همزمان با اوج گيری تنش ميان ايران و آمريکا بر سر نقشه ترور سفير عربستان در واشينگتن، سعود الفيصل ، وزير امور خارجه عربستان، گفت که رياض مقابله به مثل خواهد کرد.
سعودالفيصل که برای تاسيس يک مرکز گفت و گوی اديان به اتريش سفر کرده بود روز پنجشنبه ۲۱ مهر به رسانه ها گفت که کشورش در برابر فشار ايران تسليم نخواهد شد و با «پاسخ سنجيده»در مقابل ايران خواهد ايستاد.
سعودالفيصل در پاسخ به پرسش خبرنگاران که پاسخ سنجيده عربستان به ايران چگونه خواهد بود، گفت: «بايد منتظر ماند و ديد.»
باراک اوباما هم در واکنش به نقشه ترور سفير عربستان اظهارداشت که همه گزينه ها برای پاسخ به اين اقدام ايران مطرح است .همزمان شماری ازسياستمداران فعلی و پيشين آمريکا به طور ضمنی و آشکار از کاخ سفيد خواسته اند که با حمله به تاسيسات سپاه وهسته ای ايران ضرب شستی به اين کشورنشان دهد.
جمهوری اسلامی اتهام ترورسفيرعربستان را ساخته و پرداخته آمريکا مي داند و آيت الله خامنه ای ضمن متهم کردن کشورهای غربی به «ايران هراسی» اظهارات مقامهای آمريکائی را «تهمت مهمل و بی معنا» خواند وگفت اين «توطئه نيز نگرفت و نخواهد گرفت .»
«پاسخ سنجيده»عربستان و محدوديت ها
اما پاسخ سنجيده عربستان سعودی چه ميتواند باشد و در شرايط فعلی چه کاری از دست آمريکا ساخته است ؟
واقعيت اين است که عربستان در سطح استراتژيک نه تنها راه حل مناسبی برای معضل جمهوری اسلامی ندارد که با خروج نيرو های آمريکائی ازعراق با مشکلات بيشتری نيز روبرو خواهد شد. با اينکه شماری از نيرو های آمريکائی به عنوان مشاور و مربی در عراق باقی خواهند ماند اما کشورهای عرب منطقه خليج فارس به ويژه عربستان به پای بندی آمريکا برای دفاع از آنها در مقابل جمهوری اسلامی و جاه طلبی های آن ، به ويژه در حوزه هسته ای ، به ديده ترديد مينگرند. عربستان و ديگر کشور های عرب منطقه که عراق صدام را حائل بين خود و جمهوری اسلامی ميدانستند از دست داده اند و در مقايسه با ايران نفوذ چندانی در عراق ندارند.
عربستان نگران آن است که کاهش نيروهای آمريکائی درمنطقه وخلا قدرت ناشی از آن راه را برای سياست های سلطه طلبانه جمهوری اسلامی هموارتر خواهد کرد. اظهارات مقامهای جمهوری اسلامی در چند ماه گذشته اين برداشت رياض را تقويت کرده است.
به باورمقامهای ايرانی خروج نيروهای آمريکائی ازعراق ، ادامه جنگ فرسايشی آمريکا در افغانستان ، ناآراميهای بحرين ، پا گرفتن اعتراضات شيعيان در شرق عربستان ، بهار عربی نشات گرفته از انقلاب اسلامی ايران و بالاخره نفوذ جمهوری اسلامی در عراق و لبنان شرايط لازم را برای آنها فراهم کرده است تا پر و بال خود را در منطقه بيشتربگسترانند و موقعيت جمهوری اسلامی را به عنوان مهمترين قدرت منطقه تثبيت کنند.
سخنان مقامهای کشوری و لشکری جمهوری اسلامی در مورد افول قدرت آمريکا در منطقه ، شمارش معکوس خروج ناو های آمريکائی از آبهای خليج فارس، قدرت نظامی و پيشرفتهای تسليحاتی ايران، گسترش شعاع عملياتی نيروی دريائی به آبهای بين المللی حکايت از اين برداشتهای سئوال برانگيز دارد.
در مقابل عربستان سعودی بر آن است که بهر قيمتی از اين سناريو جلو گيری کند و همه توان خود را به کار گرفته تا آمريکا را متقاعد کند که جمهوری اسلامی بيش ا ز آنچه که واشينگتن تصور ميکند خطرناک است و نه تنها نبايد با تهران گفتگو کرد که بايد آن را بر جايش نشاند.
پادشاه عربستان در سال ۲۰۰۸ به رايان کروکر سفير آمريکا در عراق و ژنرال ديويد پترائوس توصيه کرد که آمريکا برای نابودی تاسيسات هسته ای ايران به اين کشور حمله کند و «سر مار را قطع کند.»
بر پايه اسناد ويکی ليکس دو روز پس از اين اظهارات، عادل الجبير، سفير سعودی در واشينگتن (که اکنون اتهام طرح تروراوآفتابی شده) به سفارت آمريکا درعربستان ياد آوری کرد که با توجه به توصيه پادشاه سرمار را قطع کنيد.
تنگنا های آمريکا
به رغم تشجيع کاخ سفيد از سوی برخی از مقامهای آمريکائی، اين کشور نه منابع لازم برای جلوگيری از نفوذ ايران در عراق را دارا است و نه در اين برهه مايل است وارد در گيری نظامی با ايران شود .علاوه بردرگيری عراق و افعانستان و شرايط نامطلوب پاکستان آمريکا نميخواهد جبهه تازه ای عليه خود بگشايد. به تازگی دايان فاينستاين ، سناتور دمکرات و رئيس کميته اطلاعات سنای آمريکا ، از دولت اوباما خواسته است که راه تحريم را دنبال کند و از نشان دادن ضرب شست به سپاه قدس به خاطر توطئه ترور سفير عربستان دوری جويد زيرا اينگونه درگيری ها به جنگ کشيده خواهد شد.
آمريکا تلاش تازه ای را برای تحريم و انزوای بيشتر ايران آغاز کرده است اما اقدامهای گذشته آمريکا چه در چهار چوب قطع نامه های سازمان ملل و چه به طور يک جانبه نشان داده است که به رغم تشديد مسائل اقتصادی ايران و فشار بيشتر بر مردم – که آمريکا در ظاهرخواهان آن نيست - جمهوری اسلامی رفتارش را در قبال مسئله هسته ای و ديگر مسائل سياسی منطقه تغيير نداده است.
سلاح نفت
به باور ترکی الفيصل، رئيس پيشين اطلاعات عربستان و سفير سابق اين کشور در آمريکا ، سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی ميتواند اقتصاد تک پايه ايران را که متکی بر درآمد نفت است از کار بياندازد و به سقوط رژيم اسلامی منجر شود.
وی نزديک به چهار ماه پيش خطاب به شماری ازافسران ناتو در يک پايگاه هوائی بريتانيا گفت با توجه به نقش مخرب جمهوری اسلامی در منطقه عربستان با توجه به منابع عظيم نفتی و قابليت توليد بالا ميتواند اقتصاد ايران را درهم فشرد . به گفته او اينکار با باز کردن شير های نفت به سوی کشور های مصرف کننده و اشباع بازار با نفت ارزان، ايران را از ميليارد ها دلار در آمد نفتی که برای برقراری ثبات و آرامش اجتماعی در اين کشور حياتی است، محروم خواهد کرد.
به گفته ترکی الفيصل طرح او که در خاندان سعودی جدی گرفته شده است ميتواند يکی از واکنش های عربستان در قبال نقشه ترورعادل الجبير باشد. اما اجرای اين طرح جدا از اينکه به مثابه اعلام جنگ با ايران خواهد بود عملی به نظر نميرسد.
عربستان در حال حاضرروزانه حدو ۹.۶ ميليون بشکه نفت توليد ميکند و به گفته مقامهای سعودی در مدتی بين يک تا دوماه عربستان مي تواند توليد خود را به ۱۲.۵ ملييون بشکه در روز افزايش دهد. شماری از کارشناسان نفتی ترديد دارند که عربستان پس از رسيدن به چنين ظرفيت توليد بتواند آن را برای مدت طولانی ادامه دهدو با اشباع بازارها جهانی در آمد نفت ايران را به شدت کاهش دهد. جدا از وضعيت نا مطلوب اقتصاد جهانی، ديگر توليد کنندگان نفت نيز صدمه خواهند ديد و ايران در صورت اين اقدام عربستان ميتواند با کوشش برای بستن تنگه هرمز صدور نفت عربستان و ديگر کشور های حوزه خليج فارس را با مشکلات جدی روبرو کند.
پی آمد های منطقه ای و جهانی طرح پيشنهادی ترکی الفيصل چنان گسترده است که به نظر نمي رسد آمريکا ، ضامن اصلی امنيت عربستان، به اجرای آن روی خوش نشان دهد.
جنگ نيابتی
جدا از سلاح نفت، عربستان مي تواند با روی آوردن به روشهای سنتی مانند حمايت از تند گرايان سنی در ايران، عراق، سوريه و لبنان و دست زدن به يک جنگ نيابتی جمهوری اسلامی را در تنگنا قرار دهد. اما عربستان سعودی که خود نگران بهارعربی و نا آراميهای شيعيان بحرين وهمچنين نارضايتی حاد واعتراضهای شيعيان استان شرقی است، استانی که به خاطر ميدان های بزرگ نفتی اش از حياتی ترين مناطق استراتژيک عربستان است. نا آراميهای اخير در شهر قطيف در اين استان نمونه بارز اين نگرانی و شکنندگی امنيت عربستان است و ايران ميتواند مانند بحرين از اين گونه رويداد ها بهره برداری کند.
بر پايه اسناد ويکی ليکس عادل الجبير در نوامبر سال ۲۰۰۷ در رياض از قول پادشاه عربستان به شماری از ديپلوماتهای آمريکائی گفت: آمريکا تنها يک بار نمايش قدرت ميتواند ايران را ادامه سياستهای توسعه طلبانه و برنامه هسته ايش باز دارد. با توجه به اتهام ترورالجيير، به احتمال قوی رياض سخنانی از اين دست را در محافل ديپلوماتيک آمريکا تکرار خواهد کرد. همزمان عربستان سعودی تلاش خواهد کرد تا جمهوری اسلامی را متقاعد کند که با برخورداری از حمايت های آمريکا و داشتن توانائی و اراده لازم با دست اندازی های آن مقابله خواهد کرد اما شواهد نشان ميدهد که عربستان گزينه های کارسازی ندارد ومسائل ديرينه بين ايران و عربستان يک شبه حل شدنی نيست.
در اين رابطه آمريکا هم با دشواريهائی روبروست. به نظر مي رسد که باراک اوباما به رغم تکرار و پيش کشيدن گزينه نظامی به سياست دو مسيره فشار و تشويق چشم دوخته که تاکنون راه به جائی نبرده است.
گفتگوی مستقيم؟
شايد گفتگوی مستقيم و استراتژيک بين ايران و آمريکا - مانند گفتگوی بين چين و آمريکا - با اولويت دادن به مسئله هسته ای راه گشا باشد، ولی ظواهرامر نشان ميدهد که جمهوری اسلامی علاقه ای به اين کار ندارد . بعد از سه دهه دشمنی بين جمهوری اسلامی و آمريکا، واشينگتون حفظ اهداف استراتژيک و رهبری خود در خاور ميانه را دستکم در مهار کامل جمهوری اسلامی جستجو مي کند و در حال حاضر نشانه ای از تغيير اين سياست ديده نميشود. ادامه وضعيت موجود در نهايت به تقابل و جنگ منتهی خواهد شد.
سعودالفيصل که برای تاسيس يک مرکز گفت و گوی اديان به اتريش سفر کرده بود روز پنجشنبه ۲۱ مهر به رسانه ها گفت که کشورش در برابر فشار ايران تسليم نخواهد شد و با «پاسخ سنجيده»در مقابل ايران خواهد ايستاد.
سعودالفيصل در پاسخ به پرسش خبرنگاران که پاسخ سنجيده عربستان به ايران چگونه خواهد بود، گفت: «بايد منتظر ماند و ديد.»
باراک اوباما هم در واکنش به نقشه ترور سفير عربستان اظهارداشت که همه گزينه ها برای پاسخ به اين اقدام ايران مطرح است .همزمان شماری ازسياستمداران فعلی و پيشين آمريکا به طور ضمنی و آشکار از کاخ سفيد خواسته اند که با حمله به تاسيسات سپاه وهسته ای ايران ضرب شستی به اين کشورنشان دهد.
جمهوری اسلامی اتهام ترورسفيرعربستان را ساخته و پرداخته آمريکا مي داند و آيت الله خامنه ای ضمن متهم کردن کشورهای غربی به «ايران هراسی» اظهارات مقامهای آمريکائی را «تهمت مهمل و بی معنا» خواند وگفت اين «توطئه نيز نگرفت و نخواهد گرفت .»
«پاسخ سنجيده»عربستان و محدوديت ها
اما پاسخ سنجيده عربستان سعودی چه ميتواند باشد و در شرايط فعلی چه کاری از دست آمريکا ساخته است ؟
واقعيت اين است که عربستان در سطح استراتژيک نه تنها راه حل مناسبی برای معضل جمهوری اسلامی ندارد که با خروج نيرو های آمريکائی ازعراق با مشکلات بيشتری نيز روبرو خواهد شد. با اينکه شماری از نيرو های آمريکائی به عنوان مشاور و مربی در عراق باقی خواهند ماند اما کشورهای عرب منطقه خليج فارس به ويژه عربستان به پای بندی آمريکا برای دفاع از آنها در مقابل جمهوری اسلامی و جاه طلبی های آن ، به ويژه در حوزه هسته ای ، به ديده ترديد مينگرند. عربستان و ديگر کشور های عرب منطقه که عراق صدام را حائل بين خود و جمهوری اسلامی ميدانستند از دست داده اند و در مقايسه با ايران نفوذ چندانی در عراق ندارند.
عربستان نگران آن است که کاهش نيروهای آمريکائی درمنطقه وخلا قدرت ناشی از آن راه را برای سياست های سلطه طلبانه جمهوری اسلامی هموارتر خواهد کرد. اظهارات مقامهای جمهوری اسلامی در چند ماه گذشته اين برداشت رياض را تقويت کرده است.
به باورمقامهای ايرانی خروج نيروهای آمريکائی ازعراق ، ادامه جنگ فرسايشی آمريکا در افغانستان ، ناآراميهای بحرين ، پا گرفتن اعتراضات شيعيان در شرق عربستان ، بهار عربی نشات گرفته از انقلاب اسلامی ايران و بالاخره نفوذ جمهوری اسلامی در عراق و لبنان شرايط لازم را برای آنها فراهم کرده است تا پر و بال خود را در منطقه بيشتربگسترانند و موقعيت جمهوری اسلامی را به عنوان مهمترين قدرت منطقه تثبيت کنند.
سخنان مقامهای کشوری و لشکری جمهوری اسلامی در مورد افول قدرت آمريکا در منطقه ، شمارش معکوس خروج ناو های آمريکائی از آبهای خليج فارس، قدرت نظامی و پيشرفتهای تسليحاتی ايران، گسترش شعاع عملياتی نيروی دريائی به آبهای بين المللی حکايت از اين برداشتهای سئوال برانگيز دارد.
در مقابل عربستان سعودی بر آن است که بهر قيمتی از اين سناريو جلو گيری کند و همه توان خود را به کار گرفته تا آمريکا را متقاعد کند که جمهوری اسلامی بيش ا ز آنچه که واشينگتن تصور ميکند خطرناک است و نه تنها نبايد با تهران گفتگو کرد که بايد آن را بر جايش نشاند.
پادشاه عربستان در سال ۲۰۰۸ به رايان کروکر سفير آمريکا در عراق و ژنرال ديويد پترائوس توصيه کرد که آمريکا برای نابودی تاسيسات هسته ای ايران به اين کشور حمله کند و «سر مار را قطع کند.»
بر پايه اسناد ويکی ليکس دو روز پس از اين اظهارات، عادل الجبير، سفير سعودی در واشينگتن (که اکنون اتهام طرح تروراوآفتابی شده) به سفارت آمريکا درعربستان ياد آوری کرد که با توجه به توصيه پادشاه سرمار را قطع کنيد.
تنگنا های آمريکا
به رغم تشجيع کاخ سفيد از سوی برخی از مقامهای آمريکائی، اين کشور نه منابع لازم برای جلوگيری از نفوذ ايران در عراق را دارا است و نه در اين برهه مايل است وارد در گيری نظامی با ايران شود .علاوه بردرگيری عراق و افعانستان و شرايط نامطلوب پاکستان آمريکا نميخواهد جبهه تازه ای عليه خود بگشايد. به تازگی دايان فاينستاين ، سناتور دمکرات و رئيس کميته اطلاعات سنای آمريکا ، از دولت اوباما خواسته است که راه تحريم را دنبال کند و از نشان دادن ضرب شست به سپاه قدس به خاطر توطئه ترور سفير عربستان دوری جويد زيرا اينگونه درگيری ها به جنگ کشيده خواهد شد.
آمريکا تلاش تازه ای را برای تحريم و انزوای بيشتر ايران آغاز کرده است اما اقدامهای گذشته آمريکا چه در چهار چوب قطع نامه های سازمان ملل و چه به طور يک جانبه نشان داده است که به رغم تشديد مسائل اقتصادی ايران و فشار بيشتر بر مردم – که آمريکا در ظاهرخواهان آن نيست - جمهوری اسلامی رفتارش را در قبال مسئله هسته ای و ديگر مسائل سياسی منطقه تغيير نداده است.
سلاح نفت
به باور ترکی الفيصل، رئيس پيشين اطلاعات عربستان و سفير سابق اين کشور در آمريکا ، سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی ميتواند اقتصاد تک پايه ايران را که متکی بر درآمد نفت است از کار بياندازد و به سقوط رژيم اسلامی منجر شود.
وی نزديک به چهار ماه پيش خطاب به شماری ازافسران ناتو در يک پايگاه هوائی بريتانيا گفت با توجه به نقش مخرب جمهوری اسلامی در منطقه عربستان با توجه به منابع عظيم نفتی و قابليت توليد بالا ميتواند اقتصاد ايران را درهم فشرد . به گفته او اينکار با باز کردن شير های نفت به سوی کشور های مصرف کننده و اشباع بازار با نفت ارزان، ايران را از ميليارد ها دلار در آمد نفتی که برای برقراری ثبات و آرامش اجتماعی در اين کشور حياتی است، محروم خواهد کرد.
به گفته ترکی الفيصل طرح او که در خاندان سعودی جدی گرفته شده است ميتواند يکی از واکنش های عربستان در قبال نقشه ترورعادل الجبير باشد. اما اجرای اين طرح جدا از اينکه به مثابه اعلام جنگ با ايران خواهد بود عملی به نظر نميرسد.
عربستان در حال حاضرروزانه حدو ۹.۶ ميليون بشکه نفت توليد ميکند و به گفته مقامهای سعودی در مدتی بين يک تا دوماه عربستان مي تواند توليد خود را به ۱۲.۵ ملييون بشکه در روز افزايش دهد. شماری از کارشناسان نفتی ترديد دارند که عربستان پس از رسيدن به چنين ظرفيت توليد بتواند آن را برای مدت طولانی ادامه دهدو با اشباع بازارها جهانی در آمد نفت ايران را به شدت کاهش دهد. جدا از وضعيت نا مطلوب اقتصاد جهانی، ديگر توليد کنندگان نفت نيز صدمه خواهند ديد و ايران در صورت اين اقدام عربستان ميتواند با کوشش برای بستن تنگه هرمز صدور نفت عربستان و ديگر کشور های حوزه خليج فارس را با مشکلات جدی روبرو کند.
پی آمد های منطقه ای و جهانی طرح پيشنهادی ترکی الفيصل چنان گسترده است که به نظر نمي رسد آمريکا ، ضامن اصلی امنيت عربستان، به اجرای آن روی خوش نشان دهد.
جنگ نيابتی
جدا از سلاح نفت، عربستان مي تواند با روی آوردن به روشهای سنتی مانند حمايت از تند گرايان سنی در ايران، عراق، سوريه و لبنان و دست زدن به يک جنگ نيابتی جمهوری اسلامی را در تنگنا قرار دهد. اما عربستان سعودی که خود نگران بهارعربی و نا آراميهای شيعيان بحرين وهمچنين نارضايتی حاد واعتراضهای شيعيان استان شرقی است، استانی که به خاطر ميدان های بزرگ نفتی اش از حياتی ترين مناطق استراتژيک عربستان است. نا آراميهای اخير در شهر قطيف در اين استان نمونه بارز اين نگرانی و شکنندگی امنيت عربستان است و ايران ميتواند مانند بحرين از اين گونه رويداد ها بهره برداری کند.
بر پايه اسناد ويکی ليکس عادل الجبير در نوامبر سال ۲۰۰۷ در رياض از قول پادشاه عربستان به شماری از ديپلوماتهای آمريکائی گفت: آمريکا تنها يک بار نمايش قدرت ميتواند ايران را ادامه سياستهای توسعه طلبانه و برنامه هسته ايش باز دارد. با توجه به اتهام ترورالجيير، به احتمال قوی رياض سخنانی از اين دست را در محافل ديپلوماتيک آمريکا تکرار خواهد کرد. همزمان عربستان سعودی تلاش خواهد کرد تا جمهوری اسلامی را متقاعد کند که با برخورداری از حمايت های آمريکا و داشتن توانائی و اراده لازم با دست اندازی های آن مقابله خواهد کرد اما شواهد نشان ميدهد که عربستان گزينه های کارسازی ندارد ومسائل ديرينه بين ايران و عربستان يک شبه حل شدنی نيست.
در اين رابطه آمريکا هم با دشواريهائی روبروست. به نظر مي رسد که باراک اوباما به رغم تکرار و پيش کشيدن گزينه نظامی به سياست دو مسيره فشار و تشويق چشم دوخته که تاکنون راه به جائی نبرده است.
گفتگوی مستقيم؟
شايد گفتگوی مستقيم و استراتژيک بين ايران و آمريکا - مانند گفتگوی بين چين و آمريکا - با اولويت دادن به مسئله هسته ای راه گشا باشد، ولی ظواهرامر نشان ميدهد که جمهوری اسلامی علاقه ای به اين کار ندارد . بعد از سه دهه دشمنی بين جمهوری اسلامی و آمريکا، واشينگتون حفظ اهداف استراتژيک و رهبری خود در خاور ميانه را دستکم در مهار کامل جمهوری اسلامی جستجو مي کند و در حال حاضر نشانه ای از تغيير اين سياست ديده نميشود. ادامه وضعيت موجود در نهايت به تقابل و جنگ منتهی خواهد شد.
