سال‌هاست که قرار است راه آهن ایران و چین به هم متصل شوند. بر اساس آخرین خبرها حرکت ترانزیتی قطارهای باری چینی به مقصد ایران تا پایان سال جاری میلادی نهایی خواهد شد در حالی که هنوز اما و اگرهایی برای این اتفاق وجود دارد.
زنده کردن جاده تاریخی ابریشم چندی است که از اهداف اصلی دولت چین برای توسعه تجارت این کشور محسوب می‌شود.
جاده تاریخی ابریشم در مسیر خود از شرق به غرب آسیا، از ایران هم می‌گذشته است. بنابراین چینی‌ها در راستای دستیابی به هدف خود باید ایران را نیز با خود همراه کنند، امری که برای رسیدن به برنامه‌ریزی‌های ایران در توسعه حمل و نقل بار بسیار راهگشاست.
دولت چین در سال‌های گذشته تاکید کرده که در احیای جاده تاریخی ابریشم با ایران همکاری خواهد کرد. طبق آخرین تصمیمات این بار بناست این مسیر تاریخی ترانزیتی به حرکت خود بعد از گذشتن از ایران تا قلب اروپا ادامه دهد.
ایسنا گزارش داده است که پس از رایزنی‌های گسترده، برنامه‌ریزی برای حرکت ترانزیتی قطارهای باری چین به مقصد ایران نهایی شده تا این قطارها پس از عبور از کشورهای قزاقستان و ترکمنستان راهی مطمئن برای رساندن کالاهای چینی به خاورمیانه و خلیج فارس پیدا کنند.
این موضوع در جریان دیدار بین معاون بهره‌برداری و سیر و حرکت راه آهن ایران و مدیرکل همکاری‌های اینچوآن - تهران مورد بررسی دوباره قرار گرفت تا در توافقی کوتاه مدت اعزام ۶ قطار باری از اینچوآن به تهران تا پایان سال جاری میلادی نهایی شود. این قطار از منطقه اینچوآن کشور چین حرکت کرده و در مدت زمان ۱۴ روز پس از عبور از قزاقستان و ترکمستان به تهران خواهد رسید.
در کنار این موافقتنامه که می‌تواند در آینده به حرکت دائمی قطارهای چینی میان دو کشور منجر شود، ایران درخواست دیگری را نیز به طرف چینی ارائه کرده است. ایران از چینی‌ها خواسته است بررسی طرح ادامه حرکت قطارهای چین از ایران به سمت مقاصد اروپایی را نیز در دستور کار خود قرار دهد، موضوعی که با توجه به صرفه اقتصادی و اهمیت استراتژیک باز شدن مسیر اروپایی برای چین از طریق ایران می‌تواند از سوی دولت پکن مورد تایید قرار گیرد.
در این دیدار پیشنهاد ایجاد پایانه کانتینری در مجاورت ایستگاه راه آهن تهران مورد استقبال هیات چینی قرار گرفت ضمن آن که طرف چینی از اعطای مشوق دولت خود برای معافیت هزینه حمل ریلی تا مرز چین خبر داد.
با نهایی شدن این پیشنهاد می‌توان انتظار داشت در کنار رشد قابل توجه سهم ریل در آمار ترانزیتی ایران که یکی از اهداف استراتژیک کشور در حوزه اقتصاد به شمار می‌رود، مسیری به عکس از اروپا به مقصد چین نیز با محوریت ایران آغاز به کار کند که هدف کلان ایران در تبدیل شدن به قطب ترانزیتی منطقه را عملیاتی کند.
بخشی از مسیر ریلی جاده ابریشم در ایران سال‌هاست که قرار است افغانستان و ایران را به هم متصل کند. کار ساخت بخش‌هایی از این مسیر هنوز پایان نیافته است. راه‌آهن استراتژیک هرات – خواف به عنوان اولین مسیر ریلی بین دو کشور، برای ایران و افغانستان بسیار مهم است: از طرفی این راه‌آهن شمال افغانستان را از طریق ایران به خطوط ریلی در شمال و غرب از مسیری امن وصل می‌کند. از سوی دیگر ایران می‌تواند کالاهایش را از این راه به شمال افغانستان که پیوندهای دیرینه تاریخی با مردمانش دارد صادر کند.
کار ساخت این مسیر در ایران تمام و پروژه افتتاح شده است اما برای بهره برداری کامل نیاز به اتمام ساخت در افغانستان است. طبق برنامه قبلی خط آهن هرات – خواف در ایران ادامه پیدا می‌کند و افغانستان را به آب‌های جنوب شرقی ایران می‌رساند.
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران دربارهٔ این خط آهن گفته است: «خط ریلی چابهار ایرانشهر زاهدان زابل بیرجند خواف هراتدر دست احداث است که از این طریق ایران به افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان و نهایتا شهر کاشغر چین متصل می‌شود. چینی‌ها به سرمایه‌گذاری در این خط آهن علاقه زیادی دارند.»
امتداد راه آهن هرات – خواف به سمت غرب ایران احیای همان جاده ابریشم به سمت اروپاست. ابراهیم بای‌سلامی نماینده دوره‌های پنجم و ششم مجلس شورای اسلامی در یادداشتی در روزنامه شرق دربارهٔ اتصال راه‌آهن اروپا به چین از طریق ایران گفته بود: «اکنون راه‌آهن از پاریس تا خواف (آخرین شهر در مرز ایران و افغانستان) در حال بهره‌برداری است و به زودی از خواف به هرات خواهد رسید و امتداد راه‌آهن «از هرات تا کاشغر» با سیاست‌گذاری جدی و برنامه اصولی و مشترک ایران و چین و هماهنگی با کشورهای مسیر به راحتی میسر خواهد بود و تکمیل راه‌آهن پاریس - خواف تا پکن، بسیاری از آرزوهای پیشرفت و توسعه ایران و چین را محقق خواهد کرد. گذار شرق از وضعیت ژئوپلیتیک به موقعیت ژئواکونومیک، زمینه رفاه اجتماعی گسترش ابعاد مختلف توسعه به درون زندگی اجتماعی مردم را به نحو مستمر بهبود می‌بخشد.
کریدور هرات به کاشغر، حلقه مفقوده راه‌آهن با استاندارد بین‌المللی اروپایی است و مهم‌ترین مسیر انجام نشده راه‌آهن شرق دنیا، همین مسیر است که ضرورت دارد با اولویت بسیار در دستور کار دولت‌های ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان و چین قرار گیرد. بعد از احداث راه‌آهن خواف به هرات، مسیر هرات به کاشغر برای تکمیل مسیر غرب به شرق، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بر حسب سیاست‌گذاری و تصمیمات استراتژیک ایران و همکاری کشورهای مسیر به‌ویژه افغانستان و تاجیکستان، که بخش مهمی از ایران فرهنگی هستند، می‌توان به احداث این کریدور فوق‌العاده هم امیدوار شد.
