خبرگزاری رویترز از قول منابع مطلع گزارش می دهد که مقامات کشورهای غربی به احیای توافق هسته‌ای با ایران امیدی ندارند و به دلیل اختلاف شدید قدرت‌های بزرگ جهانی در مورد جنگ در اوکراین ناگزیرند راه‌های جدیدی برای مهار فعالیت‌های هسته‌ای ایران پیدا کنند.
بر اساس این گزارش، هر چند کشورهای غربی تلاش برای احیای برجام را متوقف نکرده‌اند، ولی به مرور این دیدگاه تقویت می‌شود که نجات این توافق دیگر امکان‌پذیر نیست.
یک منبع که حاضر نشد نامش در گزارش قید شود، به خبرگزاری رویترز گفته است: «هنوز لوله سرم را از بازوی بیمار نکشیده‌اند ولی احساس می‌کنم که امید چندانی به پشرفت وجود ندارد». چهار مقام غربی دیگر نیز این ارزیابی مبنی بر اضمحلال توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران را تأیید کردند.
اواسط ماه مارس به نظر می‌رسید که فاصله چندانی تا توافق جدید باقی نمانده، و حتی مقامات اتحادیه اروپا که هماهنگی مذاکرات برجام را برعهده دارند، از آماده شدن متن نهایی توافق برای امضا خبر دادند، و وزرای خارجه کشورهای عضو برجام را برای تصمیم‌گیری نهایی به وین دعوت کردند.
اما مذاکرات به دلیل شروط جدید روسیه و موضوع حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی دولت آمریکا متوقف شد. ایران خواستار حذف سپاه پاسداران از این فهرست شد، ولی بسیاری از قانونگذاران آمریکایی مخالف این تصمیم هستند و معتقدند که سپاه پاسداران از طریق نیروی قدس و سازمان‌های اطلاعاتی خود فعالیت‌های تروریستی ایران در سطح منطقه را هدایت می‌کند.
به نظر می‌رسد که شروط و ملاحظات جدید روسیه اختلاف کوچکی است، ولی حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی با توجه به نزدیک شدن انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا برای دولت جو بایدن تصمیم دشواری است.
مشاوران آقای بایدن با صراحت اعلام کرده‌اند که دولت او قصد ندارد سپاه پاسداران را از فهرست سازمان‌های تروریستی حذف کند، ولی چنین اقدامی را کاملاً منتفی شده ندانسته‌اند. واشینگتن می‌گوید اگر تهران می‌خواهد مسائل ورای برجام را در توافق جدید بگنجاند، باید به نگرانی‌های امنیتی آمریکا که ورای این توافق هستند پاسخ دهد.
در این زمینه یک مقام آمریکایی به خبرگزاری رویترز گفته است: «اگر آنها حاضر نباشند از مطالبات اضافی خود صرف نظر کنند، و بر حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی پافشاری کنند، ولی در مقابل به نگرانی‌های ما که ورای برجام است پاسخ ندهند، بن‌بست ادامه خواهد یافت و نمی‌توان اختلافات را حل کرد. اما آیا مذاکرات برجام مرده است؟ ما هنوز نمی‌دانیم و به نظرم طرف ایرانی نیز هنوز نمی‌داند.»
دست کم تا این لحظه ایران حاضر نیست از حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی عقب‌نشینی کند، و در این باره یک مقام امنیتی ایران به خبرگزاری رویترز گفته است: «این خط قرمز ماست و در این زمینه کوتاه نمی آییم.»
رویترز به نقل از چندین منبع مطلع نوشته است که هیچیک از طرفین حاضر نیست بپذیرد که حدود یک سال مذاکره در مورد احیای برجام ممکن است شکست خورده باشد. واشینگتن امیدوار است ایران شرط خود در مورد سپاه پاسداران را رها کند و ایران نیز اطمینان دارد که هر زمانی که بخواهد می‌تواند توافق برجام را احیا کند.
با توجه به تمرکز غرب روی تهاجم نظامی روسيه به اوکراین و افزایش قابل توجه بهای نفت در بازار جهانی تحت تأثیر جنگ و تحريم‌های غرب عليه روسيه، ایران می‌تواند درآمدهای نفتی ناشی از دور زدن تحریم‌های آمریکا را افزایش دهد.
ایران می‌تواند با استفاده از این درآمد برنامه‌های هسته‌ای خود را تسریع کند. دولت آمریکا معتقداست که ایران تا رسیدن به مرحله انباشت سوخت هسته‌ای لازم برای تولید سلاح هسته‌ای فقط چند هفته فاصله دارد.
به رغم اظهارنظرها در مورد برنامه جایگزین در صورت عدم توافق در مورد احیای برجام، گزینه‌های چندان مناسبی برای مهار فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود ندارد. گذشته از اقدام نظامی آمریکا و اسرائيل با هدف نابود کردن تأسیسات هسته‌ای ایران، کاستن از میزان صادرات نفت ایران، تنها گزینه دیگری است که غرب دارد.
پیش از امضای توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران در سال ۲۰۱۵، چین و روسیه از تحریم نفت ایران حمایت کردند، ولی اکنون چنین توافقی بین قدرت‌های جهانی وجود ندارد.
به دلیل تهاجم نظامی به اوکراین بعید است دولت روسیه در هیچ زمینه‌ای با غرب همکاری کند. چین خریدار اصلی نفت ایران است و در شرایطی که عرضه نفت به بازار جهانی کاهش یافته و ایران با تخفیف نفت خود را می فروشد کاهش خرید نفت ایران از سوی چین بعید و یا بسیار دشوار به نظر می رسد.
وزارت خارجه چین در پاسخ به این سؤال که آیا خرید نفت از ایران ناقص تحریم‌های آمریکاست، بدون ورود به جزئیات تأکید کرده که با تحریم‌های یکجانبه آمریکا مخالف است و از واشینگتن خواسته است این تحریم‌ها را لغو کند.
براساس برآورد مؤسسه «کپلر» که حجم فروش نفت کشورها را بررسی می‌کند، میزان صادرات نفت ایران که در سه ماهه آخر سال میلادی گذشته حدود ۶۶۸ میلیون بشکه در روز بود، در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ به حدود ۸۷۰ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.
تا زمانی که بحران اوکراین ادامه دارد آمریکا ناگزیر است به طور همزمان بر تحریم صادرات نفت روسیه و ایران نظارت کند و به گفته منابع مطلع این کار ساده‌ای نیست.
نکته دیگر این است که هر چند حجم صادرات نفت ایران در حال حاضر به دلیل تحریم‌های آمریکا نیمی از ظرفیت صادرات این کشور است ولی با توجه به افزایش بهای نفت تحت تأثیر جنگ در اوکراین درآمد آن تقریباً دو برابر شده است.
در این زمینه يک ديپلمات غربی گفته است: «در شرايطی که درآمد نفتی آنها (ايران) به حدی رسيده که معادل حذف تحريم‌هاست، مجبور نيستند يک امتياز مهم بدهند».
