براساس یک گزارش سالانه دربارۀ وضعیت دموکراسی در سال ۲۰۲۳ در جهان، حکومت ایران در ردۀ ۱۵۳ جهان و پایین‌تر از کشورهایی چون اریتره، بلاروس و ازبکستان قرار دارد.
این گزارش که بخش پژوهشی گروه اکونومیست، شرکت خواهر نشریۀ بریتانیایی اکونومیست، آن را تهیه کرده، نشان می‌دهد که تنها ۱۲ کشور در شاخص دموکراسی وضعیت بدتری نسبت به ایران دارند که از آن جمله می‌توان به یمن، لیبی، سودان، گینه استوایی، کره شمالی و افغانستان اشاره کرد.
همچنین در شاخص‌های پنج‌گانۀ دموکراسی که به کشورها از صفر تا ۱۰ امتیاز داده شده، حکومت ایران در شاخص «فرآیند انتخابات و کثرت‌گرایی» صفر گرفته است.
شاخص‌های سنجش دموکراسی
در این پژوهش که بیش از ۱۵ سال است انجام می‌شود و هر سال وضعیت کشورهای گوناگون را بررسی می‌کند، نظام‌های سیاسی در سراسر جهان بنا به این پنج شاخص تحلیل و ارزیابی می‌شوند:
- فرآیند انتخابات و کثرت گرایی؛
- عملکرد دولت؛
- مشارکت سیاسی؛
- فرهنگ سیاسی؛
- آزادی‌های مدنی.
براساس امتیازهای به‌دست‌آمده، کشورها در یکی از چهار دستۀ «دموکراسی کامل»، «دموکراسی شکننده»، «شرایط بینابینی یا حکومت‌های دوگانه» و در نهایت «حکومت‌های اقتدارگرا» طبقه‌بندی می‌شوند.
وضعیت بد ایران
در میان کشورهای منطقۀ خاورمیانه و شمال آفریقا، تنها سه کشور سوریه، یمن و لیبی وضعیت بدتری نسبت به ایران دارند و جمهوری اسلامی با الگوی حکمرانی خود در ردۀ ۱۵۳ قرار گرفته است.
در میان کشورهای منطقه، عربستان سعودی هم جایگاه چندان متفاوتی ندارد و این حکومت پادشاهی در فاصله‌ای نزدیک به ایران و در ردیف ۱۵۰ دنیا قرار گرفته است.
در این پژوهش، ۵۹ کشور در سراسر دنیا در دستۀ رژیم‌های اقتدارگرا طبقه‌بندی شده‌اند که ایران هم یکی از آن‌ها است. براساس این گزارش، تنها این کشورها وضعیت بدتری نسبت به ایران دارند: یمن، تاجیکستان، گینه استوایی، لیبی، سودان، جمهوری دموکراتیک کنگو، چاد، ترکمنستان، سوریه، جمهوری مرکزی آفریقا، کره شمالی، میانمار و البته افغانستان.
البته ایران به‌نسبت سال ۲۰۲۲ یک رتبه صعود کرده و با امتیاز مجموع ۱.۹۶ از ۱۰ از ردیف صد و پنجاه و چهارم به رتبۀ صد و پنجاه و سوم رسیده است. امتیازاتی که ایران در شاخص‌های پنج‌گانه از صفر تا ۱۰ کسب کرده، از این قرار است:
- فرآیند انتخابات و کثرت‌گرایی = صفر
- عملکرد دولت = ۲.۵
- مشارکت سیاسی = ۳.۳۳
- فرهنگ سیاسی = ۲.۵
- آزادی‌های مدنی = ۱.۴۷
آیا دموکراسی در جهان رو به افول است؟
براساس این گزارش، وضعیت دموکراسی به صورت کلی در نقاط مختلف جهان در سال ۲۰۲۳ رو به افول بوده و از نظر منطقه‌ای تنها اروپای غربی است که توانسته شرایط خود را نسبت به سال گذشته بهبود بخشد.
این پژوهش نتیجه گرفته که گسترش درگیری‌های خشونت‌آمیز در نقاط مختلف جهان باعث شده شاخص دموکراسی در سال ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲ افت کرده کند.
پژوهش سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که تقریباً نیمی از جمعیت جهان (حدود ۴۵ درصد) به نوعی در یک دموکراسی زندگی می‌کنند، اما تنها ۷.۸ درصد در سراسر جهان از امتیاز زندگی در یک دموکراسی کامل برخوردارند. در مقابل، بیش از یک‌سوم جمعیت جهان، یعنی حدود ۳۹ درصد، تحت حکومت‌های استبدادی زندگی می‌کنند.
در سال ۲۰۲۳، پاراگوئه و گینه نو توانستند به درجۀ «دموکراسی‌های شکننده» ارتقا یابند و یونان هم خود را به یک دموکراسی کامل تبدیل کرد. در مقابل، پاکستان از سطح نظام‌های دوگانه به درجۀ «رژیم استبدادی» تنزل یافت.
وضعیت دموکراسی در جهان در مقایسه با سال قبل
براساس پژوهش «شاخص دموکراسی ۲۰۲۳»، از مجموع ۱۶۷ کشوری که موضوع بررسی بوده‌اند، ۷۴ کشور توانسته‌اند در محدودۀ «نوعی از دموکراسی» قرار بگیرند. از این تعداد، مانند سال گذشته، تنها ۲۴ کشور با کسب امتیاز میانگین بین ۸ تا ۱۰، در دستۀ دموکراسی‌های کامل طبقه‌بندی شده‌اند.
تعداد «دموکراسی‌های شکننده» اما از ۴۸ کشور در سال ۲۰۲۲ به ۵۰ کشور در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. همچنین ۳۴ کشور هم در دستۀ «شرایط بینابینی یا حکومت‌های دوگانه» قرار گرفته‌اند.
اما بدترین وضعیت، یعنی «حکومت‌های اقتدارگرا»، در ۵۹ کشور ازجمله ایران و افغانستان مشاهده می‌شود.
در سال ۲۰۲۳، کاهش میانگین امتیاز دموکراسی‌های کامل و شکننده نسبت به سال گذشته بسیار کم بوده و به ترتیب یک صدم و سه صدم کمتر شده‌اند. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد که تنها ۷.۸ درصد از مردم جهان در یک دموکراسی کامل زندگی می‌کنند که این عدد نسبت به سال ۲۰۱۵ که ۸.۹ درصد بوده، کاهش قابل‌توجهی داشته است.
