حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجه ایران، می‌گوید با وزیر خارجه چین توافق کرده است که امروز را به عنوان روز شروع سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین اعلام کنند.
او که روز جمعه، ۲۴ دی به چین سفر کرده است، می‌گوید روابط دو کشور در دولت سیزدهم شتاب بیشتری گرفته و در این سفر پیام کتبی از جانب ابراهیم رئيسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران برای رئيس جمهور چین بوده است.
امضای سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین در فروردین سال ۱۴۰۰ که با دستور رهبر جمهوری اسلامی پیگیری و اجرایی شد، با انتقادهای گسترده‌ای در داخل و خارج از ایران مواجه شد و در شبکه‌های اجتماعی از آن به عنوان سند «فروش ایران به چین» نام برده می‌شود.
عملیاتی شدن این سند در حالی اعلام می‌شود که در طول ماه‌های گذشته مسئولان جمهوری اسلامی رویکرد شفافی در مورد «سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین» نداشته، از انتشار جزئیات آن خودداری کرده به انتقادها و نگرانی‌ها در این مورد پاسخ واضحی نداده‌اند.
فروردین امسال علی ربیعی، سخنگوی دولت روحانی در واکنش به درخواست‌های گسترده برای انتشار جزییات این سند گفت که دولت چین «احتمالا به لحاظ برخی ملاحظات مربوط به خود مایل به انتشار» این سند «نبوده است».
در برخی اظهارنظرهای مرتبط با این سند، محمود نبویان، نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس ایران، فروردین ۱۴۰۰ بدون اشاره به قیمت و نحوه فروش، از جمله اهداف سند راهبردی ایران و چین را تضمین خرید نفت ایران از سوی چین طی ۲۵ سال اعلام کرده بود.
روابط اقتصادی ایران و چین در سال‌های اخیر رو به گسترش بوده است. با وجود تحریم‌های آمریکا، چین اکنون مهم‌ترین خریدار غیررسمی نفت ایران است.
واردات نفت ایران توسط چین در برخی ماه‌ها به بیش از ۷۰۰ هزار بشکه رسیده است و بر اساس گزارش‌های منتشر شده، دولت چین برای خرید هر بشکه نفت ایران بین ۴ تا ۵ دلار تخفیف دریافت می‌کند.
در پی گسترش نفوذ چین در مناطق جنوبی ایران از جمله سواحل مَکران، اواسط دی‌ماه امسال هیئت دولت ایران با گشودن کنسولگری چین در بندرعباس موافقت کرد.
علاوه بر این، تابستان پارسال در پی امضای سند ۲۵ ساله همکاری‌های چین و ایران، جمهوری اسلامی بلافاصله قرارداد ۱.۶ میلیارد دلاری توسعه خط آهن چابهار تا زاهدان با شرکت‌های هندی را لغو کرد.
ایران علت امر را تعلل شرکت‌های هندی در توسعه این پروژه عنوان کرده بود، اما رسانه‌های هند علت این تصمیم را تلاش چین برای به دست گرفتن انحصار پروژه‌های خط ریلی ایران عنوان کرده بود.
تعاملات اقتصادی ایران و چین در سال‌های اخیر همواره با انتقادات گسترده‌ای مواجه بوده است. از جمله روز ۱۲ دی‌ماه ۱۴۰۰، مسعود دانشمند، عضو اتاق بازرگانی ایران، با انتقاد از سیاست‌های دولت ایران در زمینه تهاتر نفت با کالا، گفت چینی‌ها در مقابل نفتی که از ایران می‌برند، « هرچه کالای بنجل داشتند را به ما دادند» و «زیان عظیمی به ما در این سال‌ها و حتی سال‌های آتی زده‌اند».
او با انتقاد از سیاست دولت ایران در «تهاتر بدون قید و شرط» گفت چینی‌ها «در هر کشوری که وارد شده‌اند، قراردادی تنظیم کرده‌اند که نوعی استعمار اقتصادی در آن نهفته بوده» است.
دولت ایران بدون توجه به این انتقادات، گفته است که علاوه بر گسترش روابط با چین، قصد دارد یک سند همکاری‌های جامع ۲۰ ساله با دولت روسیه و سند مشابه دیگری با دولت ونزوئلا امضا کند.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، نیز «ارتقا و گسترش» همکاری با چین را از «اولویت‌های» سیاست خارجی دولت خود اعلام کرده است.
امضای سند همکاری با چین و تلاش برای امضای سند همکاری با روسیه در چارچوب سیاست «نگاه به شرق» دنبال می‌شود که در سال‌های اخیر از سوی علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی به عنوان محور سیاست خارجی جمهوری اسلامی تعیین و اعلام شده است.
