهبران حکومت پیشین عراق است. تکریت همراه با موصل دو مرکز استان در عراق هستند که در کنترل داعش هستند. طی چهار ماه گذشته ارتش عراق به کرات سعی کرد تکریت را از داعش بازپس بگیرد اما موفق نشده و حملات متعدد ارتش موفقیت عمده‌ای نداشته است. روز یکشنبه ارتش عراق اعلام کرد که در شمال تکریت و در دو منطقه الشرقاظ و الحجاج به سوی بیجی، موفق شده است چند منطقه مسکونی کوچک را، با حمایت نیروی هوایی عراق، تصرف کند. در این محور پالایشگاه بیجی قراردارد که داعش حملات بسیاری را برای تصرف آن انجام داده ولی هنوز موفق به تصرف آن نشده است. اهمیت حضور نیروهای عراقی در محور تکریت به بیجی در این است که اگر بتوانند جای پای محکمی در این محور بدست آوردند می‌توانند از آن در آینده و در جهت جنوب برای آزادسازی تکریت و در محور شمال از آن برای آزادسازی بیجی استفاده کنند. با این وجود هنوز این دو هدف دور از دسترس می‌نمایند.
۲- محور سامرا-بغداد: این محور در شمال پایتخت و در جنوب تکریت قراردارد و به بغداد نزدیکتر است. در این محور که در جنوب سامرا قرار دارد (حدود ۱۱۰ کیلومتری شمال بغداد) داعش در ماه‌های گذشته تلاش کرده است تا دو شهر سنی‌نشین ضلوعیه و شیعه‌نشین بلد را که در ساحل شرقی و غربی دجله قرار دارند تصرف کند و شهر سامرا را از شرق و جنوب و شمال تحت فشار قرار دهد (غرب سامرا رود دجله است). این فشار داعش در هفته‌های گذشته منجر به تصرف اکثر مناطق شهر سنی‌نشین ضلوعیه در شرق دجله شده است که دولت عراق نیز آن را تایید کرده است. اکنون داعش تلاش می‌کند با عبور از دجله خود را به بلد در غرب دجله برساند و با تصرف بلد به سه هدف دست پیدا کند. نخست محاصره سامرا را کامل کند، دوم اینکه جاده اصلی بغداد به شمال عراق و به سوی تکریت و موصل را در منطقه راهبردی الاسحاقی به کنترل خود دربیاورد و مانع ارسال تسلیحات و تجهیزات و کمک‌ها از بغداد به نیروهای ارتش عراق در جبهه‌های شمالی شود و سوم اینکه امکان پیشروی به سمت جنوب یعنی شمال بغداد را پیدا کند. در صورت موفقیت داعش هدف‌های بعدی در این محور قبل از رسیدن به بغداد شهر شیعه‌نشین الدجیل و پایگاه راهبردی هوایی- زمینی التاجی هستند. ارتش عراق می‌گوید روز یکشنبه همراه با نیروهای مردمی حمله داعش برای دسترسی به جاده بغداد- شمال را دفع کرده است.
۳ -محور شمال مقدادیه: شهر مقدادیه در حدود ۱۰۰ کیلومتری شمال شرقی بغداد و بر روی جاده ترانزیتی خسروی (ایران) به بغداد قراردارد. شهرهای بزرگی که به ترتیب از مرز خسروی ایران به سوی بغداد بر این جاده قرار دارند عبارتند از خانقین (۱۰ کیلومتری مرز ایران)، سعدیه (۴۱ کیلومتری مرز ایران)، مقدادیه (۷۳ کیلومتری مرز ایران) و بعقوبه (۱۱۷ کیلومتری مرز ایران ). جاده بعقوبه پس از ۶۵ کیلومتر به شهرک شیعه‌نشین صدر در ورودی شمال شرقی بغداد می‌رسد. پس از عبور از مرز ایران نخست سه شهر کردنشین خانقین، جلولا و سعدیه قراردارند که داعش در نبرد با پیشمرگه‌های کرد دو شهر جلولا و سعدیه را در ماه های گذشته تصرف کرده است و نزدیکترین فاصله داعش با مرزهای ایران همینجاست که ۴۱ کیلومتر با مرز ایران فاصله دارد. بعد از سعدیه به طرف بغداد سد حمرین قراردارد که بر روی رودخانه سیروان (دیاله) احداث شده است. از اینجا به بعد مناطق کردنشین استان دیالی تمام می‌شود و مناطق عمدتاً سنی‌نشین شروع می شود که دو شهر بزرگ مقدادیه و بعقوبه (مرکز استان دیالی) در این مسیر قراردارند. داعش در ماه‌های گذشته اطراف این دو شهر را تا حدود زیادی به تصرف درآورده یا ناامن کرده است ولی فرماندهی قوای دجله که نیروهای ویژه ارتش عراق در این منطقه است، می‌گوید که روز شنبه در شمال مقدادیه به پیروزی‌هایی بر داعش دست یافته و یک فرمانده اصلی داعش در این محور را کشته است. فرماندهی محلی ارتش عراق معتقد است که حضور داعش در استان دیالی تضعیف شده است. هرچند داعش در چهار ماه گذشته در پیشروی از این محور به سمت بغداد ناکام بوده است، به نظر می‌رسد که این قضاوت زود هنگام باشد.
۴- محور رمادی: شهر رمادی در ۱۱۰ کیلومتری غرب بغداد تحت محاصره داعش قراردارد. جنگنده‌های آمریکا روز یکشنبه در این محور به تجمع نیروهای داعش حمله کردند. نکته جدید که در گزارش‌های خبری دولت و ارتش عراق در این محور وجود دارد، بمباران مواضع داعش در شهر رمادی است. این می‌تواند بدان معنا باشد که مواضع داعش در درون شهر بمباران شده و در واقع تایید تصرف مناطقی از شهر از سوی داعش است. رئیس شورای استان الانبار هفته گذشته گفته بود ۵۰ درصد شهر در عمل در اختیار داعش است. تصرف رمادی مرکز استان الانبار اهمیتی راهبردی برای یکپارچه‌سازی مناطق تحت تصرف داعش در عراق و سوریه دارد. روزنامه عربی زبان الحیات به نقل از منابعی در الانبار که نامشان را ذکر نکرده گفته است آمریکا در حال تلاش برای تشکیل نیروی امنیتی جدید در استان‌های الانبار و نینوا (موصل) است و در اطراف موصل با پیشمرگه‌ها همکاری می‌کند و قرار است آموزش و تسلیح این نیروها در الانبار نیز در پایگاه هوایی حبانیه در حومه رمادی باشد. دولت عراق هنوز موضعی در قبال این خبر نداشته است. در استان الانبار محور سد حدیثه و شهر تحت محاصره حدیثه در روزهای شنبه و یکشنبه آرام‌تر بوده است .
۵- محور عامریه فلوجه: عامریه فلوجه در غرب بغداد و آن سوی فرودگاه بین‌المللی بغداد در ساحل غربی فرات قراردارد. این شهر سنی‌نشین از سه طرف تحت محاصره داعش است. روز یکشنبه اعلام شد که ارتش عراق یک واحد زرهی را برای حمایت از مدافعان این منطقه روانه کرده است. عامریه فلوجه کمتر از ۴۰ کیلومتر با بغداد فاصله دارد و اگر داعش آن را تصرف کند و از رود فرات بگذرد به نخلستان‌های حاشیه غربی فرودگاه بغداد می‌رسد. اما نشانه‌ای از تزلزل جدی استحکامات دفاعی بغداد در این منطقه در شرایط جاری دیده نمی‌شود.
ب- تحولات امنیتی:
مهمترین تحولات امنیتی عراق در ساعات گذشته را باید از یک سو تداوم انفجارهای زنجیره‌ای در بغداد و نیز تعیین وزرای امنیتی (کشور و دفاع) دانست.
روز یکشنبه دست کم دو خودرو بمب‌گذاری شده در محله‌های طارمیه و حارثیه بغداد منفجر شدند و خودروی بمب‌گذاری شده دیگری در شهر ابوغریب در غرب پایتخت. مسئولان امنیتی بغداد هم از افزایش کشف خودروهای بمب‌گذاری شده و تجهیزات انفجاری در روزهای اخیر خبر می‌دهند. همانطور که پیش‌بینی می‌شد داعش تلاش می‌کند همزمان با فشار نظامی بر شهرهای مناطق پیرامونی بغداد از درون نیز پایتخت را با انفجارهای متوالی و عمدتاً در محله‌های شیعه‌نشین، ناامن کند. این تاکتیک منجر به انفجارهای روزمره و هدفمند در درون پایتخت شده است. دولت عراق امیدوار است اکنون که وزرای کشور و دفاع تعیین شده‌اند، امکان مدیریت امنیتی پایتخت و مدیریت نظامی اطراف پایتخت بیشتر شود. محمد العبان از جریان بدر وزیر کشور شده و خالد العبیدی از سنی‌ها وزیر دفاع. واضح است که به دلیل حساسیت شیعیان و سنی‌ها به نامزدهای یکدیگر برای این دو وزارت کلیدی و حساس هیچیک از نامزدهای اصلی آنها به وزارت‌های کشور و دفاع نرسیدند و افراد میانه‌روتر این سمت‌ها را اشغال کردند. به طور همزمان پارلمان عراق روز یکشنبه سهم کردها در دولت عبادی را نیز با تغییراتی نهایی کرد. هوشیار زیباری به جای روژنوری شاویس وزیر دارایی شد، روژ نوری معاون نخست وزیر شد و خانم بیان نوری وزیر زنان.
ج- تحولات سیاسی:
حیدر العبادی نخست‌وزیر جدید عراق روز دوشنبه در اولین سفر خارجی خود راهی یک سفر یک روزه به تهران می‌شود. عرف دیپلماتیک می‌گوید اولین سفر یک رئیس دولت به خارج از کشور معمولا به کشوری صورت می‌گیرد که قرار است به طور غیر رسمی به عنوان متحد اول مقام سفر کننده معرفی شود. تهران پس از سقوط صدام حسین برای نخست‌وزیران عراق به استثنای دوره نخست‌وزیری ایاد علاوی اینگونه بوده است. با وجود اینکه آمریکا صدام حسین را سرنگون کرد و معارضان عراقی را به قدرت رساند ولی هر سه نخست‌وزیر بعدی عراق یعنی ابراهیم جعفری، نوری المالکی و حیدر العبادی به تهران به چشم متحد اصلی منطقه‌ای دولت شیعه‌محور عراق نگاه کرده‌اند. جالب آنکه هر سه نخست‌وزیر آخر از حزب الدعوه هستند که با روحانیون نزدیک به آیت‌الله خمینی در دهه ۱۳۶۰ رابطه سنتی خوبی نداشتند و حزب الدعوه‌ای بودن در دهه ۱۳۶۰ در ساختار رهبری جمهوری اسلامی نوعی دشنام سیاسی بود. اما در یک دهه اخیر به نظر می‌رسد با میدان داری سپاه پاسداران در روابط ایران و عراق، رهبران حزب الدعوه به متحدان جدی ایران - سپاه و آیت‌الله خامنه‌ای - تبدیل شده‌اند. نوری المالکی نخست‌وزیر محبوب حکومت ایران بود که سپاه هم مقتدی صدر را به همکاری با وی برای تشکیل حکومت واداشت و هم ایران تا آخرین لحظه‌ای که ممکن بود برای ماندن وی بر کرسی نخست‌وزیری کوشید. ابراهیم جعفری رهبر پیشین حزب الدعوه و نخست‌وزیر اسبق نیز که بسیار به آیت‌الله خامنه ای و سپاه نزدیک است عضو شورای مرکزی مجمع جهانی بیداری اسلامی است. نهادی که بعد از بهار عربی و به امر آیت‌الله خامنه‌ای تشکیل شد و با مدیریت علی اکبر ولایتی مشاور بین المللی رهبر ایران اداره می‌شود. حیدر العبادی نخست‌وزیر جدید عراق، که او نیز از کادرهای قدیمی و رهبری حزب الدعوه است، در چنین فضایی روز دوشنبه به تهران می‌رود.
