معاون سیاسی رئیس‌جمهور اسلامی ایران می‌گوید ابراهیم رئیسی کریدور زنگزور را «بستر حضور ناتو در منطقه و تهدیدی ضد امنیت ملی کشورها» می‌داند.
محمد جمشیدی روز چهارشنبه ۱۲ مهرماه با انتشار توئیتی گفت رئيس دولت سیزدهم در دیدار با مشاور امنیت ملی ارمنستان و نماینده ویژه رییس‌جمهور آذربایجان تأکید کرده که کریدور زنگزور «بستر حضور ناتو در منطقه و تهدیدی ضد امنیت ملی کشورهاست که جمهوری اسلامی قاطعانه با آن مخالفت می‌کند».
آرمن گریگوریان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان، از سه روز پیش به ایران سفر کرده و با وزیر خارجه، رئیس‌جمهور، دبیر شورای امنیت ملی و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران دیدار کرده است.
خلف خلف‌اف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آذربایجان، نیز شامگاه سه‌شنبه وارد تهران شد و طی روز جاری دیدارهایی با ابراهیم رئیسی، علی‌اکبر احمدیان دبیر شورای امنیت ملی ایران و حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران داشت.
طبق گزارش رسانه‌های داخلی ایران، ابراهیم رئیسی در دیدار با آقای خلف‌اف گفته که کشورهای منطقه ظرفیت حل مسائل منطقه را دارند و باز شدن پای کشورهای بیگانه به منطقه به هر بهانه‌ای به صلاح و منافع هیچ کدام از کشورهای منطقه نیست.
گزارش‌ها از دیدار آقای احمدیان با فرستادهٔ ویژهٔ رئیس‌جمهوری آذربایجان نیز حاکی است که او باز شدن کریدور زنگزور را «تغییر ژئوپولیتیک منطقه» عنوان کرده و از مخالفت «قاطعانه» ایران با این طرح خبر داده است.
او گفته است کریدور زنگزور سبب فراهم کردن زمینهٔ «مداخله نیروهای فرامنطقه‌ای و ایجاد بحران‌های جدید در این حوزه راهبردی» خواهد شد.
کریدور زنگزور
باز شدن کریدور زنگزور یکی از بندهای ۹گانه آتش‌بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ در پاییز سه سال پیش بود.
بر اساس این توافق، آذربایجان کریدور لاچین را برای ارمنی‌های ساکن خان‌کندی و اتصال آن به خاک ارمنستان باز می‌کرد و ارمنستان نیز قرار بود کریدور زنگزور را در امتداد مرز با ایران برای اتصال نخجوان به خاک مادری جمهوری آذربایجان باز کند.
ایران همان زمان مدعی شد که این کریدور راه ترانزیت کالا از ایران به روسیه و اروپا را می‌بندد و مرزها را تغییر می‌دهد.
اما آمارهای گمرکی ایران نشان می‌دهد که ایران هیچ کالایی از طریق خاک ارمنستان به روسیه یا اروپا صادر و وارد نمی‌کند.
جمهوری اسلامی طی سه سال گذشته چندین رزمایش نظامی نیز در مرزهای مناطق آزاد شده جمهوری آذربایجان برگزار کرده و برخی مقامات ایران نیز تهدید کرده‌اند که در صورت اعمال زور توسط جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان برای باز شدن کریدور زنگزور، مداخله نظامی خواهند کرد.
اخیراً رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، نیز اعلام کرد که تنها ایران مانع باز شدن کریدور زنگزور است.
این کریدور همچنین برای کوتاه کردن مسیر ترانزیت کالا از ترکیه به قفقار، آسیای مرکزی و چین در نظر گرفته شده است که هم‌اکنون از مسیر آذربایجان، گرجستان، ترکیه انجام می‌شود.
از طرفی ترانزیت کالا از نخجوان به جمهوری آذربایجان عمدتاً از خاک ایران انجام می‌شود و بر اساس آمارهای گمرکی ایران، ۵۷ درصد صادرات ایران به روسیه نیز از خاک جمهوری آذربایجان و ۴۲ درصد از طریق دریای خزر انجام می‌شود.
مقامات ایران توضیح نداده‌اند چگونه باز شدن این کریدور پای ناتو را به منطقه باز می‌کند، اما ترکیه از اعضای ناتو است که بر باز شدن سریع این کریدور تأکید دارد.
فرصت‌های ترانزیتی
در این میان افشار سلیمانی، سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان، روز چهارشنبه در گفت‌وگو با پایگاه خبری «جماران» از مواضع تهران انتقاد کرد و گفت «به خاطر این‌که نگاه آرمانگرایانه را جایگزین نگاه واقع‌بینانه کرده‌ایم، هزینه‌های زیادی متحمل شدیم».
به گفته او، ترکیه و روسیه موافق باز شدن این کریدور هستند: «نظر آذربایجان این است که کریدور موسوم به زنگزور یک کریدور بین‌المللی باشد، اما ارمنستان خواهان اعمال حاکمیت خود بر هر کریدوری است که از خاک این کشور عبور کند. ما باید به جای تمرکز بر تهدید بر دیپلماسی فعال‌تر در منطقه تمرکز کنیم».
او نگرانی اصلی مقامات کنونی جمهوری اسلامی را از دست رفتن جایگاه احتمالی ایران به عنوان یک مسیر ترانزیتی با باز شدن کریدور زنگزور عنوان کرد و گفت الان کریدور میانی در حال احداث است که از طریق قزاقستان، دریای خزر، جمهوری آذربایجان و جمهوری گرجستان، چین را به ترکیه متصل می‌کند.
طی چند سال گذشته جمهوری آذربایجان با احداث خط آهن باکو-تفلیس-قارص، به مسیر اصلی ترانزیت کالا از چین و آسیای مرکزی به ترکیه تبدیل شده و طی سال گذشته ترانزیت ریلی کالاهای خارجی از خاک این کشور ۷۵ درصد رشد داشته و به هفت میلیون و پانصدهزار تن رسیده که تقریبا چهار برابر کل ترانزیت ریلی ایران است.
خطوط ریلی شمال-جنوب آذربایجان نیز طی سال‌های گذشته توسعه یافته و پارسال ترانزیت کالا از ایران به روسیه و بالعکس از خط آهن جمهوری آذربایجان ۹۰ درصد افزایش یافت و به حدود یک میلیون و هفتصد هزار تن رسید.
ترانزیت کالا توسط ناوگان دریایی جمهوری آذربایجان در دریای خزر نیز پارسال ۴۱ درصد رشد داشت.
