کارشناسان آمریکایی معتقدند که طالبان ممکن است ظرف یک سال پس از خروج کامل نیروهای آمریکا و ناتو از افعانستان کابل را تصرف کند ولی سقوط کابل و دولت مرکزی اجتناب‌ناپذیر نیست و تا حدود زیادی به بهبود قابلیت‌های رزمی و فرماندهی نیروهای دولتی بستگی دارد.
همزمان با تشدید و گسترش حملات طالبان در دو ماه اخیر نگرانی‌ها در مورد احتمال فروپاشی ارتش افغانستان افزایش یافته است.
طالبان ادعا می‌کند که حداقل ۸۰ ولسوالی از مجموع ۴۲۰ ولسوالی افغانستان را تصرف کرده و مراکز برخی از ولایات را در محاصره دارد. دولت افغانستان این ادعا را رد کرده ولی نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان چند روز پیش گفت حدود ۵۰ ولسوالی به تصرف طالبان درآمده است.
روزنامه وال استریت جورنال روز چهارشنبه دوم تیرماه گزارش داد که طبق ارزیابی نهادهای امنیتی آمریکا طالبان ممکن است ظرف ۶ تا ۱۲ ماه پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی کابل را تصرف کند.
اندرو واتکینز از پژوهشکده گروه بین‌المللی بحران گفت: «پیشروی شورشیان و عقب‌نشینی و شکست‌های ارتش افغانستان را نمی‌توان انکار کرد. ولی سقوط کابل حتمی نیست. طالبان یک نیروی نظامی مهارنشدنی نیست».
او افزود: «اکثر مناطقی که طالبان تصرف کرده است نواحی روستایی هستند که ارزش استراتژیک چندانی ندارند و حضور نظامی در چنین مناطقی ضروری نیست».
البته برخی از این مناطق در مسیرهای تدارکاتی مهم و در اطراف کابل قرار دارند.
اندرو واتکینز افزود: «طالبان تلاش می‌کند موقعیت خود را در اطراف شهرهای بزرگ تقویت کند و لزوما به این معنا نیست که در آینده نزدیک تلاش خواهند کرد این شهرها را تصرف کنند».
ارتش افغانستان طی یک‌سال گذشته در حملات عليه طالبان از حمایت هوایی آمریکا برخوردار نبوده است و در پی خروج هزاران کارمند غیرنظامی آمریکايی که عملیات هواپیماهای ارتش افغانستان را تضمین می‌کنند نیروی هوایی این کشور به شدت تضعیف خواهد شد.
کارتر ملکاسیان، مقام سابق وزارت دفاع آمریکا و کارشناس فعلی امور افغانستان در یک موسسه مشاوره امنیتی، معتقد است که تصرف کابل توسط طالبان در آینده نزدیک «بسیار بعید» است. با این همه او می‌پذیرد که چنین اتفاقی ظرف یک‌سال آینده محتمل است.
او می‌گوید: «در صورت سقوط شهرهای بزرگی نظیر قندهار و یا مزار شریف باید نگران تصرف کابل بود».
جیمز دابينز، نماينده سابق آمریکا در امور افغانستان و کارشناس فعلی اندیشکده «رند کورپوریشن»، پیش‌بینی می‌کند که درگیری‌های نظامی تشدید خواهد شد.
او می‌گوید: «در حال حاضر طالبان اساساً در مناطق روستایی که از حمایت بیشتری برخوردار است پیشروی کرده است. ولی جامعه افغانستان به نسبت سال ۱۹۹۶ که طالبان قدرت را به‌دست گرفت خیلی تغییر کرده است و این گروه در شهرهای بزرگ که زیرساخت‌های مهم در آن‌جا قرار دارند از حمایت اندکی برخوردار است».
او افزود: «جامعه افغانستان بخصوص در شهرها از سطح آموزش و ارتباطات بهتری برخوردار است. کابل یک شهر پنج میلیونی است و به نظر من طالبان به سختی می‌تواند چنین شهری را کنترل کند».
اندرو واتکینز معتقد است که ارتش افغانستان بدرستی نیروهای خود را پخش نکرده و روی دفاع از شهرهای بزرگ و نقاط استراتژیک مثل مسیرهای تدارکاتی مهم تمرکز کرده است. به گفته او، تغییرات اخیر در فرماندهی ارتش و مقامات امنیتی در دولت افغانستان می‌تواند قابلیت‌های عملیاتی نیروهای دولتی را بهبود بخشد.
او افزود: «ارتش افغانستان با نشان دادن مقاومت و قدرت خود باید به طالبان ثابت کند که از طریق نظامی نمی‌تواند قدرت را به‌دست گیرد. البته از دست رفتن مناطق تحت کنترل دولت پیامدهای سیاسی مهمی خواهد داشت و می‌تواند باعث تضعیف روحیه پرسنل نظامی و انتظامی و حتی مقامات عالی رتبه دولتی بشود».
کارتر مالکاسیان نيز معتقد است که یکی از اهداف اصلی تهاجم گسترده طالبان تضعیف روحیه افکار عمومی و دولت افغانستان و گرفتن امتیازات بیشتر در مذاکرات صلح است.
او افزود: «هدف نهایی و ترجیح آن‌ها این است که دولت و نیروهای دولتی دچار فروپاشی شوند و بدون جنگ بتواند کابل را فتح کند. به عبارتی دیگر هدف آن‌ها فروپاشی حکومت و بعد پر کردن خلاء قدرت در افغانستان است».
او معتقد است که مذاکرات صلح از زاویه کسب مشروعیت بین‌المللی برای طالبان بسیار مهم است و دریافت کمک‌های خارجی در صورت کسب قدرت در افغانستان برای آن‌ها اهمیت فراوانی دارد.
