ادریس جزایری یک دیپلمات باسابقه در سازمان ملل و در حوزه سازمان‌های غیردولتی است. دیپلماتی الجزایری که هم اکنون گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور تاثیر منفی اقدامات قهرآمیز یکجانبه است.
در سه سالی که از احراز این مسئولیت توسط آقای جزایری می‌گذرد، او بیشتر تلاش داشته با دیپلماسی پشت پرده، از مردمی عادی که کشورشان مورد تحریم قرار گرفته دفاع کند اما روز ۳۱ مرداد او در بیانیه‌ای از ایالات متحده به دلیل بازگرداندن تحریم های یکجانبه علیه ایران انتقاد کرد و در عین حال از این کشور خواست برای کاهش فشار بر مردم عادی ایران تلاش کند.
در واکنش به این بیانیه، البته یکی از مقام‌های وزارت خارجه آمربکا ایالات متحده در پاسخ به پرسش رادیوفردا تأکید کرده که هدف از تحریم‌ها لطمه زدن به مردم ایران نیست و «چیزی که بیش از همه به مردم ایران لطمه می‌زند نقض سیستماتیک حقوق بشر در داخل کشور، فقدان آزادی‌های مدنی و فساد دولتی و سوءمدیریت اقتصادی گسترده است.»
این مقام وزارت خارجه آمریکا تصریح کرده که ایالات متحده در کنار مردم ایران ایستاده است، مردمی که «فرصت‌های اقتصادی، شفافیت دولتی، عدالت و انصاف، و آزادی بیشتر می‌خواهند».
همزمان ادریس جزایری نیز در گفت‌وگویی با رادیوفردا، بیشتر درباره ماهیت مأموریت خود و نیز نقطه‌نظرات خود در مورد تحریم‌ها توضیح داده است.
آقای جزایری، ممکن است درباره سمت خود در سازمان ملل متحد توضیح دهید و اینکه این سمت گزارشگری چه ابزاری در اختیار دارد تا از تأثیر تحریم‌ها بر وضعیت مردم عادی بکاهد؟
من گزارشگر ویژه هستم در زمینه تأثیر اقدامات قهرآمیز یکجانبه بر شرایط انسانی و حقوق بشر هستم. این مربوط به تحریم‌هایی است که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید نشده‌اند. این مأموریت به من فرصت می‌دهد تا جایی که امکان دارد برای میانجیگری میان کشور تحریم‌کننده و کشور هدف تلاش کنم.
این تلاش برای کاهش آثار این تحریم‌های یکجانبه بر حقوق انسانی و شهروندان عادی بیگناه در کشور هدف گرفته شده است. این چالش مهمی در دنیای امروز است چرا که بیش از یک سوم جمعیت دنیا به نوعی تحت تأثیر تحریم‌هایی قرار دارند که خارج از چارچوب شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند.
ما نتوانستیم به رفع تحریم‌های ایالات متحده از طریق دیپلماسی آرام دست یابیم. ما تلاش مشابهی را در همین زمینه برای کاهش اثر تحریم‌های سوریه بر زندگی مردم غیرنظامی می‌کنیم، و می‌خواهیم ببینیم که در زمینه ایران چگونه می‌توانیم این کار را با استفاده از دیپلماسی انجام دهیم و تمرکز خاصی بر استثناهای بشردوستانه داریم که توسط کشور تحریم‌کننده پذیرفته شده اما برخی اوقات اجرا نمی‌شوند چون تحریم‌های حوزه مالی مانع کار می‌شود و مثلاً واردت داروهای بسیار مهم و مواد غذایی را با مشکل مواجه می‌کند.
شما کار خود را به عنوان یک میانجی توضیح می‌دهید اما می‌خواهید از ابزار دیپلماتیک در قبال ایالات متحده در زمانی استفاده کنید که واشینگتن به دلیل انتقادهای جدی‌اش به شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، از این شورا خارج شده است. به نظرتان چطور می‌خواهید این ارتباط برقرار شود؟
این موضوع که آمریکا از شورای حقوق بشر خارج شده تفاوتی در این موضوع ایجاد نمی‌کند که این کشور متعهد به حقوق بین‌الملل است و عضوی از سازمان ملل متحد است. در نتیجه ما به داشتن ارتباط با کشورهای عضو سازمان ملل ادامه می‌دهیم چه در شورا عضو باشند و چه نباشند.
من همواره حامی راه حل پیشبرد دیپلماسی در سکوت بوده‌ام اما این تنها ابزار نیست و ما می‌توانیم صدایمان را برای دفاع از کسانی که نقض حقوق در قبالشان انجام شده، بلند کنیم و شاید الان این کار را کرده باشیم.
من ترجیح می‌دهم از راه دیپلماسی پشت پرده کار را پیش ببرم که بتوانیم راه حلی برای کمک به مردم پیدا کنیم به جای اینکه بخواهیم تقصیر را به گردن به هم بیاندازیم. اگر فرصتی پیش بیاید که ببینیم چطور آن بخش‌های استثنا در زمینه مسائل بشردوستانه که آمریکا و اتحادیه اروپا و بقیه به آن متعهدند، قابل اجراست، من استقبال خواهم کرد.
این جای نگرانی دارد که وزیر خارجه ایالات متحده در حالی از بازگشت تحریم علیه ایران صحبت می‌کند که آمریکا خود را متعهد به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد کرده بود. ایران هم که برجام را نقض نکرده است.
بنا به گفته خود وزیر خارجه اینها سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ هستند که با هدف سقوط اقتصاد ایران اعمال می‌شود. در نتیجه این نه تنها به معنی این است که ایالات متحده قطعنامه شورای امنیت را که بخشی از آن بوده، رعایت نکرده است بلکه تحریم‌ها هم تناسبی با وضع موجود و هدفی که به خاطر آن اعمال شدند ندارند. این است که من از همه درخواست می‌کنم حتی الامکان با هدف ایجاد روندی برای رعایت حقوق مردم عادی در این زمینه، راهی پیدا شود. این حقوق نباید قربانی اختلاف دولت‌ها شود.
سه نقطه‌نظر آمریکا در مورد انتقادهای ادریس جزایری*
- هدف از تحریم‌ها بازگرداندن ایران به میز مذاکره در کوتاه‌ترین زمان ممکن است، نه لطمه زدن به مردم ایران.
- باید حکومت ایران را که تروریسم را در سراسر جهان گسترش می‌دهد مسئول مشکلات مردمش دانست. چیزی که بیش از همه به مردم ایران لطمه می‌زند نقض سیستماتیک حقوق بشر در داخل کشور، فقدان آزادی‌های مدنی و فساد دولتی و سوءمدیریت اقتصادی گسترده است.
- ایالات متحده در کنار مردم ایران که خواهان «فرصت‌های اقتصادی، شفافیت دولتی، عدالت و انصاف، و آزادی بیشتر» هستند، ایستاده است.
این واکنش در پاسخ به پرسشی ایمیلی، در اختیار رادیوفردا قرار گرفته است.
تحریم‌هایی که اعمال می‌شود، دستکم بیشتر آنها پیش از برجام هم اعمال می‌شد؛ به صورت فراگیرتر و با موافقت متحدان ایالات متحده. در آن زمان رویکرد شما چگونه می‌بود؟ آیا باز هم با آثار انسانی آن مشکل داشتید؟
بله معلوم است که چنین می‌بود. این مداوم موضع ما بوده که اقدام هر کشور باید متناسب به وضعیت باشد حال چه در قالب شورای امنیت باشد و چه بیرون از آن. ما در هر حالت باید به حداقل رساندن آسیب به مردم عادی جلوگیری کنیم.
در این مورد ایران، به صورت رسمی اعلام شده که هدف این تحریم‌ها این است که سنگین‌ترین در تاریخ باشد و در چنین رویکردی تلاشی برای اینکه این آسیب به حداقل برسد نمی‌شود. و به نظرم از همین رو سختگیرانه‌تر از اقداماتی است که پیشتر توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا پیش از این انجام می‌شد.
سؤال آخرم درباره وضعیت حقوق بشر در ایران است. می‌دانید که نقض حقوق بشر توسط حکومت ایران همواره از سوی فعالان این حوزه، کشورهای مختلف و سازمان‌های بین‌المللی محکوم می‌شود و این فقط شامل اقدامات قهری نیست بلکه شامل سوءمدیریت منابع و مسائلی از این دست هم می شود که حقوق مردم عادی پایمال می‌شود. در این میان برخی فعالان حقوق بشر هم هستند که از این تحریم‌های آمریکا حمایت می‌کنند، چون معتقدند چاره دیگری وجود ندارد. در این باره چه فکر می‌کنید؟
خب این بستگی به این دارد که چقدر به مردم خود اهمیت می‌دهید. اگر آماده‌اید که ده‌ها میلیون نفر در ایران هزینه تغییر سیاست دولت را بدهند، این مسئولیت شماست.
من درباره جنبه سیاسی پیش قضاوتی ندارم و در جایگاهی نیستم که بگویم از لحاظ سیاسی رویکرد ایالات متحده قابل توجیه هست یا خیر. من تنها می گویم که آمریکا در سال ۲۰۱۵ برای برخی اقدامات به صورت رسمی تعهد داده است که شامل رفع تحریم‌ها بوده و همه اینها دقیق در قطعنامه ۲۲۳۱ آمده است.
معمولاً حقوق بین‌الملل می‌گوید به چنین تعهدی باید احترام گذاشت. من نمی‌خواهم وارد سیاست شوم و تنها می‌گویم این یک مسئولیت بین‌المللی است که نباید مردم عادی ضربه بخورند.
