شب یلدا یا شب چله که از کهن‌ترین آیین‌های ایرانیان و جشن آغاز کوتاه شدن تاریکی شب است امسال نیز همچنان در انتظار ثبت در یونسکو به‌سر می‌برد.
چهار سال پیش ایران در صفحه «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چندملیتی» به یونسکو اعلام کرد که قصد دارد آیین شب یلدا را در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت برساند و برای احتمال درخواست دیگر کشورها برای ثبت مشترک شب چله در انتظار می‌ماند.
اما در طول این مدت هنوز هیچ‌کشوری تمایلی برای پیوستن به این پرونده نداشته و تقاضای خود را رسماً به یونسکو، سازمان فرهنگی و علمی سازمان ملل، اعلام نکرده‌است.
مدتی شایع شده بود که جمهوری آذربایجان «برای زدن شب چله به نام خود» پیش‌دستی کرده‌است اما خبری در تأیید این شایعات منتشر نشد.
چقدر از شب یلدا می‌دانیم؟
با شرکت در این آزمون بیشتر در این باره بدانید:
اوایل ماه جاری، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفت ایران به یونسکو اعلام کرده‌است در صورتی که کشوری برای ثبت مشترک یلدا وارد مذاکره شده و اعلام آمادگی کند، می‌توانیم تا پایان امسال پروندهٔ «شب چله» را به یونسکو بفرستیم.
سیزدهمین نشست کمیته بین‌دولتی حراست از میراث ناملموس به تازگی در جمهوری موریس در جنوب‌غربی اقیانوس هند برگزار شد و ایران موضوع ثبت یلدا را در این نشست مطرح کرد.
به گفته محمد حسن طالبیان، ایران به ارمنستان موضوع ثبت مشترک نقره‌کاری، سوزن‌دوزی و یلدا را پیشنهاد داده‌است، که نتیجهٔ این پیشنهاد بعد از بررسی در کمیتهٔ شورای ثبت ناملموس سازمان میراث فرهنگی اعلام می‌شود، تا در صورت تأیید اجرایی شود.
او همچنین گفت که ایران پیشنهاد ثبت مشترک پروندهٔ شب چله را به تاجیکستان داده و توضیح داد که ممکن است هنوز در مناطقی مانند «بَدَخشان» و اطراف آن، این آئین برگزار شود.
این مسئول سازمان میراث فرهنگی همچنین با اشاره به حضور نداشتن نمایندهٔ افغانستان در کمیتهٔ میراث ناملموس جهانی ادامه داد: «با این وجود از طریق سفارت افغانستان قرار شد با مرکز میراث ناملموس غرب ایران که افغانستان نیز در آن عضو است، در تماس باشیم تا در صورت تمایل این کشور به پروندهٔ مشترک شب چله با ایران بپیوندد.»
ادامه کوشش سازمان میراث فرهنگی برای ثبت شب یلدا در یونسکو در حالی است که آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی مرجع نزدیک به حکومت ایران در پاسخ به فتوایی دربارهٔ شب یلدا، از مردم خواسته‌است تا از برگزاری جشن در این شب خودداری کنند و سازمان میراث فرهنگی نیز خود در برخی سال‌ها به دلیل همزمانی یلدا با عزاداری‌های شیعه برگزاری تورهای شب یلدا را ممنوع کرده‌است.
درخت‌های ایرانی در انتظار یلدا
آیین‌های شب یلدا تقریباً در بیشتر مناطق ایران برگزار می‌شود و بنا بر مطالعه‌ای که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ای مؤسسه همشهری در سال ۱۳۸۸ صورت گرفته ۷۲ درصد مردم تهران گفته‌اند که مراسم شب یلدا را برگزار می‌کنند. نزدیک به ۴۰ درصد گفته‌اند که این آیین را برای حفظ آداب و رسوم ملی برگزار می‌کنند و ۴۱ درصد هم گفته‌اند که در این شب حافظ می‌خوانند یا فال حافظ می‌گیرند.
خبرهای مربوط به شب یلدای امسال با موضوع گرانی بی‌سابقه و دو برابر شدن هزینه سبد یلدایی همراه است. سال گذشته آلودگی شدید هوا در شهرهای بزرگ ایران در شب چله خبرساز شد به طوری که روزنامه‌ها حتی از تیتر «یلدای خفگی» استفاده کردند. سال گذشته همچنین دستگیری گسترده جوانانی که در شب چله به شادی پرداخته بودند از «خبرهای یلدایی» بود.
توصیف سازمان میراث فرهنگی از یلدا برای یونسکو
در پرونده درخواست ایران که در تاریخ نوزدهم مارس ۲۰۱۵ در یونسکو ثبت شده، در توصیف میراث ناملموس شب یلدا آمده‌است:
«با طلوع اولین روز زمستان، بلندترین شب سال «شب یلدا» به پایان می‌رسد، پس از این رویداد طول روزها به تدریج افزایش می‌یابد و از همین رو شب یلدا را به عنوان «شب تولد خورشید» می‌نامند.
یلدا یکی از چهار جشن فصلی ایران و به عنوان یکی از باستانی‌ترین جشنواره‌های کشور شناخته می‌شود. این میراث ناملموس فرهنگی عمدتاً از طریق شفاهی و روش‌های غیررسمی به نسل‌های جوان منتقل شده‌است و اعتقادات و سنت‌های فراوانی پیرامون مراسم شب یلدا در میان مردم جاری است.
در میان این ویژگی‌های مرتبط با این میراث ناملموس حضور قابل ملاحظه رنگ قرمز بسیار مهم است؛ انارهای قرمز، هندوانه، انگور قرمز و نظایر آن بخش جدایی ناپذیر از این مراسم هستند. جمع شدن در خانه بزرگترها دور یک سفره که روی زمین پهن شده و بسیاری از عناصر سنتی این مراسم از جمله انار، هندوانه، آجیل شب یلدا، سوپ مخصوص شب یلدا و چندین و چند نوع غذای دیگر روی آن قرار دارد.
خواندن دیوان حافظ، شاهنامه فردوسی بویژه توسط بزرگ‌ترهای خانواده، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی از جمله دیگر سنن این مراسم باستانی است.»
