نهادهای بهداشت و درمان فلسطینی می‌گویند بر اثر حملات زمینی و هوایی ارتش اسرائیل به نوار غزه طی هفت ماه گذشته بیش از ۳۵ هزار نفر کشته شده‌اند که اکثر آن‌ها غیرنظامی بوده‌اند، ولی این آمار در ماه‌های اخیر بارها مورد سؤال قرار گرفته است.
جنگ در نوار غزه در پی حملۀ غافلگیرانۀ ۱۵ مهر گروه افراطی حماس، که در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد، به مناطق اسرائیلی واقع در جوار مرز غزه آغاز شد.
به‌گفتۀ اسرائیل، در حملات شبه‌نظامیان فلسطینی بیش از یک هزار و ۲۰۰ نفر که اکثر آن‌ها غیرنظامی بودند، کشته شدند و ۲۵۳ نفر نیز به گروگان گرفته شده و به نوار غزه برده شدند.
خبرگزاری رویترز در گزارشی نحوۀ محاسبۀ آمار تلفات فلسطینیان و میزان قابل اعتماد بودن این آمارها را بررسی کرده و علاوه بر بررسی ادعاهای دو طرف در مورد تعداد تلفات تلاش کرده است رقم تلفات نظامی و غیرنظامی را تفکیک کند.
وزارت بهداشت نوار غزه تعداد کشته‌شدگان را چگونه محاسبه می‌کند؟
در اولین ماه‌های جنگ، تعداد کشته شدگان کاملاً بر مبنای تعداد اجسادی محاسبه می‌شد که به بیمارستان‌ها منتقل می‌شد و این آمارها شامل نام و شماره کارت شناسایی اکثر کشته‌شدگان بود.
با طولانی‌تر شدن جنگ و کاهش تعداد بیمارستان‌ها و سردخانه‌هایی که هنوز فعال بودند، وزارت بهداشت نوار غزه روش‌های دیگری را برای محاسبۀ تلفات در پیش گرفت.
روز ۱۸ اردیبهشت وزارت بهداشت نوار غزه که زیر نظر حماس فعالیت می‌کند، اعلام کرد که تعداد تمامی کشته‌شدگان در هفت ماه گذشته ۳۴ هزار و ۸۴۴ نفر است. در این اطلاعیه قید شد که ۲۱ هزار و ۵۸ نفر در این فهرست مربوط به شمارش اجسادی است که با تأیید بیمارستان‌ها به سردخانه منتقل شدند.
سه هزار و ۷۱۵ مورد دیگر از طریق آنلاین توسط خانواده‌های قربانیان گزارش شده بود که همراه با گزارش، اطلاعات شخصی کشته‌شده‌ها از جمله شماره کارت شناسایی را در فرم مربوط قید کرده بودند.
این نهاد افزود که در مورد رقم باقی‌مانده از این فهرست، یعنی ۱۰ هزار و ۷۱ نفر، هنوز اطلاعات کامل جمع‌آوری نشده است.
عمر حسین علی، رئیس بخش عملیات اضطراری وزارت بهداشت فلسطینی که مرکز آن در کرانه باختری است، گفت این رقم مربوط به اجسادی است که بدون اطلاعات شخصی از جمله نام کامل و شماره کارت شناسایی به بیمارستان‌ها و سردخانه‌ها منتقل شده‌اند.
آیا آمار کشته شدگان در نوار غزه جامع است؟
وزارت بهداشت نوار غزه می‌گوید «این ارقام لزوماً منعکس‌کنندۀ تعداد کل تلفات نیست چون بسیاری از قربانیان هنوز زیر آوارها مدفون هستند».
این نهاد در ارزیابی خود در اواسط اردیبهشت تعداد اجساد شمارش‌نشده را حدود ۱۰ هزار نفر تخمین زد.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل و مرکز پژوهش‌های بشردوستانه در دانشکده پزشکی دانشگاه يیل در آمریکا نيز گفته‌اند که رقم واقعی کشته‌شدگان در نوار غزه به احتمال فراوان از آمارهای منتشرشده بیشتر است.
آمار کشته‌شدگان در نوار غزه چقدر قابل اتکا است؟
کارشناسان بهداشت عمومی می‌گویند که قبل از شروع جنگ، نهادهای اداری نوار غزه یک سیستم کارآمد آمارگیری داشتند و سامانه اطلاعاتی بهداشت عمومی در این باریکه از بسیاری از کشورهای خاورمیانه بهتر بود.
سخنگوی سازمان بهداشت جهانی گفته است وزارت بهداشت فلسطینیان «برای جمع‌آوری و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها ظرفیت خوبی داشت و گزارش‌های قبلی این نهاد قابل اتکا تلقی می‌شد».
سازمان ملل به‌طور مستمر به آمارهای وزارت بهداشت نوار غزه استناد و این نهاد را به‌عنوان منبع اطلاعات خود ذکر می‌کند.
در اوایل جنگ غزه که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در صحت آمار تلفات ابراز تردید کرد، وزارت بهداشت نوار غزه فهرست دقیقی از مشخصات حدود هفت هزار نفر را که تا آن تاریخ کشته شده بودند، منتشر کرد.
گروهی از دانشگاهیان که آمارهای منتشرشده از سوی وزارت بهداشت نوار غزه را بررسی کرده‌اند، در مقاله‌ای که در ماه نوامبر در مجله علمی و معتبر «لنست» منتشر شد، گفتند بعید است الگویی که در این آمارها دیده می‌شود، نتیجۀ دستکاری و یا جعل اطلاعات باشد.
تاکنون در یک مورد از ارقام کشته شدگان ابراز تردید شده است که مربوط به گنجاندن ۴۷۱ کشته در انفجار روز ۱۷ اکتبر در بیمارستان الاهلی العربی در شهر غزه است. یک گزارش غیرمحرمانه نهادهای امنیتی آمریکا تعداد کشته‌های این انفجار را بین «۱۰۰ تا ۳۰۰ نفر و احتمالاً نزدیک‌تر به ۱۰۰ نفر» تخمین زده است.
آیا حماس آمارها را کنترل می‌کند؟
هرچند از سال ۲۰۰۷ اداره امور نوار غزه در دست گروه حماس است، ولی وزارت بهداشت این باریکه در‌عین حال زیر نظر وزارت بهداشت تشکیلات خودگردان فلسطینی مستقر در رام‌الله نیز فعالیت می‌کند.
تشکیلات حکومتی حماس حقوق همه کارکنان ادارات عمومی در نوار غزه را که از سال ۲۰۰۷ به بعد استخدام شده‌اند، از جمله کارکنان وزارت بهداشت را پرداخت کرده است.
اما تشکیلات خودگردان فلسطینی هنوز حقوق کارمندان ادارات عمومی را که قبل از این تاریخ استخدام شده‌اند، پرداخت می‌کند.
با توجه به این که در حال حاضر اکثر بخش‌های نوار غزه، از جمله مناطق اطراف بیمارستان‌ها که آمار تلفات را ارائه می‌دهند، در اشغال ارتش اسرائیل است، ارزیابی دقیق از میزان کنترل حماس بر نوار غزه دشوار است.
اسرائیل چه می‌گوید؟
مقامات اسرائیلی گفته‌اند که به دلیل کنترل گروه حماس بر تشکیلات اداری نوار غزه، آمار منتشرشده از کشته‌ها قابل اعتماد نیست. سخنگوی وزارت خارجه اسرائیل می‌گوید این آمارها دستکاری شده و «واقعیت را منعکس نمی‌کنند».
با این همه، ارتش اسرائیل در نشست‌های خبری پذیرفته است که آمارهای منتشرشده از تلفات در نوار غزه در مجموع قابل اعتماد هستند.
هفته گذشته (اواسط اردیبهشت) بنیامین نتانیاهو گفت ۱۴ هزار شبه‌نظامی حماس و ۱۶ هزار غیرنظامی در طول جنگ در نوار غزه کشته شده‌اند.
تلفات غیرنظامیان چقدر است؟
در آمارهای وزارت بهداشت نوار غزه، غیرنظامیان از نظامیان، شبه‌نظامیان حماس و سایر گروه‌های فلسطینی که لباس فرم بر تن ندارند و کارت شناسایی ویژه‌ای با خود حمل نمی‌کنند، تفکیک نمی‌شوند.
ارتش و دولت اسرائیل به‌طور متناوب ارزیابی خود از تعداد شبه‌نظامیان کشته‌شده را منتشر می‌کند. جدیدترین آمار در این زمینه رقم ۱۴ هزار نفر است که آقای نتانیاهو هفته قبل اعلام کرد.
مقامات نظامی و امنیتی اسرائیل می‌گویند این آمار تخمینی به روش‌های گوناگون از جمله شمارش اجساد در میدان نبرد، رصد و کنترل ارتباطات حماس و ارزیابی اطلاعاتی از حضور شبه‌نظامیان فلسطينی در اهدافی که مورد حمله قرار می‌گیرند، تهیه می‌شود.
حماس ارزیابی اسرائیل از تلفات خود را اغراق‌آمیز توصیف کرده ولی تاکنون در مورد تعداد اعضای کشته‌شدۀ خود سکوت کرده است.
وزارت بهداشت نوار غزه می‌گوید بیش از ۷۰ درصد از کشته‌شدگان در بیش از هفت ماهی که از شروع جنگ می‌گذرد، زنان و کودکان زیر ۱۸ سال بوده‌اند. بر اساس اکثر آمارهایی که این نهاد تاکنون منتشر کرده، بیش از ۴۰ درصد از کشته شدگان کودک بوده‌اند.
همزمان با ادامۀ جنگ، وضعیت بیمارستان‌های نوار غزه که شمار کشته‌شدگان را ثبت می‌کنند، وخیم‌تر شده و بسیاری از کشته‌شدگان را به‌دلیل جراحت شدید نمی‌توان شناسایی کرد.
وزارت بهداشت نوار غزه در اواسط اردیبهشت آمار تفکیک‌شدۀ جدیدی از ۲۴ هزار و ۶۸۶ نفر از کشته‌شدگان را که کاملاً شناسایی شده‌اند منتشر کرد ولی در مورد بیش از ۱۰ هزار جسد دیگر که شناسایی آن‌ها هنوز کامل نشده، اطلاعات جدیدی ارائه نداد.
در پی انتشار این فهرست روزآمدشده، به نظر می‌رسید که تعداد کشته‌شدگان در حد قابل توجهی از ارقام قبلی کم‌تر است و اسرائیل با استناد به همین موضوع بار دیگر صحت آمارهای وزارت بهداشت نوار غزه را زیر سؤال برد.
