انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در ایران در شرایطی برگزار شد که مقام‌های جمهوری اسلامی همواره مدعی‌اند انتخابات «سالم» برگزار می‌کنند، اما علاوه بر فعالان سیاسی و مدنی، سازمان‌های حقوق بشری و مستقل بین‌المللی، به ویژه به دلیل نظارت استصوابی و رد صلاحیت‌های گسترده، سلامت انتخابات در جمهوری اسلامی را زیر سوال برده‌اند.
ایران تنها کشور غیردموکراتیک در جهان نیست که چنین ادعایی را مطرح می‌کند.
به تازگی سازمان «فریدم هاوس» که وضعیت آزادی‌های مدنی در سرتاسر جهان را رصد و ارزیابی می‌کند، در گزارش سال ۲۰۲۴ خود اعلام کرد که سال گذشتهٔ میلادی وضعیت آزادی در جهان برای هجدهمین سال متوالی رو به افول گذاشت.
بر اساس این گزارش، در سال گذشته، کشورهایی چون کامبوج، گواتمالا، لهستان، ترکیه و زیمبابوه رهبران حاضر در قدرت تلاش کردند تا رقابت‌های انتخاباتی را کنترل کنند، مخالفان سیاسی خود را منکوب کنند یا روز بعد از انتخابات مانع به قدرت رسیدن آن‌ها شوند.
هر چند که برگزاری انتخابات تنها رکن دموکراسی نیست و دموکراسی دارای ارکان دیگری مثل رسانه‌های آزاد نیز است، اما هستند کشورهایی که همزمان با سرکوب مخالفان و برپایی یک نظام اقتدارگرا، تمایل شدیدی به برگزاری انتخابات دارند؛ حتی برگزاری انتخابات در مورد انتخاب شخص اول کشور.
وارثان سنت انتخابات در شوروی سابق
دو کشور بلاروس و جمهوری آذربایجان، از جمله کشورهایی هستند که پس از فروپاشی شوروی سابق استقلال یافتند و مثل اغلب جمهوری‌های استقلال یافته از شوروی، دارای مشکلات عمده انتخاباتی است.
شوروی سابق مهم‌ترین نمونه در زمینه برگزاری انتخابات ناسالم در قرن بیستم است.
شوروی سابق که به سرکوب مخالفان سیاسی خود شهرت داشت، در سال ۱۹۳۷ رکوردهای انتخاباتی را شکاند و مدعی شد که ۹۹.۵۵ درصد مردم در انتخابات شرکت کردند و حتی در مسکو میزان شرکت در انتخابات صد درصد بود.
پس از فروپاشی شوروی، چنین سنتی در برگزاری انتخابات به برخی از جمهوری‌های تازه استقلال یافته‌اش به ارث رسید.
به عنوان نمونه، در بلاروس الکساندر لوکاشنکو با سرکوب مخالفانش بارها در انتخابات ریاست جمهوری این کشور اعلام پیروزی کرده است.
صحت برگزاری انتخابات در بلاروس همواره مورد اعتراض قرار گرفته اما لوکاشنکو در سال ۲۰۱۵ پس از اعلام پیروزی مجدد در انتخابات، مخالفان و منتقدان را به سخره گرفت و گفت: «بله، ما در انتخابات تقلب کردیم. در واقع، رای رئیس جمهور ۹۳.۵ درصد بود. اما مردم گفتند که این یک نتیجه مورد پسند اروپایی‌ها نیست، بنابراین ما آن را به ۸۶ درصد کاهش دادیم.»
انتخابات در جمهوری آذربایجان نیز شرایط مشابهی دارد.
در انتخابات اخیری که الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان بار دیگر اعلام پیروزی کرد، دو حزب اصلی اپوزیسیون، گفته‌اند در این رای گیری شرکت نمی‌کنند.
مصر و سوریه، دو نمونه در جهان عرب
انتخابات در مصر و سوریه، نمونه‌هایی از برگزاری انتخابات در جهان عرب است که از سوی سازمان‌های بین‌المللی ناعادلانه توصیف شده‌اند.
عبدالفتاح سیسی رئیس‌جمهور مصر به تازگی با کسب «نزدیک به ۹۰ درصد» از آرا در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر اعلام پیروزی کرد و برای سومین دوره شش ساله خود رئیس‌جمهور این کشور شد.
در شرایطی که پیشتر محدودیت‌های گسترده‌ای علیه احزاب سیاسی مصر اعمال شده، سیسی در انتخابات رقیب مهمی نداشت.
سیسی در سال ۲۰۱۸ نیز بر اساس آمارهای رسمی، «بیش از ۹۷ درصد» آرا را به دست آورد.
در این دوره سه کاندیدای دیگر نیز حضور داشتند که هیچ‌یک چهره‌های سرشناسی نبودند. مهم‌ترین رقیب بالقوه عبدالفتاح سیسی در ماه اکتبر از انتخابات کنار کشید و گفت که «دولت و تبهکاران»، حامیان او را مورد حمله قرار داده‌اند، اتهامی که از سوی نهاد ملی انتخابات رد شد.
پیشتر حسام بهجت، فعال حقوق بشر و مدیر تشکیلات حقوق شخصی مصر، درباره انتخابات اخیر مصر گفته که «سیسی از تمام امکانات دولتی و نهادهای امنیتی برای جلوگیری از آغاز حضور رقیب جدی استفاده کرد.»
او معتقد است رئیس‌جمهور مصر مانند دوره قبل رقبایی را «دست‌چین» کرد که فقط تظاهر به رقابت کنند و درباره «سیاست‌های فاجعه‌بار» سکوت کنند و انتقادی مطرح نکنند.
سوریه نیز یکی از کشورهای جهان عرب است که با وجود برگزاری انتخابات در آن، ناظران بین‌المللی معتقدند که یکی از بدترین وضعیت‌ها را از نظر حکمرانی دموکراتیک دارد.
چند روز پیش، بخش پژوهشی گروه اکونومیست، شرکت خواهر نشریۀ بریتانیایی اکونومیست، اعلام کرد که در میان کشورهای منطقۀ خاورمیانه و شمال آفریقا، تنها سه کشور سوریه، یمن و لیبی وضعیت بدتری نسبت به ایران دارند.
در این رده‌بندی، جمهوری اسلامی با الگوی حکمرانی خود در ردۀ ۱۵۳ قرار گرفته است.
در اعتراضات موسوم به بهار عربی که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، معترضان در سوریه در تلاش برای تغییر حکومت خود بودند اما دو کشور روسیه و جمهوری اسلامی در این سال‌ها با حمایت‌های گسترده از حکومت بشار اسد، مانع سرنگونی او شدند.
بشار اسد از سال ۲۰۰۰ و پس از درگذشت پدرش حافظ اسد، رئیس جمهور سوریه است. پدر او نیز برای حدود ۳۰ سال رئیس جمهور انی کشور بود.
با وجود اعتراضات در سوریه، او در سال ۱۳۹۳، در انتخابات ریاست جمهوری این کشور نامزد شد.
در آن زمان، رهبران اپوزیسیون سوریه که در خارج از این کشور به سر می‌بردند، نمی‌توانستند در انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا شوند زیرا بر اساس قوانین، نامزدهای انتخابات باید از ۱۰ سال قبل تا زمان ثبت نام در سوریه ساکن باشند.
با وجود تداوم درگیری‌ها، رهبران اپوزیسیون این انتخابات را «نمایش» توصیف کردند.
او در آن زمان اعلام پیروزی در انتخابات کرد و در سال ۱۴۰۰ نیز انتخابات دیگری برگزار و اعلام شد که اسد «٩۵.١ درصد آرا» را کسب کرده است.
سازمان‌های حقوق بشری، کشورهای غربی و مخالفان حکومت سوریه گفتند این انتخابات «آزاد و منصفانه» نبود.
نیکاراگوئه
در میان کشورهای آمریکای لاتین، برگزاری انتخابات در نیکاراگوئه بارها واکنش‌های بین‌المللی منفی به دنبال داشته است.
دانیل اورتگا که اکنون ۷۸ ساله است، در آخرین انتخابات ریاست جمهوری این کشور که دو سال پیش برگزار شد، با به دست آوردن «نزدیک به ۷۶ درصد آرا»، برای یک دوره پنج‌ساله دیگر بر مسند ریاست جمهوری این کشور تکیه زد.
دانیل اورتگا که از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰ در نیکارگوئه در قدرت بود و در دوران دوم زمامداری‌اش، از سال ۲۰۰۷ تاکنون بی‌وقفه مقام ریاست جمهوری را اشغال کرده است.
او که در سال ۱۹۷۹، در رأس چریک‌های مارکسیست توانست حکومت دیکتاتوری سوموزا در نیکاراگوئه را سرنگون کند، با تغییر در قانون اساسی توانسته برای چهارمین بار پیاپی مقام ریاست جمهوری را تحت کنترل خود درآورد.
پیشتر بر اساس قانون اساسی نیکاراگوئه، ریاست جمهوری یک نفر در دو دورۀ پیاپی ممنوع بود.
در چنین شرایطی، برخی از تحلیلگران معتقدند که علاوه بر مصارف داخلی، رژیم‌های اقتدارگرا انتخابات را برای توجیه خود در عرصه بین‌المللی ترتیب می‌دهند.
زمامدران این کشورها از انتخابات، فرایند انتخاب کردن را نمی‌خواهند، بلکه آنان به این ابراز دموکراتیک صرفا به عنوان مهر تایید خود می‌نگرند.
جنیفر گاندی، استاد علوم سیاسی دانشگاه ییل و متخصص در پدیده دیکتاتوری در این زمینه می‌گوید: «دیکتاتورها دیکتاتور هستند زیرا نمی دانند چگونه در انتخابات پیروز شوند.»
