خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی به‌نقل از منابع اطلاعاتی اروپایی از تولید پهپادهای انتحاری در روسیه با استفاده از موتور و قطعات چینی خبر داده است.
بر اساس این گزارش که جمعه ۲۳ شهریور منتشر شد، طی یک سال گذشته بیش از دو هزار و ۵۰۰ فروند از این پهپادها تولید و در جنگ علیه اوکراین استفاده شده است.
با این حال چین بر بی‌طرفی خود تأکید و ادعا می‌کند که فناوری و تجهیزات با کاربرد نظامی یا کاربردهای دوگانه در اختیار روسیه قرار نداده است.
برخی کارشناسان معتقدند پهپادهای جدید وابستگی ارتش روسیه به پهپادهایی را که از ایران دریافت و یا به کمک تهران تولید کرده، کاهش می‌دهد؛ هرچند حکومت ایران نیز گزارش‌ها دربارهٔ حمایت نظامی از روسیه در جنگ علیه اوکراین را تکذیب کرده است.
مهم‌ترین جزئیات گزارش چیست؟
گزارش رویترز می‌گوید روسیه از سال گذشته یک پهپاد جدید تهاجمی با برد بلند تولید می‌کند که اکثر قطعات و از جمله موتور آن ساخت چین است.
از مجموعهٔ اسنادی که به دست نهادهای اطلاعاتی رسیده و شامل یک قرارداد، مکاتبات داخلی و مدارک مالی مرتبط با تولید این نوع پهپاد در روسیه است، چنین برمی‌آید که کارخانهٔ «کوپول» واقع در شهر ایژفسک از ژوئیهٔ ۲۰۲۳ تا ژوئیهٔ ۲۰۲۴، بیش از ۲۵۰۰ پهپاد «گارپیا» تولید کرده است.
«گارپیا» حدود ۳۰۰ کیلوگرم وزن و بردی حدود ۱۵۰۰ کیلومتر دارد و بسیار شبیه به پهپاد مدل «شاهد» ایران است، اما دارای یک پرهٔ پیچ‌ومهره با شکلی خاص است و از موتوری از نوع لیمباخ ال-۵۵۰ استفاده می‌کند. این موتور که اصل آن در آلمان ابداع و تولید شده، اکنون توسط شرکت چینی «کسیامن لیمباخ» تولید می‌شود.
این شرکت به سؤالات رویترز در این باره پاسخ نداده است.
گزارش رویترز همچنین می‌گوید مطابق قراردادی که اوایل ۲۰۲۳ بین کارخانهٔ «کوپول» و وزارت دفاع روسیه منعقد شد و ارزش آن بیش از یک میلیارد روبل (معادل ۱۰ میلیون یورو) است، مقرر شده بود کارخانه‌ای برای تولید پهپادهای «گارپیا» احداث شود.
منابع اطلاعاتی رویترز می‌گویند این خط تولید در کارخانهٔ پیشین سیمان که سه سال قبل از آن توسط «کوپول» خریداری و بازسازی شده بود، راه‌اندازی شد. این خبرگزاری با مطالعهٔ ویدئویی که بهار ۲۰۲۳ در کانال‌های تلگرامی منتشر شد، محل دقیق این کارخانه را تعیین کرده است.
در ایژفسک در منطقهٔ اورال، حدود ۱۳۰۰ کیلومتری شرق مسکو، کارخانهٔ «زالا» تولیدکنندهٔ پهپادهای انتحاری «لانست» قرار دارد و در پاییز ۲۰۲۳ ولادیمیر پوتین در جریان بازدید از این شهر، دستاوردهای روسیه در تولید پهپادهای پیشرفته را ستود.
اما مطابق گزارش رویترز، پهپادهای «گارپیا» از فناوری چین استفاده می‌کند. بازمانده‌های این پهپادها در اوکراین نیز پیدا شده و اطلاعات آن در اختیار رویترز قرار گرفته است.
به گزارش این خبرگزاری، وزارت دفاع روسیه به سؤالات خبرنگاران پاسخ نداده، اما وزارت خارجهٔ چین در بیانیه‌ای تأکید کرده که پکن نظارت سخت بر صادرات تجهیزاتی دارد که ممکن است کاربرد نظامی داشته باشد. در این بیانیه تکرار شده که چین «به پیشبرد مذاکرات صلح و حل سیاسی این مناقشه پایبند است».
آیا این به‌معنای کاهش وابستگی روسیه به پهپادهای ایرانی است؟
ساموئل بندت، کارشناس مرکز امنیت جدید آمریکا (پژوهشکده‌ای مستقر در واشینگتن)، به رویترز گفته است که اگر خبر تولید و استفاده از «گارپیا» تأیید شود، «به معنای کاهش وابستگی روسیه به پهپادهای تولید ایران است».
به‌گفتهٔ او، این تحول می‌تواند نشانگر آن باشد که «روسیه بیشتر به تولید داخلی متکی شده و البته به چین، که قطعات و تجهیزات این کشور توسط هر دو طرف جنگ به کار گرفته می‌شود».
براساس گزارش رویترز، در پی مطالعهٔ مکاتبات داخلی کارخانهٔ «کوپول»، نخستین نمونهٔ «گارپیا» در نیمهٔ اول سال ۲۰۲۳ تولید شد، تا پایان همان سال چند صد فروند تولید شده و در نیمهٔ اول ۲۰۲۴ با رشد دوبرابری به حدود دو هزار فروند رسید.
به‌گفتهٔ ساموئل بندت، کارشناس نظامی، تولید دو هزار و ۵۰۰ پهپاد انتحاری در سال به‌معنای بخش عمدهٔ کل تولید پهپاد در روسیه است.
الکساندر سیرسکی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اوکراین، ماه گذشته گفته بود روسیه از آغاز جنگ بیش از ۱۴ هزار پهپاد انتحاری از جمله «شاهد»، «گران ۲» و «لنست» به اهدافی در اوکراین پرتاب کرده است.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در بهار گذشته اعلام کرد روسیه بیش از یک هزار پهپاد مدل «شاهد» علیه اهدافی در اوکراین پرتاب کرده است. روسیه عمدتاً از این پهپادها برای تضعیف پدافند هوایی اوکراین و تخریب تأسیسات نظامی و غیرنظامی در عمق خاک اوکراین استفاده می‌کند.
همچنین گزارش‌ها از آغاز تولید «شاهد ۱۳۶» با نام روسی «گران ۲» در کارخانهٔ آلابوگا در تاتارستان منتشر شده است. اوکراین در بهار گذشته کوشید این کارخانه را مورد حملهٔ پهپادی قرار دهد.
حکومت ایران به گزارش رویترز واکنشی نداشته، اما همواره ارسال تسلیحات و تجهیزات نظامی مورد استفادهٔ روسیه علیه اوکراین را رد کرده است.
پیش از جنگ روسیه علیه اوکراین، پرطرفدارترین محصول کارخانهٔ «کوپول»، سامانه‌های موشکی تور بود که حکومت ایران نیز آن را در اختیار دارد و در سال ۲۰۲۰ با استفاده از آن، هواپیمای اوکراینی پی‌اس ۷۵۲ با ۱۷۶ سرنشین را سرنگون کرد.
جزئیات نقش چین در تولید پهپادهای انتحاری در روسیه چیست؟
اسناد مورخ نیمهٔ اول ۲۰۲۳ که در اختیار رویترز قرار گرفته، نشان می‌دهد که شرکت «وکتور» از شرکت‌های چینی قطعاتی خریده که متعاقباً به کارخانهٔ «کوپول» ارسال شده است.
بر اساس یکی از این مدارک، قرار بوده ۸۰۰ موتور ساخت چین پس از راه‌اندازی خط تولید جدید در پایان نیمهٔ اول سال ۲۰۲۳ تأمین شود.
قراردادی دیگر بین «وکتور» و «کوپول» شامل خرید ۱۰۰ محور، کاربراتور و سایر قطعات موتور لیمباخ از دو شرکت چینی - «یوهنگ» (Juhang) و «ردلپوس» (Redlepus) واقع در شهر شنژن است.
اسناد گمرکی نشان می‌دهد که از آوریل ۲۰۲۲ تا دسامبر ۲۰۲۳ شرکت روسی «وکتور» بیش از ۳۶ میلیون دلار کالا از «یوهنگ» و بیش از شش میلیون دلار کالا از «ردلپوس» خریداری کرده است.
این کالاها شامل «موتور هواپیما، ترانزیستور، ماژول‌های الکترونیکی، کانکتور، دوشاخه و سوکت و دیگر قطعات یدکی» است که نوع کاربرد آن «اهداف عمومی غیرنظامی» و «اهداف عمومی تولیدی» ذکر شده است.
«یوهنگ» تحت تحریم‌های آمریکا و بریتانیاست. شرکت «وکتور» به سؤالات رویترز پاسخ نداده است.
نهادهای اطلاعاتی اروپایی از این‌که شرکت‌های چینی شرایط تولید پهپادهای بزرگ انتحاری در روسیه را هموار ساخته‌اند، ابراز نگرانی و تأکید کرده‌اند که صادرات این تجهیزات به روسیه باید متوقف شود.
هفتهٔ گذشته ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، با اشاره به این‌که کمک‌های چین به روسیه عامل قابل‌توجهی در ادامهٔ جنگ روسیه علیه اوکراین است، از پکن خواست به حمایت از روسیه پایان دهد.
آمریکا بارها نسبت به حمایت چین از صنایع دفاع روسیه هشدار داده و تاکنون تحریم‌های متعددی برای محدود کردن قابلیت‌های روسیه در دستیابی به تجهیزات و فناوری‌های نظامی وضع کرده است.
چین در ژوئیه اعلام کرد از اول سپتامبر مقررات صادرات پهپادها را شدیدتر می‌کند. پکن همزمان تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های چینی که مظنون به ایفای نقش در جنگ علیه اوکراین هستند را «یک‌جانبه و غیرقانونی» خوانده است.
